vader en oom, met een rijdende winkel, waarin hij zeven artikelen
verkocht, tegen bedragen die gemakshalve op een nul of een vijf
eindigden (bij prijsverhogingen werd het gewicht verminderd).
Van de vaste prijzen van fabrikanten trok hij zich niets aan, ook
niet toen hij echte winkels opende, zodat die fabrikanten behoor
lijk de pest in kregen. Maar Duttweiler werd groot door tegenwer
king. Toen de fabrikanten hem weigerden te beleveren, zette hij
eigen fabrieken op. Toen de kranten weigerden zijn advertenties te
plaatsen, begon hij een eigen krant (Die Tat). Op dezelfde manier
kreeg hij een eigen uitgeverij, een eigen rederij, een eigen bank en
een eigen raffinaderij. Hij heeft zelfs een politieke partij gesticht,
waardoor hij zijn ideeën in de Bundeskammer kon uitdragen.
Welke kant die ideeën opgingen, illustreert het feit dat hij in 1941
zijn bedrijf nagenoeg aan zijn klanten weggaf door hen voor een
luttel bedrag aandelen te laten kopen. Nadien werd het bedrijf
geleid als een ‘Genossenschaft’, waarbij de directie werd verplicht
om jaarlijks een half procent van de omzet te spenderen aan soci-
aal-culturele doelen. Wir Brückenbauer, zo heette het klantenblad
van Migros.
In Zwitserland was iedereen voor of tegen Duttweiler. Hij was
een grote, zware vent met een enorme drang om het lot van de
mensheid te verbeteren via de levensmiddelenhandel. Die drang
verliet hem geen tel, want hij weigerde alcohol en tabak te verko
pen en leefde zelf sober: hij reed in een Fiatje 500, waar hij met de
grootste moeite in kon. Ik prees mezelf gelukkig dat ik een kamer
naast hem kreeg, een soort hondenhok, en regelmatig bij hem
werd geroepen voor wat theoretische uiteenzettingen. In een zan
gerig Schwyzer Dutsch (ik leerde het harde Pruisische accent dat ik
van onze Duitse inkwartierders had overgenomen maar snel af)
sprak hij dan wijsheden als: "Das Kapital muss den Volksganzen die
nen en “Ausseren Wohlstand muss zum inneren Reichtum werden”.
Een hele mooie vond ik: Was im Gange ist, das ist die Aufwertung
des kleinen Mannes als Kraft im Wirtschafstleben und, was viel wich-
tiger ist, als Mensch” Dit waren geluiden die in onze dagen mis
schien gemeengoed zijn, maar toen beslist niet.
Hoe overweldigend Duttweiler ook was, ik was het in lang niet
52
