Een voorpost van A. H. in Suriname
Chef Pasman voor de Surinaamse de een natuurlijke aanlegsteiger. We
AH-FLITSEN
3
Iat I hadden inmiddels een enorme dorst
rztffin n&inT&rvi&Wri gekregen en tot onze vaderlandse
lauiu ytrifflCrfVICWU vreugde serveerde men hier onver-
I- I II valst Heine kens gerstenat.
tzels voor gammele karretjes brachten de inventaris wy -
Als iemand verre reizen doet, dan gemaakt over dit eiland.
kan hij veel verhalen. Inderdaad
is dit zo, alleen is er de moeilijk
heid om uit de grote hoeveelheid
van reisindrukken datgene te kie
zen wat een verhaal interessant
maakt.
Toen wij dan op 2 Juli afscheid
namen van Nederland, tot het
laatst uitgeleide gedaan door de
organisator van onze reis, baas
Albert de tweede, begon voor ons
het avontuur.
Traag stoomde de „Cottiea" door
het Noordzeekanaal, machtig ge
zicht vanaf het Shelterdek naar
de bedrijvigheid op de oevers te
kijken. Eindelijk dan de sluizen
van IJmuiden, waar onwillekeurig
onze gedachten uitgingen naar 't
bekende lied van die naam.
Afscheid.
Dag Nederland, gegroet blonde
duinen, wij zullen in ons hart U
meenemen.
Rustig schommelt de „Cottiea" de
Noordzee over, monotoon stam
pen de machines, de kennisma
king met bemanning en overige
passagiers- in de volle gang. Het
is interessant kennis te maken
met reizende mensen, men is ge
woner, meer er van overtuigd op
elKaar aan gewezen te zijn ge
durende de tocht.
U kent wellicht het boek „Mensen
in 't hotel"; wel, als ik er ooit aan
toe kom, dan ga ik schrijven
„Mensen op een boot".
Heerlijk, wij die altijd omgegaan
hebben met mensen, maakten nu
de weerspiegeling van onze grote
Maatschappij in 't klein mee en
zonder de verschuilingsgelegen-
heid van de samenleving op het
land.
De morgen na ons vertrek
werden we wakker en be
merkten we dat we stil lagen
Een blik uit de patrijspoort
gaf ons het gezicht op de
witte krijtrotsen van Dover
Hier bleven wij op veilige af
stand uit de kust liggen
wachten, op een vijftiental
Engelse passagiers, bestemd
voor Brits Guyana en wat
vrachtgoed. Na Dover voeren
we geruime tijd vlak langs
de Engelse kust het kanaal
in.
Verscheidene passagiers be
gonnen al aardig bleek tc
zien en vooral toen de golf
slag de „Cottiea" een beetje
liet rollen, bleken zij het no
dig te vinden, over de leuning
strak naar de zee te kijken
De zee scheer, nger te heb
ben, nu-.tt Je tenminste
flink, zo zelfs dafc de scheeps
naam VOOr
n noemde n.l. ,,Kot-
Het was wel jammei
Louis Davids onvergetelijk liedje
„Urne Arie heeft een Lord gekocht
met als zinsnede „Als een vorst rijdt
hij door de Jordaan". Wel, we voel
den ons als die „Urne Arie", als een
vorst door Madeira. Op dit zo door
de natuur gezegende eiland, is het
helaas alleen maar aan enkelen mo
gelijk te genieten van de zegeningen,
men is over het algemeen arm, bitter
arm.
Achter de auto's, met in hun ogen
rijke touristen, renden hele tiles van
bede/knapen, schreeuwend in het Por
tugees om een aalmoes,
in de straten, welke soms steil om
hoog liepen en waar de auto tegen
op kroop, was dit gebedel vaak hin
derlijk door de ongelooflijke brutali
teit dezer knapen. Hier reden wij
voor het eerst langs bananenvelden
en smulden werkelijk zonrijpe vruch
ten.
We hebben genoten daar hoog in de
bergen, we hebben de druiven zien
groeien waarvan de wijn de naam
van dit eiland draagt.
Ragfijne kleedjes.
De dames van ons gezelschap
hebben zich verlustigd aan rag
fijne kleedjes en kledingstukken,
kunstig gevlochten rietwerk.
Wij mannen hebben op onze beurt
de dames mee getroond, niet naai
de wijnkelders, neen o neen, maar
naar de beroemde wijnzolders.
Hier kent men niet zoals in Ne
derland wijnkelders, maar heeft
men de grote wijnfusten op enor
me zolders opgeslagen. Wij hebben
Madeirawijn gedronken in al haar
nuances en variëteiten, uit leuke
lange wijnglazen, voor een spot
prijs kochten wij de mooiste vaat
jes met wijn, standaard, tapkraan
alles inbegrepen. Wij hebben ge-
ooden en gehandeld, en de lof ho
ren verkondigen van de slimm>_
Portugezen, dit tot hun spijt ove.
de Hollanders, die zo goed de
waarde van hun pesos wisten.
Nagewuifd door half Madeira zijn
we in de K.N.S.M.-sIoep naar onze
goede oude „Cotica" gevaren.
U vraagt om een indruk van Ma
deira, wel, het best zou ik het zc
willen zeggen, Madeira is een
Hollandse voorjaarsdroom.
Het zou nu geruime tijd duren
v'oor we land te zien krijgen en
daarom gaan we nu de tijd ver
korten met een competitie in dek-
spelen als tafeltennis, sjoelbak
ken, shuffle-board, enz.
üe fam. Pasman bleek niet in
aanmerking te kunnen komen
oor behoorlijke prijzen, op zoon
Ienkie na, want die sleepte in
;ijn afdeling liefst vier 1ste prrj-
j varen nu het Caraibisch gebied
binnen en voor we onze volgende
U kent haven bereikten koersen we langs tal
loze eilandjes.
Wij zijn natuurlijk vroeg uit de
veren om niets van 't groen te
missen, wat te begrijpen is na
steeds maar water en water ge
zien te hebben. Hier ergens kan
Robinson Crusoë geleefd hebben
op zo n onbewoond eiland. Vei--
schillenden onzer mede-passagiers
slaakten de verzuentmg op zo'n
eiland te willen wonen, helemaal
alleen zonder enige communicatie.
Trinidad.
tiet is geloof ik maar goed, dat
het maar bij gedachten blijft,
want de aardigheid zou er gauw
af zijn. Trinidad, met als hoofd
plaats Port of Spain, hebben wij
nu aangedaan. Dit is de overlaad-
plaats voor de bauxiet, U weet,
Je grondstof waaruit men alumi
nium wint.
Vóór negentig jaren heeft Enge
land aan Amerika toegestaan hier
ti'oepen te legeren. Trinidad is
ook een bekend vacantieoord voor
Amerikaanse filmmensen en geld-
koningen. Het eiland profiteert
hier enorm van en alles ademt
hier welvaart. We brachten op
Trinidad een bezoek aan de „Bo
tanie Garden", 's werelds be
roemdste tropische plantentuin,
ademloos hebben wij naar die rijke
groei gekeken, onbeschi-ijflijk ge
noten van de wonderlijke schep
pingen van moeder natuur. In de
bergen van Trinidad hebben we
citrus aanplantingen gezien, de
Chef en mevrcuw Pasman in gesprek met een van de gasten tijdens de receptie
ter gelegenheid van de opening van de Z.B. in Paramaribo.
vi-eugdetraantje wordt ge
plengd. Voor ons is prima ge
zorgd. Een vertegenwoordi
ger der Fa. Kersten haalt ons
af en de mensen van de Ex-
pedit e dezer Firma verzorgen
de bagage.
In het pension van Kersten wacht
ons een hartelijk welkom, en op
de tafel in onze kamer staat een
machtig bloemstuk van Directie
en Commissarissen als ontvangst-
groet in Suriname.
De Directeur van C.K.C. (dat is
C. Kersten Co.) kwam ons be-
gioeten en we waren en voelden
ons thuis.
Voorbereiding
Reeds de morgen na onze aan
komst ben ik begonnen met dc
oi'ganisatie, nodig om een Zelf-
beöieningszaak op te bouwen.
Na ettelijke besprekingen met dc
len weg. Mochten wij bij de spe
en dan niet tot de gelukkigen be
horen, als danspaaar deden we
voor het welkomstdiner dat het beter en wonnen dan ook de
gehouden werd, nu alle passa- lste prijs, bestaande uit een grote
giers aan boord waren, wat doos Droste pastilles. Wij hadden
een lege stoelen en ondanks
onze geweldige zin door de
zeelucht konden wij al het
lekkere niet verwerken.
Geen enkel lid van de fam. Pas
man heeft enige last van of nei
ging tot zeeziekte gehad, een
strop voor de K.N S M., maar on
ze plaatsen aan tafel zijn de ge-
he'e reis bezet geweest.
Na het Kanaal een zeer onstui
mige x*eis door en langs de Golf
van Biscaye. Dat stukje zee
schijnt door de vex'schillende golf-
stromingen altijd erg lastig te zijn
en ook nu maakte de golf geen
uitzondering. Onze zieke passa
giers werden alsmaar zieker en
wij, die tot de gezonden behoox*-
den, kregen alleen maar meer eet
lust en slaap.
Na een dag of wat varen, rees
voor ons oog een grote hoogte
van uit zee omhoog, Madeira, lief
lijk eiland in subtropisch gebied
hadden we bereikt.
Wanneer ik dichten kon zou ik
een ode wijden aan dit prachtig
oord.
De „Cottiea" voer langzaam de
baai binnen en rondom weme'de
het van kleine bootjes, van waar
uit jongens en meisjes in zee ge
worpen geldstukken opdoken of
waar handelaren in zaten midden
tussen de vreemdste handelswaar.
Wij zijn aan land gegaan en hebben
voor elke ziekte praktisch. een
dokter aan boord, n.l. zeven in
totaal. Heel wat niet? Wat een
kwaaltjes en mankementen heb
ben de mensen als ze niets beters
te doen hebben.
Het bleef de eerste week na Ma
deira koud en guur weer op zee
en de zeezieken, uit gewoonte,
hadden het dan ook niet best op
het open dek. Onze volgende lan
dingsplaats is Bai'bados, een e5-
and, hetwelk in Brits bezit is.
Ook hier duikende en handeldrij
vende lieden om ons schip.
Barbados is bekend om haar schitte
rende zwembaden, het zeewater heeft
een lichtgroene kleur en is buitenge
woon helder.
Door het hoge zoutgehalte van het
water zwemt men er zeer gemakke
lijk. Ook hier hebben we een tocht
over het eiland gemaakt en kunnen
constateren, dat Barbados evenals
Nederland door overbevolking haast
geen onbenut stukje grond heeft.
Ook dit eiland is arm en door minder
aan natuurschoon dan Madeira valt
het nog meer op. We bezochten hier
Sam Lord Castle, een prachtig ge
bouw nog daterend uit de zeerovers-
tijd van Piet Heyn en consorten. Half
museum, half hotel-restaurant is het
idyllisch gelegen vlak bij zee.
Door een mooie tuin vol met tropi
sche planten en heesters kwamen we
aan zee en zagen hoe slim die zee-
Een doorkijkje door de ruime Z.B. - Licht en lucht!
per open auto een schitterende tocht rovers geweest moeten zijn, want
cacao zien rijpen, de koffie zien
groeien, kortom wat in de tropen
groeit, is zeker ook op Trinidad
vertegenwoordigd.
Op Trinidad zijn prachtige weggen,
allemaal geasphalteerd, wat geen
wonder is omdat men hier het be
kende Asphaltmeer heeft. Waar
schijnlijk een vulkanisch mirakel,
want men haalt er steeds asphalt
uit, zonder dat het ooit vercnin-
dert en nu het laatste stukje,
twee dagen varen en dan onze
bestemming Suriname. We trof
fen het niet best bij onze aan
komst voor de monding van de
Surinamerivier, want het was
laagwater, zodat wij een paar uur
moesten wachten om binnen te
varen.
Bruin water.
Mijlen ver uit de kust ziet 't water
brum van de modder door de ri
vier in zee gestort. Gelukkig voe
ren we nog bij licht de rivier op,
zodat wij in de gelegenheid waren
de oever te bekijken,
len weelderig tropische planten
groei bedekt aan weerszijden de
rmerzomen.
We varen langs verlaten planta
ges waarvan niet veel meer is te
bespeuren. We zien Bruijnzeel's
houtzagerij aan de linkeroever ge
legen echt een stukje Zaandam.
De „Cottieazig-zagt over de ri
vier, welke een enorme breedte
heeft, om de vaargeul te volgen,
plots valt de tropische nacht en
we zien de lichten van Paramari-
bo.
Drie stoten van de fluit op
de „Cottiea" en wy begroeten
hiermee ons nieuwe woon
oord. Honderden mensen ver
dringen zich op de K.N.S M.-
aanlegsteiger; vrolyk heen en
weer geroep en een enkel
Directie hebben we een plan ge
maakt en ben ik in de eerste
plaats begonnen met alle voor
naamste winkels in Paramaribo L
bekijken. Dat moesten vele A.H.-
mensen ook eens kunnen doen,
machtig interessant is dat. Dc
meeste winkels hier zijn in han
den van Chinezen en Hindostanen,
zeer ijverige, volhardende lieden
Levensmiddelen heet hier provi
sie, nu wat in zo'n pi'ovisiehandel
te koop is, grenst aan het onge
looflijke. De winkel van Sinkei
is er bepaald een prutszaak bij ge
weest.
Alles, letterlijk alles verkoopt
men en niet ordsl.jk in afde
lingen, neen, zo maar door el
kaar. In een koelkast lig
gen fruit, vleeswaren en vis
door elkaar, schynbaar er
gert het niemand. Wij klagen
in Holland wel eens over de
vele winkels, maar hier is op
elke 20 gezinnen een levens
middelenzaak. Veertien dagen
later ben ik begonnen perso
neel aan te nemen. Levert dat
in Holland wel eens moeilijk
heden op, en waar we ons
toch meestal laten leiden door
de eerste indruk, dan kunt
zich voorstellen dat ik met de
handen in het haar zat, me
dewerkers te moeten kiezen
uit geheel andere rassen.
Komt in Holland een sollici
tant, dan zal deze zo veel mo
gelijk er netjes uitzien, maar
hier dacht ik eerder aan een
bal, want men draagt graag
jurken van uiterst dunne tule
en soortgelijke stoffen.
Men spreekt hier over het alge
meen wel Nedexfands, maar de
waarde van het uitdrukkingsver
mogen in onze taal verschilt he-
meisoreed.
Nu wil de Surinamer dat graag
verbloemen en hierdoor is hun
stei-eotype antwoord van „Ja mijn-
neer" ontstaan. Men begrijpt veel-
ai niet waar het over gaat maar
toch volgt direct „ja mijnheer".
Dat dit in de praktijk grote moei
lijkheden met zich meebrengt,
kunt U begrijpen.
Om beter begi'ip voor elkaar te
krijgen heb ik gedurende een vier
tal weken een cursus gehouden,
waarin we met elkaar gepraat
hebben, vooral het begrip, hoe
staan we tegenover de klanten,
heb ik getracht hun deelachtig te
maken.
„Wat moet je."
Nu ik dit schrijf zijn we al bijna
twee maanden aan het draaien
en met een zekere voldoening
mag ik zeggen dat wij wat het
personeel betreft, een uitzonde
ring in Paramaribo zijn, voor
de A.H. mensen die in de me
ning verkeren dat personeels-
training tot de gemakkelijkste
baantjes gerekend moet wor
den wil ik nog dit zeggen, be
nijd de leraren niet, maar geeft
hun waar en wanneer U kunt
Uw steun, want dat is nodig
bij hun taak. Wees er trots op
dat er in ons land wat gedaan
wordt om Uw medewerkers te
verbeteren, stel daar tegenover
de bediening hier in Suriname,
waar een meisje, dat zich ook
tot de verkoopsters rekent, er
gens in een zaak rondhangt, de
klant niet groet en eindelijk
eens de mond open doet en
zegt „wat moet je" en op z'n
Zondags „wat moet U".
Het is deze mensen niet kwalijk
te nemen, want niemand toonde
hun hoe of het wel moest. In de
HOLA (dat is de naam van onze
Super-market) zult U dergelijke
gezegden niet horen, want ik heb
hun 't waardeloze van zulke vra
gen laten inzien en doen begrijpen.
Interview.
In een interview voor de A.V.R.O.S.,
de Surinaamse radio-omroep, heb ik
het een en ander verteld over zelf
bediening en over de te openen
HOLA en natuurlijk over A.H., Ne
derlands grootste kruideniersbedrijf.
Voor het gesprek had men een half
uur uitgetrokken en voor 't geval,
dat het mocht stokken of niet vol
De complete familie Pasman in fro-
penkleding. Om jaloers op te worden,
zou komengrammofoonplaten klaar
gelegd om die dan af te draaien. De
platen zijn wel rustig blijven liggen,
daar we met 't gesproken woord
nog in tijdnood kwamen.
(Slot volgt)