Het „nieuwe land" heelt niets
onherbergzaams of primitiefs meer
N.O.P. is pionierssiudium ontgroeid
Drooglegging
werd behoud
voor Schokland
8 Sopermarts
Inpoldering blijft een typisch
Hollandse bezigheid
ÏBgÈHUWD-
AH-FLITSEN
7
en vooral
welvareni
Deze oucle peilschaal aan de voet
van Schokland heeft zijn dienst
gedaan en herinnert nu nog slechts
aan een vaak woelig verleden.
De Noordoostpolder is aan het pioniersstadium ontgroeid. Wie
nog meent, dat hier slechts een open, kale vlakte te vinden is
met hier en daar wat boerderijen en een enkel opkomend dorpje,
zal deze mening direct moeten herzien. Want dit „nieuwe land",
zoals de poiderbewoners het hardnekkig betitelen, heeft niets
onherbergzaams of primitiefs meer, maar is modern, vriendelijk
Als een vesting verheft het voor
malige eiland Schokland zich
boven het vlakke polderland.
Tien dorpen liggen als een krans
om deze hoofdplaats heen. Ook hier
vindt men een strakke planologie,
die er bijv. toe geleid heeft dat
in één van de fraaie dorpen
alle huizen en gebouwen, tot en
met de kerken, platte daken heb
ben.
Men heeft soms wel eens de
indruk, dat de mensen, die zich
hier zijn gaan vestigen, van een
soort goudkoorts bezeten zijn ge
weest. Het nieuwe heeft weliswaar
een grote aantrekkingskracht ge
had, maar de meesten waren
nuchter genoeg om te beseffen,
dat hier door hard werken een
goed bestaan verworven kon wor-
In het zuidelijk gedeelte van de
Noord-Oostpolder ligt het voorma
lige eiland Schokland. Hoog ver
heffen zich de eeuwenoude bomen
boven het nieuwe land, dat nog
maar ruim 20 jaar geleden op het
water werd veroverd.
De drooglegging is het behoud van
Schokland geweest. Reeds in 1859
waren de bewoners geëvacueerd,
omdat de vaak woeste Zuiderzee
het eiland steeds terrein had ont
nomen en zelfs met de volledige
ondergang bedreigde.
Het oude kerkje is behouden ge
bleven en doet nu dienst als mu
seum. Vele interessante vondsten
uit het drooggevallen gebied heb
ben hier een plaats gekregen en
een bezoek aan de Noord-Oostpol
der is niet volledig, zonder dit
historisch en landschappelijk inte
ressante plekje gezien te hebben.
Want als men van hieruit over het
wijde, nieuwe land uitkijkt, is er
slechts weinig fantasie nodig om
in het golvend graan een golvende
zee te zien. Voor ons is Schokland
dan ook nog steeds een eiland.
Het aantal A.H.-supermarts zal in
enkele maanden snel worden uit
gebreid. In de loop der jaren zijn
er in diverse delen van ons land
reeds elf Supermarts geopend,
maar nog voor 31 december van
dit jaar zal dit aantal op 19 zijn
gebracht.
Bovendien zal A,H. dit jaar de grootste
Super mart van ons land openen, n.l.
in de Amsterdamse Helmholtzstraat,
die tweemaal zo groot wordt als die
in Rotterdam-Hoogvliet.
Na Rotterdam-Hoogvliet in sep
tember, Amsterdam-Helmholtz-
straat in oktober, volgen Roosen
daal (Nieuwe Markt), Nijm gen
(Molenweg) en Hoogeveen (Hoofd
straat) in november en Geleen
(Rijksweg), Haarlem (Eksterstraat)
en Arnhem (Van Muijlwijkstraat)
in december.
Tot de nieuwtjes in de A.H.-
Supermarts zullen o.a. behoren
textielhuishoudelijke artikelen
een zelfwasserij met volautomati
sche wasmachines, centrifuges en
droogapparateneen stomerij-
service; een grill-machine en pu
blieke telefooncellen.
22-6:
27-6:
28-6:
28-6:
28-6:
29-6:
30-6:
4-7:
5-7:
5-7:
5-7:
7-7:
12-7:
12-7:
13-7:
13-7:
13-7:
18-7:
18-7:
19-7:
J. v. d. Beek en J. v. d.
Vlekkert, verkoopster 5529.
H. Bos en M. W. Dirksen,
verkoopster 7090.
O. C. Brouwer de Kouing en
W. Oosterom, verkoopster
5585.
J. Fontaine en T. v. Tilborg,
verkoopster 5658.
J. H. Haak en C. Stam, ver
koper 5561.
J. de Fluiter en H. M. Vink,
verkoper 7181.
F. Szrama en C. Verduit,
verkoopster 5580.
P. Zoutendijk en J. L. M.
Hofman, slager 1001.
J. Verdaas en T. Landa,
verkoopster 5580.
M. Aerssens en G. v. d. Ber
gen, verkoopster 7212.
J. Blaauw en F. Kleve, ver
koopster 5512.
G. Tulp en K. Leunissen,
ass.-chef 5641.
L. Smolders en A. v. Vugt,
slager 1004.
J. E. v. d. Becïem en E. Veld
huizen, groentechef 5585.
J. v. d. Mee en B. Riemens,
verkoopster 5581.
J. J. M. Edelman en P.
T. M. Lindeman, verkoop
ster 7259.
M. de Wolf en R. de Keizer,
verkoopster 5563.
W. Schuurman en T. Jan
sen, verkoopster 5566.
R. Eijken en J. van Andel,
verkoopster 1003.
L. Schellekens en A. Leyen,
ass.-chef 5668.
Deze foto. van onze collega's in Emmeloord werd kort
voor de heropening gemaakt. 11 ziet v.l.n.r.: P. de Vries.
Mej. R. V/puda. A. Hooiveld, Mej. G. Westra, L.
Hummel. Mej. L. Dierkes, bedrijfsleider H. Leijenaar,
Mej. N. Engberts, Mej. E. Ellens.
Mens en machine vullen elkaar aan in de moderne landbouw. De arbeiders
vliegtuig laag over de velden scheert.
Op vreedzame wijze land veroveren
In 1948 was de landbouwer, die ons
ontving in zijn moderne woning (liet
woord „boerderij" kun je hier eigenlijk
niet meer gebruiken) in de polder ge
komen. Hij had een boerderij gehad in
Groningen en begon in de N.O.P. als
bedrijfsleider van een staatsbedrijf.
Toen was alles nog wel primitief.
Emmeloord, nu een flink uit de
kluiten gewassen stadje, had toen
nog maar enkele straten. De wer
kers aten in een cantine, bruggen
waren nog niet klaar en hier en
daar stonden enkele nood-kerkjes.
Deze landbouwer heeft nu een
prachtig pachtbedrijf, dat hij met
zijn zoon leidt. Hij was een der
oudsten die zich hier als landbou
wer heeft kunnen vestigen. Spijt
heeft hij er nooit van gehad, niet
slechts wegens materiële welvaart,
maar ook omdat hier een gemeen
schap is gegroeid, waarin het goed
wonen is.
Gemeenschapszin
„Bij de selectie van de gega
digden voor deze polder speel
de trouwens de gemeenschaps
zin een grote rol mee. Men
zocht niet louter vakbekwame
landbouwers, er moesten te
vens personen zijn en liefst
allemaal van wie men
maatschappelijke aktiviteiten
kon verwachten. Wanneer
men op het oude land lid was
geweest van een gemeente
raad, ouderling van een ker
kelijke gemeente, e.d., waren
dit altijd punten in het voor
deel."
Wie houdt van het platteland,
komt in de polder ruimschoots aan
zijn trekken. Hier is, veel meer
dan b.v. in de ruim een eeuw oude
Haarlemmermeerpolder, een aan
trekkelijk landschap ontstaan.
De wegen zijn er niet allemaal li-
neaalrecht, er is veel begroeiing
met een grote variatie, de gewas
sen op de velden zijn gevarieerd
en de bedrijven zijn door fraaie en
goed onderhouden tuinen omge
ven.
Emmeloord, geografisch, zakelijk
en bestuurlijk het centrum van de
polder, accentueert het landschap,
zonder het te overheersen. Het
stadje is ruim en modern aange
legd. Hoog- en laagbouw, veel
groen, een ruim marktplein, hy
permoderne winkels en restau
rants, fraaie openbare gebouwen
en niet te vergeten de 70 meter
hoge Poldertoren vormen een aan
trekkelijk geheel, waarin het goed
wonen is.
Had misschien de uit Zeeland
afkomstige landarbeider wèl te
veel verwacht, toen hij ons zei:
„Voor de boeren is dit een best
land, maar wij hebben het hier
niet beter dan in Zeeland".
Een hoger inkomen dan op het oude
land geniet ook zeker de H.B.S.-
leraar niet. Hij prefereert de pol
der door de grote gemeenschaps
zin en vanwege het landschap.
In een boeiend boek heeft Jan Men:
beschreven. Zijn geromantiseerd re
water beleven als liet harde avont
nuchtere Amsterdamse kooplieden
te krijgen.
In 1612 viel deze grote polder droog
en het enthousiasme hierover was zó
groot, dat de Prins zelf er voor uit
Den Haag kwam.
Het Hollands enthousiasme voor
het scheppen van nieuwe polders
aanvankelijk voornamelijk ter
bescherming van de steden, in on
ze eeuw voor landaanwinst is
er sindsdien zeker niet minder op
geworden.
In 1852 was de Haarlemmermeer
drooggelegd. De belangstelling
had zich toen reeds gericht op de
Zuiderzee. Vele plannen zijn hier
voor gemaakt, die van Ir. Lely
bleken tenslotte technisch en eco
nomisch uitvoerbaar.
Plan „Zuiderzee"
In 1918 werd door de Eerste
en Tweede Kamer het plan
„Zuiderzee" aanvaard. Het
werd in de Kamer verdedigd
s de droogmaking van de Beemster
laas laat ons dit gevecht met het
jur van Leegwater, die een aantal
voor zijn grote droom warm wist
door Ir. Lely zelf, die toen
Minister van Waterstaat was.
Hier ligt overigens nog een
merkwaardige historische pa
rallel. De grote watersnood
van 1916 had een grote stoot
gegeven tot de aanvaarding
van dit plan, zoals de waters
noodramp van 1953 het Delta
plan sterk gestimuleerd heeft.
Afsluitdijk
Het Zuiderzee-plan behelsde in
hoofdzaak het leggen van een af
sluitdijk van Noordholland naar
Friesland en het droogleggen van
5 polders, met een totale opper
vlakte van 225.000 ha, ongeveer
evenveel als de provincie Gronin
gen groot is.
Met de bouw van de eigenlijke af
sluitdijk werd een begin gemaakt in
1927. Vijf jaar later, op 28 mei 1932,
loeiden de stoomfluiten van vele sche
pen: de dijk was dicht. Een gigantisch
werk, dat ook nu nog beivondering
van deskundigen wekt, was ondanks
vele tegenslagen, tot een goed einde
gebracht.
Drie jaar tevoren reeds, in het
najaar van 1929, was de eerste
polder, de Wieringermeer, droog
gevallen. De Noord-Oostpolder
volgde in 1942 als tweede en Oost-
Flevoland werd in 1957 leeg ge
malen.
den niet meer op, wanneer het sproei-
En het werk gaat door. Aan Zui
delijk Flevoland wordt hard ge
werkt en ook de Markerwaard zal
binnen 15 a 20 jaar g'ereed komen.
Een gehele provincie zal dan op
de meest vreedzame wijze ver
overd zijn en nieuwe ruimte bieden
aan agrariërs, stedelingen en toe
risten.
