leider’ voor hen invoerde. Oom Gerrit dreef daar de spot mee:
“Straks noemen jullie hen nog directeur.” Maar door een betere
begeleiding konden we van de chefs echte bedrijfleiders maken.
Daarbij hoorde ook dat ze netjes werden aangesproken met
‘meneer’ en niet alleen met hun achternaam, zoals oom Gerrit
deed. Ik heb die tussenvorm van vertrouwelijkheid en afstandelijk
heid altijd irritant gevonden, al was het maar omdat ik dan iemand
met zijn achternaam mag aanspreken en hij mij met “Heijn”, wat
als een voornaam klinkt.
Over de eerste resultaten van de zelfbediening zei oom Gerrit:
“Als je zo door gaat bezorg je ons straks het failliet.” We konden het
trucje niet doorkrijgen. We bestuurden bij wijze van spreken een
auto via de achteruitkijkspiegel: we wisten waar we geweest waren,
maar niet waar we naartoe gingen. En zoals Alice in Wonderland
opmerkte: “If you don’t know where you are going, any road will take
you there.” Het vervelende was dat we geen idee hadden waar het
mis ging, omdat in die dagen kassa’s alleen prijzenstrookjes produ
ceerden, zonder enige specificatie. J.W. de Vries hamerde daarom
op een goede administratie en toen we die eenmaal hadden, kon
den we gaan sleutelen aan een betere opstelling en aan het perso
neelsbeheer. We kwamen er bovendien achter dat wij vergeleken
met Jac. Hermans en Dirk van den Broek te weinig agressief waren
in onze prijsstelling. Zij zaten op een winkelprijs die onze inkoop
prijs was. Wij kenden wel lokartikelen, zoals bij de Kwartjesrecla-
me, maar geen ‘loss leaders’, zoals zij. Dat was ook verrekte moeilijk
in een grootwinkelbedrijf in te passen; denk alleen maar aan het
feit dat wij verplicht zijn van Amsterdam tot Delfzijl dezelfde prijs
te hanteren. We moesten nog helemaal uitvinden hoe we het
inkoopspel dienden te spelen van ‘loss leaders’ versus ‘winners’.
Maurits Ligtenstein en later zijn zoon Piet hebben wat dat betreft
goudgeld voor het bedrijf verdiend, want na drie, vier jaar konden
we zeggen: “We zijn nu net zo handig als de rest, we beheersen de
zelfbediening van a tot z.”
70
