Gedroogde
vruchten in
plaats van
groente
BUZ laat oude
tijden herleven
Het blik won
van het glas en
verloor weer
Leeggeroofd
en faam te verwerven dank
zij de kwaliteit van zijn zelf-
gebrande koffiebonen. Hij
verkocht zijn koffie en thee
in voorbedrukte zakken
waar zijn naam op stond. De
kwaliteit en smaak werden
nauwlettend in de gaten ge
houden, "want", zo zei hij,
"koffie en thee worden in
ieder huis gebruikt. Wan
neer kwaliteit en smaak
goed en lekker zijn en de
prijs bovendien aantrekke
lijk is, dan komt de klant
naar mijn zaak en daar zijn
nog meer goede artikelen te
koop."
Naast allerlei peulvruchten
zoals witte, gele en groene
bonen vonden ook Alkmaar-
se gort, parelgort, gort-grut
ten, havermout, griesmeel,
gierst, rijst, tarwebloem,
boekweitmeel, maisfvoorde
kippen), krenten, sucade,
enzovoorts gretig aftrek. De
minder bedeelden moesten
hun honger zien te stillen
met de smakeloze, maar wel
maagvullende paardebo-
nen.
In dezelfde periode (1890)
kwam als eerste verpakt
produkt havermout op de
markt. Vele andere verpakte
produkten zoals aardappel
meel, maïzena, pudding
poeder, sauzen, soepen en
bouillonblokjes zouden in
hoog tempo volgen en na
men geleidelijk bepaalde
werkzaamheden (scheppen,
wegen en vouwen) uit han
den van de kruidenier.
Suiker werd ook al verkocht,
maar dat diende eerst te
worden bewerkt. Deze zoet
stof werd in keiharde bro
den aangeleverd die moes
ten worden gebroken. Daar
na volgde het helse karwei
van raspen. Dit 'voorrecht'
was altijd aan de jongste be
diende voorbehouden. Pa
neermeel was ook nog niet
uitgevonden. Daarvoor
werd hard en oud vermalen
tarwebrood gebruikt. Een
belangrijke assortiments-
groep waren de gedroogde
(zuid-)vruchten die er in al
lerlei soorten en maten ver
krijgbaar waren en vooral in
de steden als groente wer
den gegeten wanneer de
verse groente te duur was.
Behalve de gewone AH-win-
kels, die melk, boter, mar
garine, kaas en fijne vlees
waren verkochten, kenden
de steden rond de eeuwwis
seling ook de zogenaamde
Gelderse-winkels die wél
hetzelfde assortiment voer
den, maar al hun artikelen
in het oosten van het land
inkochten. Volgens de ken
ners uit die tijd stond 'Gel
ders' voor top-kwaliteit. Dat
was afgeleid uit de bewe
ring dat het beste vee op de
oevers van de Maas, de
Waal en de IJssel graasde.
Nog steeds bevinden zich in
het land Van Maas en Waai
veel zuivel- en vleeswaren-
fabrieken.
Een oude stelling in de de
tailhandel is dat de kruide
nierswinkel het voorportaal
van de wereldhuishouding
is. Dat gold zeker voor de
Nederlandse winkels, die
dank zij de grote koopvaar
dijvloot over veel buiten
landse artikelen konden be
schikken. Desondanks was
welvaart tegen het einde
van de negentiende eeuw
beslist nog geen gemeen
goed voor de Nederlandse
bevolking geworden. Er
kwamen povere maaltijden
op tafel en iedere (halve)
cent werd in die dagen
noodgedwongen meerdere
malen omgekeerd. Het as
sortiment van Albert Heijn
was daar op ingesteld. Veel
produkten die toen over de
toonbank gingen zijn bijna
volledig uit de moderne su
permarkt verdwenen.
Vreemd is dat niet, want
zelfs het beste artikel kent
een levenscyclus. Toch her
leven in de manier van het
aan de man of vrouw bren
gen op beperkte schaal de
oude tijden weer door de in
troductie van het BUZ-sys-
teem (Bedien-U-Zelf) voor zo
wel groente en fruit als een
aantal kruidenierswaren.
Rond 1910 werden de eerste
comestibleszaken geopend.
Naast de standaardkruide
nierswaren verkocht men er
fijne eetwaren en wijn. Na
het einde van de Eerste We
reldoorlog begon Albert
Heijn via deze winkels met
de introductie en populari
sering van allerhande glas-
conserven die tegen lage
prijzen over de toonbank
gingen. De luxe artikelen
zoals vruchten van Delmon-
te. Engelse jam en de ket
chup van Heinz deden hun
intrede in de AH-winkels en
werden binnen afzienbare
tijd volksartikelen. Uit prak
tisch oogpunt (kleinere kans
op breuk en eenvoudiger te
stapelen) moesten glascon-
serven het veld ruimen voor
blikken. De laatste tien jaar
zijn de glasconserven weer
met een bijna onstuitbare
opmars begonnen. De huis
merken namen in 1913 een
grote vlucht toen de heer
Heijn op een bijeenkomst
meldde "de bescheiden fa
bricage en verpakking van
een aantal voedings- en ge
notmiddelen in eigen fa
briek beduidend te gaan uit
breiden." Het vormde de
eerste aanzet tot wat later
het eigen merkenbeleid zou
worden. Allerlei denkbare
artikelen werden voorzien
van het AH-vignet en kregen
verkooptechnisch de beste
plaats op het schap.
Begin jaren '30 onderging
het AH-assortiment een ster
ke verandering. Bestaande
produkten kregen dank zij
de verdergaande industria
lisering een andere verpak
king of werden voor het
eerst voorverpakt. Verder
kwamen er veel nieuwe arti
kelen bij zoals hagelslag,
tandpasta, pindakaas, rol
letjes zuurtjes, chocolade-
repen, zelfrijzend bakmeel,
vermicelli, macaroni, cus-
tard, vruchtenlimonade, en- Q
zovoorts.
Met het uitbreken van de
Tweede Wereldoorlog werd j
een rem op de verdere ont-
wikkeling van het AH-assor-
timent gezet. Voormalig AH-
directeur Legerstee herin- j
nert zich die periode nog als
de dag van gisteren. "Het
aanzien van de winkels ver-
anderde na 1941 ingrijpend.
Artikel na artikel 'ging op de
bon'. Tegen inlevering van I
bijvoorbeeld een boterbon
kréég de klant dan zijn rant- I
soen van dit artikel. Een
groot deel van de tijd zaten
de medewerkers in het fili
aal bonnen uit te zoeken en
op te plakken. Hiermee kon
den ze dan, als het niet te
genzat, een nieuwe uiterst
bescheiden voorraad krij
gen. Door het ontbreken van
voldoende grondstoffen
kwamen er ook surrogaat
artikelen om zodoende het
naderende spook van om-
zetvermindering af te we
ren. Eén van de bekendste
vervangers was de AH-kof-
fie onder de merknaam
Smalsko (smaakt als koffie).
Tegen het einde van de Duit
se overheersing was Neder
land volledig leeggeroofd
en werden de filialen
slechts af en toe nog van
verse artikelen voorzien.
Eén van de laatste leverin
gen waren kistjes met losse
jam die in de winkels in pot
jes werd gedaan. Op de
schappen stonden slechts
lege dozen die eerst groene
erwten bevatten, maar die
gingen ook spoedig over de
toonbank, en later met zand
waren gevuld. In de bakken
lagen showkaarten met af
beeldingen uit betere tijden.
Toen in mei 1945 de gealli
eerde 'vliegende kruide
niers' hun voedselpakketten
boven de Randstad uit
wierpen, werd Albert Heijn
81
