IN GEVAAR
Geen sigaretten
Minder
en anders eten.
Minder zitten en
meer bewegen
AH-Flitsen
teveel roken
Nederlandse Hartstichting
We moeten een beetje meer op ons zelf passen. Het
hart-infarct voorkómen is beter dan genezen. Vroeger
spraken we over de managersziekte. Geen echt medi
sche term, en hij werd meestal gebruikt als iemand
overspannen was, overwerkt. Wót er precies aan de
hand was wist men niet. Nu praten we met hetzelfde
gemak over een hartinfarct. Ook een managersziekte.
Onder andere. Maar wat er dan aan de hand is weet
iedereen! Wie er niet aan is overleden moet zijn leven
ingrijpend gaan veranderen. Niet teveel eten, niet meer
roken en ook: halve dagen werken, 's middags rusten.
Veel mensen kennen wel iemand uit hun naaste omge
ving die door een hartinfarct is getroffen.
Mannen en ook vrouwen, vaak in
de bloei van hun leven, niet ouder
dan 40 of 50 jaar. Waarom juist
dan? Omdat ze vaak in die levens
fase een verantwoordelijke positie
hebben bereikt. Ze werken langer
dan acht uur per dag, ze nemen
een korte nachtrust. Ze hebben
veel zorgen aan hun hoofd, en
geen tijd om een beetje op zich
zelf te letten. En dan gebeurt het.
Het kan immers iedereen overko
men! Gelukkig kunnen we een
heleboel doen om de risico's zo
beperkt mogelijk te houden.
Daarover spraken we met de be
drijfsarts, dokter H. D. van der
Bruggen. Hoe kunnen we gezond
leven?
Aan het begin van ons gesprek te
kent dokter Van der Bruggen ruw
weg een grafiekje, dat in zijn een
voud zeer onthutsend is. 'Kijk',
zegt hij, 'hier is ons startpunt. De
gemiddelde leeftijd voor mannen
is 71 jaar, vrouwen leven 5 jaar
langer. Normaal gesproken zou je,
als we het over gezondheid heb
ben een lange horizontale lijn
moeten trekken tot vlak bij die ge
middelde leeftijd, met een vrijwel
loodrechte lijn naar beneden, die
een snelle aftakeling en een snel
einde te zien geeft, helaas is het zo
dat we al vanaf het beginpunt
voor een aantal mensen een vrij
sterk afwijkende lijn moeten trek
ken die schuin naar beneden
loopt.
Daaruit valt de conclusie te trek
ken dat de meeste mensen al te
vroeg met hun aftakeling begin
nen die eindigt met een veel te
vroege dood. Vergeleken met de
bovenste lijn een zee van gemist
leven. Niet zozeer in duur als wel
in kwaliteit van leven.'
Geen opgewekt relaas. Staan we
dan helemaal machteloos tegen
over die te snelle aftakeling?
Dokter Van der Bruggen: 'Nee, er
is wel degelijk het een en ander
aan te doen. Beperken van de risi
cofactoren noemen we dat. Maar
voor we verder praten wil ik toch
even uitleggen dat gezond leven in
zijn algemeenheid niet te stellen
is. Als je al lichamelijk gezond
bent moet je ook nog sociaal en
psychisch aangepast zijn. Dat wil
zeggen dat je geen ondragelijke
zorgen moet hebben over je
woon- en werksituatie, een niet
overmatig hoog gespannen ver
wachting moet hebben van je car
rière, want lang niet iedereen is in
staat zijn ambities ook waar te
maken. Zo'n ideale levenswijze is
in ons cultuurpatroon blijkbaar
moeilijk te verwezenlijken. En
daarom voelt vrijwel iedereen zich
vaak toch niet helemaal lekker,
ook al zijn er geen directe klach
ten. Wat wij als arts, en vooral ook
als bedrijfsarts kunnen doen is bij
sturen naar een gezond(er) leven.
Dat noemen we preventieve ge
neeskunde.'
Een bedrijfsarts (maar hij niet als
enige) is eigenlijk op drie fronten
werkzaam. Het liefst voorkomt hij
dat er klachten of verschijnselen
gaan optreden. Zijn belangrijkste
geneesmiddelen zijn voorlichting
en meehelpen bij het zo verant
woord mogelijk inrichten van de
werksituatie. Maar als er klachten
zijn moet hij proberen erger te
voorkomen. Helaas is hij het
meest werkzaam op het derde ter
rein: als hij moet proberen com
plicaties te voorkomen bij reeds
bestaande ziekten. Een van de
ziekten: te hoge bloeddruk, met
als fataal gevolg een vergrote kans
op een hartinfarct.
Dokter Van der Bruggen:'Bij het
bestrijden van deze ziekten van
hart en bloedvaten, is onze voor
lichtende taak bijzonder groot.
Want al hebben we in de loop der
jaren ontdekt dat er ook een indi
viduele aanleg voor hart en vaat
ziekten is, je kunt de risisco's die
ertoe leiden zelf in de hand hou
den. Door niet teveel te eten, en
vooral niet te vet, door regelmatig
wat aan sport te doen. Hier heeft u
een boekje van de Nederlandse
hartstichting, daar staan een paar
behartenswaardige dingen in.'
Statistieken hebben uitgewezen
dat in 1970 50.400 mensen overle
den aan hart- en vaatziekten. Dat
is precies 46% van alle sterfgeval
len in dat jaar. Terwijl sinds 1900
de bevolking twee en een half
maal zo groot werd, de levensom
standigheden duidelijk verbeterd
werden en het totaal aantal sterf
gevallen met nog geen derde deel
toenam, is de sterfte aan hart- en
vaatziekten vervijfvoudigd!
Bij het zoeken naar factoren die
leiden naar het ontstaan van hart
en vaatziekten is een nieuw en in
middels beladen woord gebruikt:
stress.
Maar dokter Van der Bruggen
praat liever over: voortdurende
spanning. Tijdelijke spanning is
niet erg. Voor je leven uit een
brandend huis hollen, dat kan je
lichaam aan. maar spanning die
ontstaat door een verkeerd werk
klimaat, een niet ideale woonsi
tuatie, een slecht huwelijk, nooit
Het is statistisch bewezen
dat bij sterke sigarettenro
kers hartaanvallen 2-3 maal
zo vaak voorkomen als bij an
deren. Afhankelijk van de
leeftijd en het aantal gerook
te sigaretten treedt de dood
na een hart-aanval bij sigaret
tenrokers 50-2009r vaker in
dan bij niet-rokers (buiten be
schouwing gelaten het toege
nomen risico voor keel- en
longkanker).
We eten meestal teveel en te
vet. Hoe zwaarder iemand is,
hoe korter in hel algemeen
zijn levensduur. Vet en suiker
zijn de grote boosdoeners. In
1968 werd door de Nederlan
der gemiddeld 142 gram aan
vetten gebruikt. De gemiddel
de behoefte voor een man is 85
gram per dag, voor een vrouw
ca 70 gram. Overgewicht leidt
vaak tot hoge bloeddruk en
daarmee tot een verhoogd risi
co voor hart en bloedvaten.
Bij regelmatige lichaamsoefe
ning is het gevaar voor hart
aanvallen geringer. De spieren
worden dan gebruikt waarvoor
ze dienen (niet alleen voor
'zitvlees'), en bovendien ver
bruikt u de kalorieën die u ge
geten hebt en worden ze niet
opgeborgen in het vet. Zo
houdt u bloedsomloop én ge
wicht op peil. Dus: koop een
fiets (beter en goedkoper dan
een auto), ga wandelen en doe
aan sport. Als u van de dokter
nog mag, speel dan met een
bal of een shuttle, een racket.
Doe het, als u wat ouder
wordt, met mate, maar doe
iets met uw armen, benen en
lichaam, méér dan ze uit
strekken en zitten!
Documentatie Nederlandse
Hartstichting)
genoeg geld. die is gevaarlijk. Al
die spanning kan men eigenlijk al
leen maar goed verwerken, als
men minstens 2 x per dag 2 uur
lichamelijk flink aan het werk
wordt gezet. Psychische stress af
reageren met lichamelijke inspan
ning. Want hoe reageert het li
chaam op die voortdurende span
ning? Het maakt via een hormoon
in de bijnierschors vet vrij dat in
de bloedbaan terechtkomt. Bij lic
hamelijke arbeid verdwijnt dat
vet. Maar als het in het bloed
blijft zitten verplaatst het zich
naar de wanden van de bloedva
ten en veroorzaakt daar op den
duur een degeneratie. Met fatale
gevolgen. De automobilist die
zich zo verschrikkelijk kwaad
maakt onder het rijden zou eigen
lijk pardoes zijn auto aan de kant
moeten zetten en er vijftig keer
omheen moeten rennen. Zo raakt
hij zijn gevaarlijke stress kwijt. En
om dichtbij huis te blijven: een
bedrijfsleider zou na de zorgen
van alle dag (personeel ziek, bestel
lingen niet op lijd) niet bij de tele
visie moeten zitten, maar eerst
eens een uurtje lekker aan sport
doen. Maar wie doet dat? De li
chamelijke reactie die stress te
weegbrengt heeft o.a. tot gevolg
dat de weerstand vermindert, zo
dat men vatbaar wordt voor ziek
tes. En voor een te hoge bloed
druk.
Dokter Van der Bruggen: 'Het
verraderlijke is dat je in het begin
niets aan een patiënt kunt merken.
De hoge bloeddruk, en een te hoog
>etgehalte in het bloed zijn duide
lijke signalen. Maar dan zijn soms
al onherstelbare dingen gebeurd.
Want hoge bloeddruk ontstaat,
simpeltjes gezegd, doordat het
hart steeds moeilijker bloed door
met vet dichtgeslibde en daardoor
vernauwde bloedvaten moet pom
pen. Daarbij gaan slijtage van
bloedvat én hart hand in hand.
Door de versnelde hartwerking
kan het hart minder rusten. (Ook
een hart rust uit, en wel na iedere
slag, voor de volgende). Zo'n ver
snelde hartwerking treedt ook op
wanneer u een sigaretje rookt. Ni
cotine heeft een uitwerking op het
zenuwstelsel waardoor tijdelijk
een extra bloedvatvernauwing
ontstaat. Bovendien rooft de kool-
monoxyde een deel van de bloed-
kleurstoffen, welke zuurstof trans
porteren die ons lichaam overal
nodig heeft. Gevolg: het hart moet
harder gaan werken om ons li
chaam van voldoende zuurstof te
voorzien en dat geeft mede een
versnelde slijtage.'
Leven met al die factoren die we
net genoemd hebben (stress, te
weinig lichamelijke inspanning,
hoge bloeddruk, roken, teveel
eten) vergelijkt dokter Van der
Bruggen het liefst met autorijden
met de handrem aan. Als hij een
maal op gang is doet het ding het
wel, maar het is voor de algemene
conditie niet al te best. In plaats
van 100.000 km gaat de motor op
eens maar 30.000 mee. hoewel de
carosserie nog in goede staat kan
zijn. Dan komen er klachten. En
de monteur zegt: als u nu zonder
handrem verder rijdt kunt u er
nog wel 20.000 km verder mee ko
men. Slechter worden van uw
auto kunt u voorkomen, beter
kunt u niet meer verwachten. En
als het dan niet om een auto, maar
om je leven gaat is dat een ver
schrikkelijke mededeling. Kunnen
we die vroeg of laat allemaal ver
wachten?
Doker Van der Bruggen: Bij het
optreden van hart- en vaatziekten
speelt tevens een individuele aan
leg mee. Er zijn geen duidelijke
algemene regels. Maar er is wel
een duidelijk bedreigde groep. In
de leeftijd van 40-65 jaar sterven
15.000 mannen per jaar voor een
groot deel in leidinggevende be
roepen.Voor vrouwen is dat aan
tal ongeveer 7000. Zuiver zakelijk
gesproken betekent een leidingge
vende werknemer voor een bedrijf
een investering die juist wanneer
men er het meest aan heeft, wordt
afgebroken. Wat kun je daaraan
doen. Je kunt meedoen aan de
preventieve geneeskunde door al
die mensen periodiek te laten on
derzoeken, niet alleen lichamelijk
(bloeddruk, vetgehalte in het bloed
enz.) maar ook in een gesprek,
waarbij de eventuele spanningen
tot uitdrukking komen. (Zo'n ge
sprek volgt vaak als het onderzoek
op sommige punten een afwijkende
uitslag te zien geeft.) Ik ben dan
ook verschrikkelijk blij dat we
hier bij AH begonnen zijn met het
op poten zetten van zo'n periodiek
onderzoek. Alleen, het kan voor
lopig nog maar op bescheiden
schaal plaatsvinden. Om alles snel
te laten verlopen en regelmatig te
kunnen herhalen zou je alleen
voor dat onderzoek de medische
dienst hier met 5x3 mensen
moeten uitbreiden. Dat kan een
bedrijf alleen niet doen. Daarvoor
zou er iets op landelijk niveau
moeten gebeuren. Maar met de
formule die we hier hebben ge
vonden zijn we al een heel eind op
weg. Er is een nauw contact tussen
chefs, directie en de medische be
geleiding. Blijkt bij het onderzoek
iets niet in orde te zijn dan kan
dat met de betrokkene worden
besproken en dan kan hijzelf gaan
overwegen wat er dient te gebeu
ren. Dat kan een functie-verande
ring zijn, een overplaatsing, een
wijziging in het werktempo, of
een vermindering in de arbeids
duur, ik noem maar iets. Uiter
aard wordt de onderzochte bij dit
alles beschermd door het medisch
beroepsgeheim. Een belangrijke
inbreng van het bedrijf zelf is ook
dat het zijn leidinggevende men
sen erop traint de werknemers
goed in de gaten te houden; zien,
dat iemand die altijd opgewekt is
plotseling somber is, of vergeet
achtig wordt, of aanvallen van
duizeligheid krijgt bijvoorbeeld,
daar moet dan wel iets achter zit
ten. Ach, als u het mij vraagt dan
zou in zo'n groot gebouw als ons
hoofdkantoor, waar honderden
mensen dagelijks niets anders
doen dan op een stoel zitten, per
dag voor elke afdeling een uurtje
gymnastiek moeten worden ge
daan. En Iaat een directeur als hij
het moeilijk heeft nou maar es
lekker aan die deurpost gaan han
gen en een beetje met z'n benen
zwaaien, da's heel goed voor hem.
En als zijn secretaresse dat zo'n
mal gezicht vindt, dan gaat ze er
maar naast hangen. Deurposten
genoeg!'
