H. K. Engel na 28 Albert jaren:
,Ik ben het omgekeerde van 'n
solitair'
pagina 6
Flitsen
Geschreven portretten van
meer of minder bekende
medewerkers binnen ons
concern hebben vooral de
laatste tijd met een zekere
regelmaat enige kolommen
van dit personeelsblad ge
vuld. De pagina die ditmaal
voor u ligt, springt eigenlijk
een beetje uit de geijkte
reeks, waarbij het er veelal
om ging, iemand wat meer
„uit de verf' te laten ko
men, dan wel om het beleid
van een bepaalde persoon te
helpen toelichten of diens
visie op sommige zaken te
verduidelijken.
Deze keer zijn de woor
den bewust opgetekend bij
een afscheid. Afscheid van
de heer H. K. Engel, die
Het mocht zo'n 65 jaar gele
den geen "Hein" worden, maar
dat het leven van Hendrik
Klaas Engel tenslotte geduren
de 28 jaar toch wel is bestem
peld door die andere „Heijn",
is een schoolvoorbeeld van een
toevallige samenloop van om
standigheden.
Nu breekt in augustus voor
hem het ogenblik aan, waarop
de „pensioengerechtigde" jaren
beginnen. Aanleiding voor
„Flitsen" om deze ras-Albert
Heyner eens terug te doen blik
ken in de tijd.
Meubel
Een periode, waarin hij bin
nen ons bedrijf een soort „meu
bel" werd. Makkelijk verplaats
baar dat heeft zijn loopbaan
bij AH wel bewezen maar
misschien wel daardoor moeilijk
weg te denken uit ons „inte
rieur".
Want, wie kent H. K. E. niet?
De inmiddels zilvergrijze
heer, wiens uiterlijk doet den
ken aan dat van een Britse
Lord, maar met de zwierige
charme van een Maurice Che
valier.
Terug naar '46
H. K. E.: „Ik kwam uit Indië
en zocht een job. Wat het moest
worden; daar had ik aanvan
kelijk geen idee van. Ik was
voor de oorlog planter geweest".
Wat doet men in zo'n geval
van twijfels? „Ik koos voor
een psychotechnische test. De
uitslag was: personeelschef".
„Het was een vermakelijke
situatie", herinnert H. K. E.
zich, terwijl hij van zestien hoog
m de H.K.-toren over het Zaan-
se land staart.
Routine
„Bij die test gaven ze een
aardige opdracht; die luidde al
dus: „Stel u voor dat u burge
meester bent van een dorp van
3000 zielen. Er is een overstro
ming en u moet binnen 24 uur
in totaal 10.000 mensen uit
omliggende dorpen aan on
derdak helpen. U krijgt een half
uur om een oplossing te be
denken".
Dat halve uur bleek H. K. E.
niet nodig te hebben. Na tien
binnenkort wordt gepensio
neerd.
Het is grof geschetst
het verhaal van diens
werkzame leven. Geen por
tret zozeer, al is hij degene
geweest die Flitsen als
hoofdredacteur een gezicht
hielp geven. Van het eerste
nummer af aanvankelijk
als schrijver en door de ja
ren heen als supervisor.
Het is alleen al om die
reden dat de Flitsen-redactie
aan bijgaande tekst gaarne
ruimte wijdt. Dankbaar voor
hetgeen de heer Engel
door en door Albert Heijner
als hij is tot stand heeft
gebracht. Wat dat zoal was,
laten wij hierbij de revue
nog eens passeren.
minuten had hij het karwei-in-
theorie geklaard en zat hij al
rustig een Egyptische sigaret te
roken. Later, bij de bespreking
van de test. vroeg een verbaas
de onderzoekleider, hoe het mo
gelijk was, dat hij zo'n nogal
ongewone opdracht zo snel
had kunnen uitwerken.
„Ja", aldus H. K. E., „zij kon
den niet weten dat ik indertijd
als reserve-officier in Padang
op Sumatra voor het feit heb
gestaan om acuut 30.000 eva
cués uit Singapore onder dak
te brengen. Hotels, scholen, ca
fetaria's, stro, alles letterlijk
heb ik toen moeten confisceren.
En bij die bewuste test wist ik
de checklist voor die operatie
zo ongeveer nog uit het hoofd.
Vandaar!!
Waarmee zich plotseling een
heel andere Engel openbaart,
dan de man, zoals velen van
ons hem hebben leren kennen.
Geboren Zaankanter, die hij
van huis uit al was, besloot hij
in 1930 naar het toenmalige Ne-
derlandsch-Indië te gaan. Het
was midden in de crisisjaren.
Uitzichtloos voor het opbouwen
van een goede toekomst in
Europa. Indië bood uitkomst,
zeker voor iemand die was ver
knocht aan het buitenleven. Al
leen; hij had niet slechts met
zichzelf rekening te- houden.
H. K. E.: „Ik ging toen al ze
ven jaar om met een meisje van
het-Gym met wie ik inmid
dels overigens al 44 jaar ge
trouwd ben dus ik had wel
behoefte aan enige vooruitzich
ten".
„Wat stel je je voor", vroeg
mijn aanstaande schoonvader
logischerwijs. Nou, ik wilde dan
manager worden. Om in elk ge
val iéts te hebben haalde ik een
boekhouddiploma via een
stoomcursus in twee maanden
tijd.
En uiteindelijk werd het dus
theeplanter bij de H.V.A. op
Sumatra.
Het was een pracht tijd, tót
dat de Japanners de grote over
steek naar de Archipel maak
ten.
Mobilisatie
H. K. E. werd gemobiliseerd
als reserve-eerste-iuitenant op
Sumatra. „Totdat we eruit wer
den gebombardeerd".
Toen werd het Birma. Van
n?ei 1942 tot augustus 1945 ploe
teren aan een spoorlijn. Dwang
arbeid, die later miljoenen over
de gehele wereld via het film
doek in beroering zou brengen.
Niets is ook hem in die perio
de bespaard gebleven en toch
,,Ik had Birma nooit willen mis
sen. Ik heb er veel vriendschap
ondervonden. Dat gaf je geloof
in het mensdom. Ik geloof dat
die episode goed voor ons aan
passingsvermogen is geweest".
Repatriëring
In maart 1946 keerde het ge
zin Engel in Nederland terugi"
Zo werd het weer de Zaan
streek. Als personeelschef in de
fabriek bij Albert Heijn in
Zaandam, waar destijds in het
totale concern nog maar zo'n
3000 man werkten. Ik had er
niet zoveel moeite mee, want ik
geloof dat ik het omgekeerde
ben van een solitair. En boven
dien: Bij Albert Heijn krijg je
meteen de ruimte.
„Ja, eigenlijk zit ik er van te
kijken, wat we toen in het be
gin al meteen hebben uitge
dacht", mijmert H. K. E. zonder
een vleug eigendunk. „We gin
gen extra voeding en fietsban
den organiseren" voor het per
soneel een nawee van de oor
log. Maar achteraf blijken we
toen op andere fronten onze tijd
ver vooruit gêweest te zijn. We
werkten al met een gekozen
personeelsvertegenwoordiging
met mogelijkheid tot inspraak
bij eventuele ontslagen. Er werd
gedokterd aan bedrijfskader-
training; een personeelsblad
kreeg vorm, ef kwam een per
soneelsvereniging en een perso-
neelfonds; we deden aan werk-
classificatie, personeelsbeoorde
ling, introductie van nieuwko
mers."
Het zijn maar wat punten,
die de open bedrijfsvoering
hielpen bevorderen.
Karakter
Verdienstelijk?
„Ach, managers zijn niets an
ders dan een groep wat beter
betaalde loonslaven", relativeert
hij. „Voor een goed management
is karakter een eerste vereiste;
dan pas kennis".
Karakter, ja, dat werd getoond
tijdens een staking in 1951. Het
ging om door de overheid op
gelegde lonen.
H. K. E.: „Allen die eraan
meededen waren vrienden van
de bedrijfsdirekteur, ir. Daamen
en mij". Het feit dat een sta
kingsorder kennelijk boven die
samenwerking werd gesteld; dat
heeft ons erg aangegrepen. Stel
u voor: tijdens de staking kwa
men de mensen bij ons thuis
om te vragen, hoé ze moesten
staken. Zó goed bleef de onder
linge verhouding. Alles waarin
je had geloofd: van onderlinge
verbondenheid, van open en
eerlijk overleg, van het ontbre
ken van scheidslijnen; alles lag
^plotseling aan scherven. En
toch: we hebben genade vóór
recht laten gelden. De stakers
die weg moesten, hebben we
getracht elders te plaatsen. Zon
der rancunes". In 1954 werd hij
personeelschef filialen. Een
nieuw terrein om personele ac
tiviteiten te ontplooien.
Organisatie
H. K. E. ontpopte zich als
enthousiast organisator: 1956
twaalf symposia met 360 be
drijfsleiders in Woudschoten om
ze wegwijs te maken in de grond
slagen van het personeelsbeleid.
'62 het 75-]arig bestaan van
AH, waarvoor hij samen met de
heer Valk zeven feesten organi
seerde met 12.000 gasten. Een
evenement waar nu nog met
genoegen aan wordt terugge
dacht. De ruimte laat niet toe,
«illes op te sommen, hetgeen
mede door zijn toedoen elk jaar
dat hij bij AH werkte, zoal is
voorgevallen, met de morele
steun van zijn secretaresse, me
vrouw Rompies en de heer A.
Heijn, nu wijlen de heer J. W.
de Vries, de heer Legerstee en
de collega's waar hij 20 jaar
mee samenwerkte de heren J.
Ph. Ypma en F. Brandsma. O.a.
in 1967 een Birma-reünie,
waarvoor 4400 Nederlanders uit
21 landen zich meldden, wel
ke reünie overigens thans jaar
lijks plaats vindt en in 1970
een reis met 67 vrienden naar
Thailand en Indonesië, zijn ge
liefde Tobameer.
Maar om zijn hoofdtaak ge
durende tien jaar (1957-1967) als
hoofd personeelszaken, kunnen
we niet heen, Honderden perso
neelsleden, die nu uitstekende
posities bekleden, zijn er in die
tijd „door zijn handen" gegaan
en nóg ziet hij het slechts als
„een bijdrage aan het opleiden
en vormen van personeel op
moderne wijze".
Maar, wat hij heeft gedaan
staat hem helder voor de geest.
Voor zichzelf onderscheidt hij
het hele complex van het per
soneelsbeleid zoals hij het heeft
ervaren, in vier tijdfasen:
40-er jaren:
wellfare, waarbij het mate
rialistische aspect voorop
stond.
50-er jaren:
menselijke verhoudingen,
centraal in de totale
bedrijfsstructuur.
60-er jaren:
interne integratie, waarbij
dus iedereen zoveel mogelijk
bij de zaken werd betrokken.
70-er jaren:
in- en externe motivatie, of
wel een antwoord vinden op
de vraag: „waarvoor werken
wij in deze maatschappij?"
Al met al stelt H. K. E. nu dat
zijn generatie een interessant
tijdvak heeft mogen beleven,
dat echter wel de nodige aan
passing heeft gevergd.
Nog even het rijtje langs:
Eerste Wereldoorlog; koloniaal
tijdperk: the roaring twenties;
werkeloosheid in de jaren '30;
Tweede Wereldoorlog, wederop
bouw; het provo-fenomeen en
de inspraak van nu.
Met dit laatste vooral heeft
H. K. E. sedert 1968 te maken
in zijn hoedanigheid o.a. van
COR-secretaris.
Alle ervaring brengt hem tot
de slotsom dat het personeels
beleid langzamerhand volwassen
is geworden. Mag hij het mis- -
schien weten?
Straks stopt hij. Kan hij'gaan
lezen, zeilen, skiën, reizen
vooral bij voorkeur per schip,
zoals we allen van deze cruise
passagier-bij-uitstek hebben er
varen en luisteren naar de ge
niale arrangementen van Rogier
van Otterloo en de Singers Un
limited.
Afscheid
Eén ding staat hem nog te
wachten voor het zóver is: „Mijn
afscheid zou ik graag genoeglijk
houden. Altijd moest ik stijlvol
ceremonie-meester zijn voor an
deren. Dit geval zou ik nu wat
informeler willen aanlopen".
Wat het wordt?
,Zet dat er maar niet in. Maar
wel dat ik bij AH altijd met
veel plezier heb gewerkt. En
bedankt voor alle samenwerking,
dat moet er wel in".
Hierbij een plaatje dat laat zien, hoe mensen uiterlijk kunnen veranderen, maar in wezen de
zelfde zwervers blijven. Gelukkig maar!
