kant volgden Amerikaanse fabrikanten consequent de filosofie van
‘grote omzet, kleine winst’. Henry Ford had daartoe het voorbeeld
gegeven, maar hij had dat afgekeken van de detailhandel. Het
resultaat was dat de Amerikaanse werknemer zijn extra inspannin
gen echt beloond zag. De verhouding met Europa kon daarbij vol
ledig zoek zijn. Een Amerikaanse arbeider die een uur overwerkte
hield er een slof sigaretten aan over, zijn Nederlandse collega een
pakje sigaretten, hoewel van beiden een even grote prestatie werd
verlangd.
Als Albert Heijn konden wij uiteraard niets doen aan het sa
menstel van loonmaatregelen, belastingen en inhoudingen dat in
Nederland de koopkracht mede bepaalt (al waren en zijn wij wel
verklaarde tegenstanders van het spaarloon, want daardoor ver
mindert het vrij besteedbare inkomen, wat de detaillist treft). Ons
terrein waren de prijzen. De mooiste kans om te vertellen hoe wij
over het Nederlandse prijzenpeil dachten, kregen we in eerste
instantie niet op ons eigen terrein maar op dat van non-foods.
Hier moeten de namen van Legerstee en Govers worden
genoemd. Legerstee had als verkoopdirecteur hele series boeken
weggezet, zoals de Gouden Horizon-encyclopedie, het Life Picture-
Cookbook en het Volkomen Vleesboek van Wina Born (meer dan
één miljoen exemplaren). Daarnaast had Legerstee steeds meer
non-food in de winkels gehaald. We verkochten textiel, schoenen,
fotorolletjes, pannen, keukengerei; ook een kruidenrekje. Ik wil
maar zeggen, dat we enige ervaring met non-foods hadden. Nu
wilde het geval dat de cashflow van de klantenobligaties te groot
werd. In 1961 hadden we bijna 43 miljoen gulden binnengehaald,
waarmee de verhouding tussen vreemd en eigen kapitaal verstoord
raakte. We hadden een gouden dak gekregen en durfden daar ook
weinig mee te doen, want we hielden er rekening mee dat de klan
ten op een dag al hun geld zouden opeisen. De obligaties schaften
we daarom af, alleen de spaarmogelijkheid bleef gehandhaafd: de
klanten konden als ze dat wilden voor 49 gulden aan zegeltjes 52
gulden in contanten krijgen.
Inmiddels hadden de Edah en Simon de Wit acties lopen waar
bij het publiek kon sparen voor kleine huishoudelijke artikelen
113
