Örgelhlaibegeleiden de k
ers
1961 m$ niet gemakkelijk, maar wel suksesvol
Landelijk kerstmis 1961
Personeelsorgaan van Albert Heijn N.V., Zaandam
18e Jaargang No. 12 - Kerstmis 1961
De machtige pijpen van het
orgel van de St. Laurens-
kerk in Alkmaar.
In honderden misschien wel duizenden kerken over de hele
wereld zullen met Kerstmis opnieuw de aloude Kerstliederen
weerklinken. Stil zal men zitten wachten het gezangboek in
de hand op de inzet van het orgel, wiens machtige tonen
door de hoge kerkmuren zullen worden weergegeven om zich
te versmelten met de menselijke stem.
Wat weten wij echter van dit
prachtige instrument, dat we als
zo vanzelfsprekend in elke kerk
verwachten aan te treffen? Wat
weten wij van de mens, die er
achter zit en de kunst verstaat al
die afzonderlijke tonen tot een ge
heel orkest te laten samenvloeien
Wij willen U meenemen naar één
der geboorteplaatsen van het or
gel: de firma Flentrop in Zaan
dam, die zich in de afgelopen
dertig jaar een grote reputatie
heeft weten op te bouwen op het
gebied van de kerkorgelbouw.
Een reputatie, die zich uitstrekt
tot ver over onze landsgrenzen,
waarvan de vele opdrachten voor
Amerika, Zweden en Duitsland ge
tuigenis afleggen.
Talloze prijzen
De heer D. A. Flentrop ontvangt
ons in één der werkplaatsen van
het bedrijf, waar uit vele onder
delen houten en metalen de
orgels worden samengesteld. Tal
loze orgelpijpen liggen gereed om
in kisten verzonden te worden.
Ieder instrument wordt namelijk
eerst helemaal in elkaar gezet en
gekontroleerd op konstruktie en
klank, waarna het in afzonderlijke
delen naar de plaats van bestem
ming wordt verzonden.
„De helft van onze opdrachten gaat
naar het buitenland"zet de lieer
Flentrop uiteen. Vooral in Amerika
hebben wij een groot afzetgebied. Dit
berust ook op het feit, dat het type
orgeldat wij maken, veel handwerk
vraagt, wat in Amerika veel te duur
zou worden. In Amerika zijn het
vooral de universiteiten, die erg op
ons type gesteld zijn; b.v. de Har
vard University en de bekende Yale
Universiteit."
Boven op een half gereed orgel
zijn drie mannen bezig om pijpen
van verschillende lengte in de
hiervoor bestemde openingen te
plaatsen.
„Dit instrument gaat naar Bre
men. Als U over een dag of tien
zou komen, zoudt U het kant en
klaar kunnen zien".
Miniatuur orgel
Ergens in een hoek ontdekken we
een miniatuur orgel, dat op een
tafel staat. Het is een zogenaamd
portatief, dat in opdracht van een
Amerikaanse groep werd ge
maakt, die zich toelegt op het spe
len van klassieke muziek op heel
oude instrumenten, zoals men dit
vroeger deed. Waar men over der
gelijke instrumenten niet beschikt,
laat men ze natuurgetrouw na
maken.
Op onze vraag of je lang in het
vak moet zitten vóór je de nodige
ervaring in deze branche hebt op
gedaan, vertelt de heer Flentrop,
dat het meestal vakmensen uit het
meubelmakersvak zijn, die in de
orgelbouw gaan. Zes jaar duurt
het wel, voordat je je een volleerde
orgelbouwer kunt noemen.
Wat komt er ook allemaal kijken
voordat het zover is, dat een kerk
orgel op de plaats van bestem
ming kan worden ingewijd: diver
se besprekingen met de opdracht
gevers (welk soort instrument,
welke houtsoort: mahonie, eiken
of essenhout, men wenst). Hoe
groot het orgel moet worden,
waarbij uiteindelijk de prijs ook
een rol speelt.
Om een enkel voorbeeld te noe
men: een zogenaamd zes-register
orgel, waarvan de bouwduur on
geveer één maand bedi'aagt, komt
Wanneer we terugzien op het af
gelopen jaar en ons afvragen
„hoe is het in 1961 gegaan dan
kunnen we als konklusie zeker
neei'schrijvenniet gemakkelijk,
maar wel suksesvol!
„Niet gemakkelijk", omdat er in
1961 veel is gebeurd, dat iedere
medewerker handen vol werk
heeft gegeven en omdat er vele
problemen moesten worden opge
lost.
Eén voorbeeld willen we hier noe
men, dat verbetering gaf aan onze
sociale omstandigheden, maar pro
blemen voor de organisatie met
zich meebracht. Dat was de ver
korte werkweek, die nu na een
jaar praktijk, geslaagd genoemd
mag worden en zelfs meer dan
dat. Mede door de gehouden pro-
duktiviteits-bijeenkomsten met on
ze bedrijfsleiders zijn er in vele
winkels nieuwe wegen gevonden
om nog efficiënter te kunnen wer
ken.
De in het begin van het jaar ge
houden kienspel-aktie was een bij
zondere primeur, die in de win
kels veel werk heeft gegeven,
maar ook veel sukses opleverde.
Een andere primeur (zelfs voor
Europa) brachten wij met de ver
kiezing van de eerste „caissière
van het jaar". Het tamelijk nieuwe
beroep van caissière heeft veel
aantrekkingskracht voor vlotte,
jonge dames, die er van houden
met mensen om te gaan. En voor
de ca. 170, die door duizenden
klanten waren uitverkoren, is deze
caissière-dag een fijne feestdag
geweest.
Een goede meevaller was onge
twijfeld de wasgeldvergoeding,
waar in september mee werd ge
start. In een heldere schone jas
voel je je prettiger en daardoor
heb je meer zelfvertrouwen.
Voor jongelui, die vooruit willen,
is er dit jaar een voordelige mo
gelijkheid door ons geschapen om
hun algemene ontwikkeling te ver
groten door middel van schrifte
lijke lessen.
Promotie komt nooit vanzelf; er
moet voor worden gestudeerd en
gewerkt. Gelukkig blijkt uit de
belangstelling dat velen dit heb
ben begrepen. Ook de examen-
kui*sussen aan het Opleidingscen
trum te Zaandam achten wij weer
een stap vooruit. Een groot deel
van de kennis die nodig is voor het
beheren van een BZ of ZB wordt
door de examens getoetst. De kur-
sist krijgt dan zelf inzicht in het
geen hem aan kennis ontbreekt.
De theoretische en praktische op
leiding voor SM-bedrijfsleiders
nam dit jaar een aanvang en de
eerste resultaten van deze veel
omvattende leergang hopen we het
volgend jaar in de praktijk te kun
nen volgen.
Aan de selecties om voor deze op
leiding in aanmerking te komen,
hebben wij veel tijd en zorg be
steed. Wij zijn er ons van bewust
dat vele van de niet toegelaten
kandidaten een teleurstelling
moesten verwerken. Wij weten
echter, dat een ieder op de plaats
waar hij is gesteld en waar hij zijn
taak goed weet uit te voeren, de
handen weer uit de mouwen heeft
gestoken. Heb plezier in Uw werk,
op het U vertrouwde terrein!
Na de Divisie Amsterdam is nu
een tweede Divisie BZZB ge
vormd, met Utrecht als centrum.
Voor de Divisie-leiding is de nieu
we werkwijze een hele overgang
en zij zal na de mentale trai
ning, die plaats had vóór de aan
stelling nog enige tijd nodig
hebben om zich geheel aan te pas
sen. Met de medewerking van de
Divisie-Utrecht-Bedrijfsleiders zal
dit zeker goed gelukken.
Een 130 (BZ, ZB en SM)-filialen
zijn nu in Divisies verenigd (met
de SM-Divisie zijn dat er thans
dus drie) en wij hebben het volle
vertrouwen, dat deze ixieuwe wijze
van samenwerken steeds vlotter
zal gaan verlopen en goede resul
taten zal afwerpen.
Enkele trouwe medewerkers en
medewerksters zijn ons dit jaar
ontvallen. Het is met dankbaar
heid dat wij aan hen terugdenken,
omdat wij weten, dat zij voor hun
gezinnen en/of hun werk hun bes
te krachten hebben gegeven.
Wij willen ook graag een enkel
woord wijden aan onze zieken. Dit
zijn er helaas altijd te veel. Er zijn
er dit afgelopen jaar gelukkig bij,
die hun genezing hebben verkre
gen, doch anderen moeten nog eni
ge tijd geduld oefenen. Wij wensen
hen van harte beterschap, waarbij
onze gedachten vooral naar die
genen uitgaan die tijdens hun ziek
te niet thuis mogen verblijven.
In onze circa 370 arbeidsgemeen
schappen, waarin 3.500 werkers
zijn verenigd, is veel gebeurd dat
vreugde gaf en er zijn ook wel
eens onprettige dingen voorgeval
len. Het is misschien wel zo ge
weest als in het gezin van de fa
milie Doorsnee. De gebeurtenissen
volgen elkaar snel op; er zijn veel
leuke ervaringen en af en toe is
er een misverstand. Maar alles
loopt steeds goed af, omdat er een
band is, die bestand is tegen alle
rukken die er aan worden gege
ven.
Die band zal onbreekbaar zijn, zo
lang er maar een goede geest en
een goede wil blijven bestaan. Dit
geldt zeker ook voor ons als be
drijf.
Over enkele dagen hopen we 1962
te schrijven. Wat er zal gebeuren
in het nieuwe jaar weet niemand.
Maar dat wij, als bedrijf, aktiever
dan ooit zullen zijn, dat is zeker.
1962 belooft voor Albert Heijn een
bijzonder jaar te worden, waarin
velen jaloers zullen zijn op hen,
die bij ons werken.
Verrassingen? Ja zeker, die zullen
er komen. Maarnog even ge
duld.
Wij nemen aan, dat een ieder met
vreugde uitziet naar de drie Kerst
dagen en de twee Oud-Nieuw
jaarsdagen. Heerlijk uitrusten na
de drukte in de winkels. Fijn ont
spannen, een ieder op zijn eigen
wijze.
Dat het voor al onze medewerk-
sters en medewerkers in de filia
len „echte feestdagen" mogen zijn.
En gaarne wensen wij U, met al
len die U lief zijn, een gelukkig en
voorspoedig 1962.
J. LEGERSTEE
Direkteur Verkoop
op een prijs van
ongeveer 18.000
gulden, terwgi
een orgel met
zestig registers
in zes maanden
gereed is en een
prijs van 180.000
gulden vraagt.
Terwijl de heer
Flentrop ons
nog een tweetal
prachtige oude
huisorgels laat
zien, die in een
kast zijn inge
bouwd en uit de
tijd omstreeks
1730 dateren,
vertelt hg ons
het één en ander
uit de geschie
denis van het
orgel.
Ontstaan
Dit dankt zgn
ontstaan eigen
lijk aan een heel
oud instrument,
n,l. de fluit, die
reeds in de grij
ze oudheid in
vele landen be
kend was. Het
blazen op een
hol riet is waar
schijnlijk de
aanleiding van
haar ontstaan
geweest.
Men zocht naar uitbreiding van de
toonomvang. Op deze manier ont
stond de Griekse Pansfluit en de
Chinese Cheng, een soort ketel,
waarop pijpen van verschillende
grootte geplaatst waren.
Bij de Pansfluit waren de pijpen
op een lijst van was geplaatst en
werd elke pijp afzonderlijk aan
geblazen. Om bij het bespelen van
dit instrument het hinderlijk op
en neer gaan met het hoofd te
vermijden, plaatste men de pijpen
op even zovele openingen, die aan
gebracht waren op een langwerpig
kastje, wat dus een soort primitie
ve windlade was.
Terwijl men de wind nu door een
buis of leren slang naar binnen
blies, dekte men de pijpen, die
moesten klinken, met de hand af.
Later bracht men ook ventielen
aan, die door middel van een pri
mitief soort toetsenbord konden
worden geopend.
De drie functies van het orgel:
windtoevoer, regeerwerk en pijp
werk zijn dus in dit oude instru
ment reeds te konstateren.
„Organum"
Vóór Christus zouden twee zulke
orgels reeds in de tempel van Je-
Albert de Klerk is iemand, die na
tuurlijk steeds beroemde mensen de
hand mag drukken. Hier ziet u hem
met Koningin Elisabeth van België
tijdens het internationale muziek
concours.
ruzalem hebben gestaan. Deze in
strumenten werden in het alge
meen „organum" genoemd. In de
Bijbel komt het woord organum
ook meermalen voor, o.a. in het
eerste boek van Mozes, waar Ju-
bal de vader van de cither- en or
gelspelers wordt genoemd. Onder
het woord organum werden alle
blaasinstrumenten verstaan.
Terwijl vroeger de manier van
windtoevoer het grote probleem
vormde, werd later begonnen met
de verbetering van de toetsen, pij
pen, regeerwerk, blaasbalgen en
registers, die in staat waren van
diverse pijpenkoren op elke toets
slechts een bepaald aantal te laten
klinken.
Achter in de werkplaats horen wij
plotseling exxkele akkoorden van
een Bach-fuga weerklinken. De
heer Steketee, één der assistenten
van de heer Flentrop, blijkt een
zeer begaafd organist te zijn.
„Nee, lang niet elke orgelbou
wer kan het instrument ook
zelf bespelen", beantwoordt de
heer Flentrop orxze vraag.
„Het merendeel speelt zelf he
lemaal niet. Wèl moet je er
natuurlijk veel van af weten
om alle problemen rondom het
orgel te kunnen aanvoelen en
helpen oplossen. Het is bij
voorbeeld ook gewenst om
wat architectuur te studeren
in verband met het maken
van orgelontwerpen op papier.
Een kerkorgel moet organisch
geheel passen in de kerk,
waarvoor het bestemd is, zo
dat men met alle mogelijke
muzikalisehe en technische
eisen rekening kan houden".
Vermaard organist
Nu we al het één en ander af
weten van het iixstrument zelf
gaat U nog even mee naar Haar
lem om een man te ontmoeten,
die als weinig anderen de kunst
verstaat het instrument te bespe
len en op dit gebied zowel in ons
land als in het buitenland grote
bekendheid geniet?
We staan tegenover een rijzige
man van midden veertig, die ons
met zijn pijp ditmaal bedoelen
we er geen speel- maar een rook-
instrument mee diverse foto's
van kerkorgels aanwijst.
Vervolg op pagina 3, le kolom
