AMERIKA Bil ALBERT HE1IN
de een nieuwe injectie. Er werd door een aantal mensen buiten de filiaalbedrijven
een ‘Contactgroep Opvoering Productiviteit’ opgericht, die in 1953 een reis naar de
Verenigde Staten maakte en met een lofzang op de zelfbediening terugkeerde.
Vervolgens was het Th. Hopman, directeur van de Stichting Ondernemers-oplei-
ding in het Kruideniersbedrijf, die in 1954 een bus met oplegger, waarin een com
plete zelfbedieningswinkel was nagebouwd, door het land liet rijden, zodat
kruideniers het systeem vlak bij huis konden bestuderen. Klaarblijkelijk werkte
deze aanpak, want tegen het eind van het decennium hadden ruim tweehonderd
zelfstandige kruideniers zich bekeerd tot zelfbediening.
Albert Heijn volgde een geheel eigen koers naar zelfbediening. Het onderwerp als
zodanig kwam voor het eerst ter sprake in een directievergadering in april 1948, dus
ongeveer een half jaar voordat Van Woerkom zijn primeur lanceerde. De aanwezi
gen discussieerden in het algemeen over de kans van slagen van een self-help-shop
in Nederland en achtten die niet groot, maar zij wilden wel de ervaringen afwach
ten die stafmedewerker Jo Legerstee zou opdoen tijdens een studiereis door de
Verenigde Staten.
Die reis was min of meer een initiatief van Legerstee zelf geweest.
Legerstee - op negenjarige leeftijd in een speciaal op maat gemaakte stofjas in het
kruidenierszaakje van zijn vader begonnen, maar later bewust naar het grootwin
kelbedrijf overgestapt - was in de oorlog grossierhouder voor Albert Heijn in Den
Haag. In november 1944 had hij net als alle andere chefs een enquêteformulier van
het hoofdkantoor gekregen, waarin praktische vragen werden gesteld over de
gewenste inrichting van filialen die herbouwd moesten worden. Legerstee had
meteen de vrijheid genomen om te pleiten voor ‘levensmiddelenwarenhuizen’ in
de grote steden, waarin naast de bekende kruidenierswaren ook fruit, vlees, vis en
gebruiksartikelen werden verkocht. Bovendien had hij het onderwerp ‘Amerika’
aangeroerd. Volgens hem moesten er na afloop van de oorlog enkele deskundigen
naar dat land worden gestuurd, want? ‘Minstens vijf jaar zijn we achter’. Het was
tekenend voor de open sfeer in het bedrijf dat iemand met dergelijk commentaar
na de bevrijding direct naar Zaandam werd uitgenodigd en assistent van verkoop
leider Ter Wee mocht worden. In mei 1948 kon hij naar Amerika vertrekken.
Vijf maanden later kwam Legerstee terug, laaiend enthousiast. Hij had er
te beginnen allerlei ideeën opgepikt die in Zaandam al sluimerend aanwezig
waren maar nu konden worden aangescherpt. First in, first out was zo’n idee, even
als de reden waarom men bij inruil makkelijk coulant kon zijn: vergeleken met het
122
om
