Kerstmis in Zweden
3
Na itale Geseende Kersfees Merrij X-rrns Gcd Jul Merrtj Christmas Bucn Nat&le Geseende
Altijd een witte kerst en geuren van ham en speculaas die
kringelen door het hele huis. De Zweedse kerst is een
familiefeest dat zich vooral rond de kerstboom afspeelt.
Kerstmis (Jul) is in Zweden verreweg het belangrijkste feest van het jaar. De
Zweden beginnen vaak al een maand van tevoren met de voorbereidingen,
zoals het maken van kerstworst, leverpastei en ingelegde haring. Begin december
worden de eerste kerstetalages feestelijk ingewijd. Restaurants lokken wekenlang
klanten met een uitgebreid kerstbuffet en op de kerstmarkten laten veel Zweden
zich de glogg (warme wijn met amandelen en rozijnen) alvast goed smaken.
Voor de meeste Zweden is kerstavond het hoogtepunt van het kerstfeest. Het huis
geurt naar pepperkakor (speculaasjes) en op tafel staat een smorgasbord klaar: een
buffet met traditionele gerechten zoals gebraden varkensrib, leverpastei en stokvis.
Boerenschotel
De Zweedse kersttafel is niet compleet zonder doppa i grytan. Deze boerenschotel
(letterlijk: dopen in de pan) stamt uit de tijd dat ieder stukje vlees werd bewaard en
zelfs het kookvocht een waardevol ingredient was. Tegenwoordig eten Zweden dit
gerecht door hun brood te dopen in het kookvocht van de kolossale kerstham, die
in vrijwel ieder huis op het menu staat. Een ander kerstspecialiteit is risgryngrot,
rijstepap waarin een amandel wordt verborgen. Volgens een Zweedse volkswijsheid
zal degene die de amandel vindt, het jaar daarop trouwen.
Het Zweedse Kerstmis is een typisch familiefeest dat zich vooral rond de kerstboom
afspeelt. Kinderen dansen en zingen liedjes of wachten op de komst van de Zweedse
kerstman, Jultomten. Wie de middag voor kerst om drie uur in Zweden over straat
loopt, kan een speld horen vallen. Rond dit tijdstip scharen Zweden zich massaal
rond de televisie om te kijken naar Kalle Anka, de Zweedse versie van Donald Duck.
Het programma, dat bestaat uit oude Disney-filmpjes, is uitgegroeid tot een vol-
waardig onderdeel van het kerstfeest.
Kaarsen
In een groot deel van Zweden is een witte kerst vaste prik. Sneeuw hoort bij het
Zweedse Jul. Sommige Zweden ondernemen de tocht naar de lutherse kerk op
kerstochtend dan ook per slee. Hoewel de Zweden al op 13 december een feest
(Santa Lucia) hebben dat aan de terugkeer van het licht is gewijd, staat ook
Kerstmis nadrukkelijk in het teken van het licht. Daar is alle reden voor. In Noord-
Zweden laat de zon zich slechts een paar uur per dag zien. In Lapland, dat boven de
poolcirkel ligt, heerst tot 21 maart zelfs complete duisternis. Zweden zijn dan ook
gek op kaarsen. In ieder huis staat rond kerst een adventskandelaar: een kandelaar
met vier kaarsen, die een voor een op de zondagen voor kerst worden aangestoken.
Kabouters
De kerstman, met
zijn door rendieren
getrokken slee, lijkt
uit de Zweedse bos-
sen afkomstig, maar
woont in Finland.
Jultomten, zoals de
Zweden hun kerst
man noemen, wordt
geassisteerd door
Tomtar, kabouters,
voor wie Zweedse
kinderen een schotel-
tje rijstepap neerzet-
ten. De kerstman
meldt zich op kerst
avond met een zak
cadeautjes en gedich-
ten. Jultomten luidt
zijn komst altijd in
met de woorden:
'Zijn hier ook lieve
kinderen?'.
AllerHande 12-2001 S3
