netjes uitzien, wij werken niet met
E T O S
niet horen,’ zei Govers. ‘Onze zaken blijven er
ramsjpartijen.’
Even zo goed voelden juist de discounters zich door Simon uitgedaagd.
Dirk van den Broek gooide daarbij een nieuw wapen in de strijd: de prijsvergelijking
- niet tussen huismerken en merkartikelen, zoals Albert Heijn had gedaan, maar
tussen kruideniers onderling, en met naam en toenaam erbij. In Amerika bestond
hierin een lange traditie, in Nederland was het volstrekt ongewoon. Bij zijn prijsver
gelijking sloeg Dirk van den Broek echter geen acht op kwaliteit en daarom kon
Simon met een eigen publikatie komen, die een volledig ander beeld schetste. Dit
werd een hele rel. Dirk van Den Broek verlangde per advertentie een gezamenlijke,
objectieve test, maar hij kreeg, paginagroot, een test die op last van Simon was uit
gevoerd door ‘een objectieve huisvrouw’. Tegelijk deed het gerucht de ronde dat
Govers een echte vergelijking tussen Simon en Dirk van den Broek onmogelijk acht
te, omdat hij bijvoorbeeld ‘de sherry van Dirk van den Broek nog niet als afwas-
water zou willen gebruiken’. Van den Broek betitelde dit als ‘unfair kwajongens-
werk’ en eiste een schadevergoeding van een miljoen gulden vanwege de geworpen
smet op zijn naam.56 Ab Heijn kon de zaak nog juist sussen, maar in de nabije toe
komst zouden Simon en de discounters nog dichter tegen elkaar aan kruipen...
Op 10 juli 1918 hadden enkele werknemers van Philips zich verzameld om een co
öperatie op te richten. Bij hun bedrijf was net een loonsverhoging van drie procent
afgekondigd en prompt hadden de plaatselijke winkeliers een zelfde percentage op
hun prijzen gezet, waardoor het leek alsof Philips de loonsverhoging aan de winke
liers moest verstrekken. Aan het begin van het jaar daarop opende de exclusieve
‘Philips Coöperatie’ haar eerste kruidenierswinkel en bakkerij, in 1922 gevolgd door
een slagerij en in 1924 door een drogisterij annex brandstoffenhandel. Buiten
staanders smaalden dat Philips op deze manier met de ene hand binnenhaalde wat
hij met de andere hand gaf, maar het was van meet af aan de bedoeling dat de coö
peratie op eigen benen zou staan. Die situatie werd bereikt op 11 november 1931,
toen de coöperatie voor iedereen werd opengesteld en men verder ging onder de
hoogstaande naam ‘Etos’ zedelijke houding en motivatie), waarvan de afzonder
lijke letters nog eens stonden voor: ‘Eendracht, Toewijding, Overleg en
Samenwerking.’
Etos zou uitgroeien tot de meest succesvolle coöperatie van het land,
enerzijds vanwege een opvallend zakelijke aanpak, anderzijds vanwege haar tradi
tionele binding met Philips, die op gemeentelijk niveau doorstraalde. Vol goede
234
