en werknemers in de Stichting van de Arbeid het net over een ver
hoging van vijf procent eens waren geworden. Wij waren aan de
afspraak binnen de Stichting van de Arbeid gebonden, maar
iemand van de Eenheidsvakcentrale kalkte met grote letters
‘staakt’ op de fabrieksmuren. Voor een kruideniersbedrijf is
dat zoiets als azijn in de melk. Wij zitten in de voedselvoorziening
en daar kun je geen grapjes over maken. Ons product is niet een
vervangbaar artikel op een schap, maar de tevreden klant en die
stoot je nog niet als je ziek bent voor zijn hoofd. De gemoederen
binnen de Bedrijfskern, waarin de Eenheidsvakcentrale een krap
pe meerderheid had, raakten door deze oproep dan ook zo verhit
dat mijn vader en oom Gerrit de Bedrijfskern tijdelijk ontbonden.
De Eenheidsvakcentrale bereikte hiermee wat zij wilde bereiken;
zij kon nu protesteren tegen de ‘knechting van de arbeiders’ of
zoiets. Van de zeshonderd werknemers legde meer dan de helft het
werk neer, al zaten daar nogal wat meisjes bij die voor het verzetje
kozen. Maar al snel was het geen verzetje meer. De mensen die wel
wilden werken werden joelend naar de fabriekspoort begeleid en
sommigen ontvingen zelfs klappen. De fabriek kon nauwelijks nog
draaien. De Eenheidsvakcentrale, aangemoedigd door dit succes,
werd steeds driester in haar uitspraken; op het laatst heette het dat
de staking eigenlijk gericht was tegen de Duitse herbewapening en
het ‘oorlogsprogram’ van het kabinet-Drees. Hierdoor verloor de
Centrale veel steun, maar het zou vier weken duren voordat de sta
king kon worden gebroken. Dat gebeurde toen werkwillige meisjes
's nachts te slapen werden gelegd in het Ontspanningsgebouw, om
ze te beschermen tegen gewelddadigheden van de Centrale. Het
drama was hiermee niet ten einde, want op voorstel van Daamen
en Engel werden 112 werknemers vanwege hun gedrag ontslagen.
Toen Herma en ik de portierswoning bij de fabriek betrokken,
zat iedereen nog met de kater. Het personeel was in één keer ‘werk
nemers’ geworden, mensen dus die wérk nemen en zich niet auto
matisch met een baas of een bedrijf vereenzelvigen. Op zichzelf is
dat een goede ontwikkeling, want mensen geven alleen het beste
van zichzelf als ze hun werk leuk vinden. Maar daarnaast moet er
ook een vanzelfsprekende onderlinge solidariteit zijn, en godzij-
61