Oudste gepensioneerde AH-filiaalchef
Ab Dral (86)
AH-FLITSEN
5
Een bakkersknecht die ontevreden was over het
loon, dat hij van zijn baas ontving, liep bij een klant
in Oostzaan kruidenier Albert Heijn tegen het lijf.
Op zijn vraag: ,,wat scheelt er aan kerel?" kreeg
deze te horen, dat de bakkersknecht twee gulden
in plaats van een gulden vijftig per week wilde ver
dienen, maar dat de baas er niet aan wilde. „Nou,
kom dan bij mij werken. Dan krijg je je twee gulden
en de kost er bij,", was het antwoord van de krui
denier en zo kwam het dat Ab Dral in 1895 bij de
zaak kwam, waarvoor zijn 86-jarig hart nu nog warm
loopt.
In „De Avondzon", een tehuis voor bejaarden in Pur-
merend, woont de nu oude heer Dral, de oudste van de
gepensioneerde filiaalchefs. „Ik heb het hier best, een
prettige kamer en een góede verzorging. Jammer dat er
ook hier een personeelstekort is, maar daar zitten we
in de winkels ook mee".
Dat laatste weet hij niet alleen uit de krant. Hij weet
het uit eigen ervaring, want als het weer en zijn ge
zondheidstoestand het toelaten („Als ik van de zusters
weg mag", zegt hij zelf), is hij nog iedere morgen aan
te treffen in filiaal Purmerend. Zijn zoon Hilbrand is er
bedrijfsleider en de geldstortingen zijn bij de oude heer
nog altijd in goede handen.
Hij leeft dus nog volop mee met het heden, maar zijn
hart gaat toch ook sterk uit naar het verleden, waar
over hij met een benijdenswaardig sterk geheugen èn
met de nodige zelfspot weet te vertellen. ,,Ab Heijn was
kruidenier maar ook grossier voor een heleboel andere
kleine winkeltjes die meestal door vrouwen werden ge
dreven. Die moest ik ook bezoeken, op mijn fiets met
massieve banden. Standsverschil was er wel, want de
baas had een fiets met luchtbanden.
Op maandag ging ik 's morgens om vijf uur van Oost
zaan naar Landsmeer en Den lip. Je moest dan meestal
lopen vanwege de koeien op de weg, die naar Amster
dam gedreven werden. Mijn eerste klanten lagen stee
vast nog op bed, maar op de rand van het bed gezeten
kon je de bestelling wel opgeschreven krijgen en het
geld vond je wel ergens in een kommetje".
Van Oostzaan, waar Albert Heijn slechts zeven jaar
vóór zijn komst begonnen was, herinnert Ab Dral zich
alles nog precies. De winkel had twee ruiten en in het
midden daarvan was de deur. Achter de linkerruit was
een plankje met wat snoep er op, achter de rechterruit
een klein kantoortje. Van etalages was nog geen sprake.
In de winkel stond een toonbank met daarvoor een zit-
kist. In de kist werd blauwsel, schuurzand en biksteen
bewaard. Gewogen werd met een kleine toonbank
bascule en een z.g. kettingschaal, die achter de winkel
stond. Boven de toonbank hingen de papieren zakken
aan een plank.
Naast de winkel was de woonkamer van de familie
Heijn, vanwaaruit Gerrit, toen ongeveer twee jaar oud,
graag naar de winkel ontsnapte om in de bakken te
kunnen kruipen. Zijn vader had voor deze aktiviteiten
natuurlijk niet veel waardering.
Het assortiment was wel wat anders dan we het nu
kennen. Kaas werd er b.v. niet verkocht, maar wel veel
alcohol. Brandewijn in fusten van 300 kan (300 liter)
en jenever in fusten van 100 kan (100 liter). Koffie
en pinda's werden gebrand in een washok in een zgn.
bolbrander boven een open vuur.
Een levendige handel was er ook in tabak, dat in
Zaandam werd ingekocht bij tabakskerverij „Het oude
Londen". De inventaris van deze kerverij bevindt zich
nu in het Openlucht-Museum te Arnhem.
Voor deze tabaksverkoop had het personeel (in 1895
vier man) om een speciale reden nogal belangstelling.
De nog krasse heer Dral in gesprek met de heer
DA. ter Wee.
Voor ieder pond tabak, dat van de kerverij werd af
genomen, kreeg men een sigaar of een stenen pijp
cadeau. Deze werden onder het personeel verdeeld. Siga
ren werden ook verkocht, ofschoon niet veel.
Altijd moest er echter een kistje in voorraad zijn voor
de burgemeester. Het droog houden van de sigaren was
destijds een gemakkelijk op te lossen probleem: bij
bakker Bogeldijk was het altijd warm en droog en dus
werden ze daar opgeslagen.
Geneesmiddelen ontbraken ook niet. In enkele laden
lag wat van dat „spul", zoals de heer Dral het betitelde.
Dat „spul" bestond o.m. uit kinine, boorzalf, poeders
in doosjes.
En dan de klompen, acht stuivers voor de witte en
negen stuivers voor de geschilderde. Voor die ene stui
ver meer moest de winkelier of een van zijn knechts de
blanke klompen zelf nog schilderen (2 maal gronden
en 1 maal lakken). De grootste verkoop van klompen
viel op zondagmorgen. De klanten gingen zelf op de
klompenzolder passen en lieten de zolder dan meestal
in een toestand achter waarbij de chaos, veroorzaakt
door de hedendaagse dames in de schoenenwinkel nog
maar kinderspel is.
De prijzen uit die tijd zijn altijd de moeite nog waard.
Koffie was er in drie prijsklassen: de allerbeste voor
35 cent, de Santos voor 30 cent, de Africa voor 22 cent
en de met gebrande rogge gemengde koffie voor 15
cent. Al deze prijzen uiteraard per pond. De eerste soort
tabak kostte 50 cent en de tweede 25 cent per pond.
Veiligheidslucifers deden ZVo cent per pak. In onze ogen
absurde prijzen.
Maar als we deze prijzen in het oog houden en dan ook
nog bedenken, dat het verpakte artikel nog tientallen
jaren op zich zou laten wachten, behoeven we ons over
een mededeling van de heer Dral, dat je voor een omzet
van 100,per dag met een bediende verduiveld hard
moest werken, beslist niet te verwonderen.
Dat de werktijden in die jaren eigenlijk alleen begrensd
werden door de eigenaardigheid van de mens niet zonder
slaap te kunnen, mag wel als bekend verondersteld
worden. Toch is het wel interessant om eens een paar
dagen uit het leven van de heer Dral uit de laatste
jaren van de vorige eeuw te beschrijven.
Op zaterdagmorgen ging hij met de eerste trein naar
Alkmaar, waar hij dan tot 's middags 1 uur in filiaal
Fnidsen werkte. Dan ging hij vlug met de trein naar
Amsterdam om tot 7 uur 's avonds te winkelen in de
sigarenzaak in de Haarlemmerstraat. (Met de koop
van tabak of sigaren kregen de klanten dan tegelijk een
lot, dat de kans gaf op het winnen van een fiets).
Om 7 uur vertrok hij dan naar de nabijgelegen winkel
op de Haarlemmerdijk, waar tot 1 a 2 uur 's nachts
gewerkt werd. Als het goed weer was, ging hij dan met
de fiets naar Oostzaan terug en anders de andere och
tend (zondag) met de eerste boot, want tot 1 uur moest
er dan weer in Oostzaan gewinkeld worden.
Daarna werd er afgerekend, waarbij een „slokkie"
nooit ontbrak. Zo vergat de heer Heijn ook nooit om
zijn mensen bij het loon nog vijf sigaren te geven.
Hoe vond men die werkomstandigheden nu zelf? „Och,
het viel ons natuurlijk wel op, dat er eigenlijk geen
tijd voor ons zelf was. Maar daar viel niemand over,
want over het sluiten van een winkel vóórdat iedereen
naar bed was piekerde niemand. En er konden toen nog
allerlei gekke dingen gebeuren, die het leven in het
winkelbedrijf boeiend genoeg maakten. Vooral bij de
brandewijn- en de jeneverfusten gebeurden nogal eens
dingen, die buiten de zakelijke bedoelingen van de heer
Heijn lagen en die nu zelfs in filiaal Oostzaan, waar
jenever en brandewijn nog steeds in de sortering zijn,
niet meer kunnen voorkomen.
Zo is nog steeds het verhaal bekend over een zekere
Piet, die eens tegen het alsmaar brandewijn gietende
kraantje boven hem lag te roepen: „Hou nou maar op,
ik hoef niet meer!" Voor de mensen die hem onder het
vat vonden liggen, was dat laatste wel erg duidelijk!
Ab Dral is nog een half jaartje bij Albert Heijn weg
geweest. Hij werd toen provisie-reiziger voor Molenaars'
kindermeel. ,,Ik kreeg 10 van de omzet als provisie,
maar je moet niet vragen hoe lang het bij de prijs van
8 cent per pakje duurde, voordat ik een gulden ver
diend had".
Het kwam hem dan ook niet zo erg ongelegen, toen hij
op een middag zijn oude baas op het Weerpad tussen
Zaandam en Oostzaan tegen kwam en deze tegen hem
zei: „Kun je vanmiddag tussen 3 en 4 uur bij me komen;
er is puur nieuws". Ab kwam en het bleek dat de chef
in Purmerend uit het filiaal weg ging. Dral kon er chef
worden en hij zei graag ja. Naar de zeden van die tijd
moest dat nog diezelfde avond gebeuren en afgesproken
werd, dat de nieuwe „chef" om zeven uur daar zou zijn.
Buiten wachtte hij af tot de baas kwam en samen
gingen zij naar binnen. De zaak was gauw geregeld: de
oude chef moest er direct uit en tegen de nieuwe zei
de baas alleen: „Bonjour, Ab".
Zo begon voor hem het chefsschap, dat 35 jaar zou gaan
duren. De weekomzet bedroeg ongeveer 700,als
het een goede week was 800,De markt van dins
dag bracht, evenals nu nog, veel extra bedrijvigheid
en dan werden er wel eens omzetten van 200,- op
één dag gemaakt.
Iedere donderdag kwam de baas het geld ophalen. Dat
was nog niet eens zo eenvoudig, omdat bijna de gehele
kasvoorraad uit muntgeld bestond. Balans was er één
maal per jaar en uiteraard werd dit meestal ook door
de heer Heijn zelf gedaan.
Dit bracht ons op de vraag door wie in die tijd de prij
zen werden vastgesteld. Het bleek ons, dat een aantal
prijzen door de heer Heijn vastgesteld werden. Met alles
kon dat echter niet, omdat veel van plaatselijke hande
laren werd ingekocht. Dan werd er een vast percentage
op de inkoop gelegd. Hierdoor was het ook mogelijk,
dat er een vrij nauwkeurige resultatenrekening per
filiaal gemaakt kon worden.
Op het punt van de bedrijfscontrole was Albert Heijn
trouwens zgn tijd vooruit, meent de heer Dral. Zo heeft
hij altijd vanaf het begin in iedere winkel een kas
register aangetroffen en dat was in die tijd bepaald
ongebruikelijk.
Ons interesseerde ook het loon van de chef. De heer
Dral verdiende in 1900, toen hij werd aangesteld, per
week 14,met vrij wonen en 10 korting op aan
kopen uit de winkel. „Dat was beslist een goed loon",
voegt hij er aan toe. „Ik had vroeger onderwijzer willen
worden en bezocht daartoe ook bijna een jaar de nor
maalschool. Ik ben er heel gauw afgegaan, toen ik in
de onderwijzerskrant las, dat er een onderwijzer ge
vraagd werd, die 350,'s jaars kon verdienen met
een toeslag van 25,voor het luiden van de klok!"
Ook daar in Purmerend werden artikelen verkocht die
wij op de bestellijst van vandaag vergeefs zullen zoeken.
Wat zouden wij b.v. moeten beginnen met koe- en span
touwen? Of vraag nu eens om een lik mosterd, of een
kop (734 ons) groene erwten voor de prijs van 10 cent?
Of om een amerikaans hammetje met been voor 23 ct.?
Zo kan de heer Dral ons nog veel meer interessante
bijzonderheden vertellen en je kunt je eigenlijk niet
voorstellen, dat hij al in 1935 het filiaal aan zijn zoon
heeft overgedragen. In dat jaar is hij op kantoor gaan
werken en dat hield hij vol tot in de oorlog. Pas toen
er geen bus meer reed en het „boemeltje van Purmer
end" eens in de sneeuw was blijven steken, is hij er
mee gestopt.
Maar AH-er is hij in hart en nieren gebleven, en daar
van getuigt niet alleen de gouden horlogeketting met
het kruis van verdienste, dat hij bij een jubileum heeft
ontvangen.
Hoeveel ko[pe-etalages zullen er de afgelopen 75 jaar gemaakt zijn Deze foto toont er een van tientallen jaren geleden.
(Filiaal Den Bosch).
