ONTROUW EN OPROER
Een andere handicap bij de herstelwerkzaamheden lag op sociaal vlak. Van ouds
her waren de interne verhoudingen bij Albert Heijn sterk patriarchaal geweest, tot
foezelen, maar Gerrit Heijn hamerde voortdurend op kwaliteit. Hij verbood ‘gau-
wigheidjes’ (het ongezien inpakken van mindere waar) en waarschuwde dat de bui
tenwereld sterk lette op de winkels van Albert Heijn. Als daar iets goeds gebeurde
dan werd dit door anderen direct nagevolgd, als er iets verkeerds gebeurde dan zei
de klant onmiddellijk: ‘Zie je wel, ah is een volkszaak.’
Om de schaarste enigszins te verlichten, bedacht inkoper Ligtenstein een
stunt. Hij kocht in 1947 de hele vangst van de walvisvaarder Willem Barendsz. op,
liet het walvisvlees inblikken met wat rundvlees erbij om het iets vetter te maken,
en presenteerde deze combinatie als haché. Hoewel alle kranten erover schreven en
het nieuwsgierige publiek de blikken vlot afnam, was dit een eenmalig verkoopsuc
ces. Walvisvlees smaakte niet tranig, zoals het bange voorgevoel wilde; het leek zelfs
op kalfsvlees. Maar om een of andere reden wenste niemand het twee keer op zijn
bord te hebben. Mogelijk speelde hierbij het gegeven een rol dat een walvis min
stens honderd jaar oud moet zijn voordat hij vangrijp is; men eet als het ware met
zijn voorvaderen mee.24
Op normaal, ongerantsoeneerd vlees moest het publiek intussen wachten
tot 1949, evenals op produkten als brood, melk, eieren, suiker, snoepgoed en tabak.
Ook thee was vanaf dat jaar weer vrijelijk te krijgen, zij het dat Nederland inmid
dels van een thee-drinkende een koffie-drinkende natie was geworden, wat mede te
maken had met het feit dat surrogaten voor koffie tijdens de oorlogsjaren beter
waren geweest dan die voor thee.25 Niettemin, bonloze koffie verscheen eerst in
1952, waarmee de distributie pas echt was opgeheven.
Zaandam
AFBRAAK EN WEDEROPBOUW
99
Een naoorlogse stunt van inkoper Maurits Ligtenstein om het tekort aan normaal vlees te omzeilen:
walvisvlees. Maar niemand wilde het voor de tweede keer op zijn bord hebben.
BONVRiJ
^C//E yAN
MET 107. RUNDVETNETTO 650 GRAM
