Geneesmiddel en patiënt horen
in Radboud Ziekenhuis
weer bij elkaar
AllerHande door
de jaren heen
GEEN FOUTEN
DOOR
EENHEID-
DOSES
Haringsla
Artisjokken
de groene fondue
Artisjokken
de groenefondue
mmm
Wmmm
Riskant
Hoogtepunten
Mijlpaal
PMC10 jaar
Toetsing
HERKENBAARHEID
BETER
dVjn'l/'
Zadelpijn
MEI
ALLERHANDE
ïs er een belangrijker levensmiddeldan een
„geneesmiddel"? Al vanoudsher hebben geneesmidde
len tallozen in leven gehouden, en de levensreddende
rol van het geneesmiddel wordt nog voortdurend groter
èn indrukwekkender. Niet zo verwonderlijk als het lijkt
daarom, dat de de Albert Heijn studie-beurs 1971 voor
distributiebevordering in april 1972 is toegekend aan
eèn onderzoekerdie behalve als particulier, nooit iets
van doen heeft gehad met de levensmiddelendistri
butie. Maar die er met de hulp van vele anderen
natuurlijk wèl in is geslaagd een nieuwe en effi
ciënter vorm te geven aan de geneesmiddelendislri-
butie in het ziekenhuis.
I§|||||
Dr. E, van der Kieijn (35 jaar
Oud),' één van de zes apothekers
van het St. Radboud Zieken
huis iij Nijmegen, was de be
giftigde met deze studiebeurs.
Het idee een nieuw distri-
butiésysteem op te zétten,
kwam vanzelfsprekend niet zo
van de éne dig op de andere
bij hem op. Dr. van der Kieijn
ging na zijn farmaceutische
studie in Utrecht en zijn pro
motie iri de farmacologie bij
prof. Van Rössum m Nijmegen
en nog een jaar post doctorale
studie in San Francisco. In de'
Verenigde Staten kwam hij
in contactmet een jonge
loot aan de stam van de
farmaceutische wetenschap: de
klinische farmacie.
Klinische farmacie betekent de
zorg voor de juiste inname, van
het juiste geneesmiddel, in de
juiste dosis, vorm, wijze en fre
quentie, door de te behandelen
patiënt. Populair wordt hier nog
wel gesproken van "bedside
farmacie", iets waar de hui
dige aptothekers qua opleiding
en aantal nog nauwelijks aan
toe zijn.
In Nederland zijn ziekenhui
zen met meer dan 300 bedden
verplicht om een eigen apothe
ker in dienst te hebben, kleine
re ziekenhuizen om zich van de
voortdurende zorg van een apo
theker veelal vanuit een parti
culiere apotheek te verzekeren.
Wettelijk is bepaald, dat de zie
kenhuisbesturen zorg dragen
voor zorgvuldig bewaren en be
handelen van de geneesmidde
len,
Hoe gaat het nu ln dit op
zicht overal in de prak
tijk? De behandelend arts dic
teert aan het bed van de pa
tiënt aan een (hoofdverpleeg
kundige welke medicijnen deze
patiënt moet krijgen, in welke
sterkte, vorm en met welke
frequentie. Op basis van haar
notities worden die middelen in
de 1 ziekenhuisapotheek besteld,
en zij verhuizen naar de voor
raadkast, die op iedere ver?
pleegafdeling aanwezig is.
Van daar uit worden elke dag
de afgepaste hoeveelheden
klaar gezet op open wagentjes,
en rondgedeeld. In beginsel
door een verpleegkundige, maar
in de praktijk niet zelden door
een (jonge) leerling.
j De zórg voor de geneesmid-
delen vergt vele kostbare uren
van dê verpleegkundigen. Bo-
bovendien is een niet algemeen
onderkend feit geconstateerd op
4 vele plaatsen in de wereld, dat
de geschetste gang .van za-
ken een hoog risico .van fou-
ten met zich meebrengt, tot
meer dan 20% toe/
r Dat zijn echter vrijwel nooit
R ernstige fouten. Veruit de
meeste worden zelfs door nie
mand opgemerkt. Maar objec-
tief bezien zijn het fouten, wel-
- ke de genezing kunnen vertra-
gen. De patiënt krijgt niet pre-
cies wat de dokter heeft ge-
li wild. Of dat nu komt bij een
I* verkeerd verstaan bij het opge-
t. ven van de medicijnen aan het
bed van de patiënt, of bij het
t ontvangen van de opdracht ln
v de apotheek, of bij het maken,
verzenden, aankomen, opber
gen en weer uitzetten van de
I geneesmiddelen, of bij de toe-
diening, dat doet er niet zo
veel toe.
6., Wat er ioel toe doet is: valt dat
niet te voorkomen? Die vraag
hebben klinische farmaceuten
zich gesteld, en zij hebben
er een misschien niet het
t; maar toch een goéd antwoord
£i op gevonden. Waarbij niet in de
I laatste plaats ook is gekeken
4 naar de transportorganisaties in
U grootwinkel-, hotel- en carte-
ringsbedrijven. Zo ook in het
St. Radboud, Ziekenhuis waar
een soort drug-cartering is
ontworpen.
Hij onderscheidde daartoe
drie onderdelen van het gehele
0 proces:
L In de eerste plaats de infor-
f matieverwerking, die fa.se van
ontstaan van het recept aan het
bed tot en met het ont-
vangen van de opdracht in
1 de apotheek. Door het in-
voeren van medicatieformulie
ren kan nu nauwkeurig Worden
vastgelegd wat de arts heeft
bedoeld. Die instructies zijn in
alle fasen van de distributie
tip gemakkelijk te controleren, ter-
wijl ook de toelichting vastge-
legd wordt.
In de tweede plaats heeft
men de aandacht gericht op
het fisische distributiesys-
teem en de mogelijkheden
tot verbetering die hierin ge-
vonden zouden kunnen worden,
w Met de hulp in het bijzonder
tst van twéé studenten van de
TH-Twenthe, de heren A. P. F,
W. van Marle en U. A. Wöud-
stra (welke laatste ln het bij
zónder de voorraadbeheersing
ln de apotheek analyseerde),
ging .hij onder begeleiding van
ir. Striekwold en prof., dr. W.
Bakker na welk distributiepa
troon nu het beste zou werken.
De conclusie was: een eenhêids-
a Regeringssysteem.
In belangrijke mate stoelt dit
systeem óp het traditionele pa
troon: de medicijnen, nu in
dosiseenheden, worden cen-
heidsklaar in een verdeelwagen
gezet en in een lade per pa
tiënt langs het bed gebracht.
Essentieel verschillend van het
oude stelsel is, dat deze een
heidsdoseringen worden samen
gesteld door de apotheek, en dat
bovendien de inhoud van de
verdeelwagen ook daar wordt
verzorgd.
Niet meer noodzakelijk op de
vêrpleegafdëling dus, waar ech
ter nog wel de uitdeling plaats
vindt, door de verpleegkundige.
Sluitstuk van het. geheel vormt
een controle via plakstrookjes die
op de verpakking zitten en die
op de kaart van de patiënt
moeten worden gezet. Als dit
alles gebeurd is, is de patiënt
ook in het ziekenhuis wat zijn
geneesmiddelen betreft, weer
volop „individu" geworden, en
zijn het zijn geneesmiddelen,
onverbrekelijk met hem alleen
vei'bonden.
Er viel nog een derde fac
tor te onderkennen aan het pro
bleem van dé geneesmiddelen
distributie in het ziekenhuis, een
veelomvattend en voor vele
werkers in het ziekenhuis be
langrijk probleem. Hoe reageert
namelijk de patiënt op het voor
geschreven middel? In dit op
zicht zou de apotheker terug
moeten keren' naar zijn oor
spronkelijk uitgangspunt, dat is
verlaten toen de opmars van
niët-zelfbereidé geneesmidde
len op volle toeren kwam.
De apotheker moet evengoed
als d'e anderen die bij het ge?
nt-yingsproces van de patiënt
é/n rol spelen, in dit proces
betrokken worden. In nauwe
samenwerking met de arts, de
verpleegkundige, en niet in de
laatste plaats ook de patiënt
zelf, moet het toedienen en de
uitwerking van het geneesmid
del worden bekeken.
Allereerst de toediening zelf.
Dé verpleegkundige krjjgt door
het gestroomlijnde distributie
systeem, tyd vry om het inne
men of op andere wyze toedie
nen van het geneesmiddel bij de
patiënt menselijk en medisch
te begeleiden. Zij kan vertellen
waarom nu juist dit middel
wordt gegeven (hijvoorbeeld als
zétpil, of als injectie) èn zij kan
letten op het effect van het mid
del. Terwijl het eerste van
groot menselijk belang is, speelt
het laatste natuurlijk een voor
name rol in het genezingspro
ces.
Hoe ingewikkelder en sterker
werkend de geneesmiddelen
worden en hoe meer men er
mee kan doen, hoe duidelijker
Ook het feit wordt, dat er wel
standaardgeneesmiddelen zijn,
maar geen standaardmensen.
Wat voor de één een goede dosis
is, kan voor de ander te veel, te
weinig,! helemaal onverdraag
lijk of zonder enig effect zijn.
Dat is iets wat de verpleegkun
dige kan waarnemen, waar de
patiënt zijn ideeën over heeft,
wat de arts wil en moet weten,
en wat arts en apotheker sa
men kunnen onderzoeken.
DECEMBER 1954: de eerste AllerHande verschijnt. In zogenaamd weekend
formaat -—dat is de helft van de paginagrootte van de huidige krant en in
een oplage van 700.000 exemplaren. AllerHande is ontsproten aan een geza
menlijk idee van Albert Heijn en zijn public relations-adviseurs, nadat hét be
drijf tot dat moment alleen strooibiljetten en volledige prijscouranten had ge
kend.
Negéntien jaar lang verschijnt AllerHande sindsdien trouw: iedere maand geeft
het een overzicht van speciale AH-activiteiten, ontwikkelingen van en binnen de
onderneming, aanbiedingen, enz.
Maar ook: informatie over
mode, cosmetica of verhalen
van algemene aard. Tips ook
voor tuin en balkon. Tips
voor de vakantie. Kortom,
een breed scala van aller
hande onderwerpen vindt
een plaats in AllerHande.
Nooit te laat en regelmatig
met extra edities. En dat
„precies op tijd verschij
nen", 19 jaar lang, mag in
onze jachtige, shelle 20e
eeuw toch wel een opmerke
lijke zaak genoemd worden.
Een paar voorbeelden van
voorpaginanieuws willen wij
u niet onthouden:
DECEMBER '54: de eer
ste AllerHande verschijnt. AI
gauw blijkt na een lezerson
derzoek het merendeel (80
pet.) meer te voelen voor
een krant. Het weekend-for
maat verdwijnt en in. augus
tus '55 komt de eerste Aller
Hande ln de geijkte kran-
tenvorm van de pers rollen.
WE SLAAN 5 JAAR
OVER. In het oktobernum
mer van 1960 wordt trots
aangekondigd dat de heer A.
Hèijn Jzn., president-direk-
téur, de eerste paal heeft
geslagen voor „de grootste
provisiekast van Neder
land", het machtige Distri
butiecentrum in Zaandam.
JUNI '61. AllerHande
concludeert: de opmars van
de koelkast, is in ons land
begonnen. Het lijkt nu, 12
jaar later, alweer zo ontzet
tend lang geleden.
MEI 62: de Premie
van-de Maand Club wordt
opgericht. Eerste premie:
een compressor-koelkast
met een netto inhoud van
142 liter.
MAART 1966, een be
langrijke mijlpaal. Aller
Hande maakt melding van
hét nieuwe „gezicht" van
Albert "Heijn: een direct
herkenbaar, modem/ en
vriendelijk beeldmerk wordt
ingevoerd.
OKTOBER '68. Dé heer
G. J. Heijn geeft in Aller
Hande onverbloemd zijn
mening over de verticale
prijsbinding. „Zonder verti
cale prijsbinding zouden wij
onze taak beter kunnéri ver
richten". En „de merkarti
kelen kunnen 5 pet. goedko
per".
APRIL 1969: voor het
eerst is een oplage van
2.000.000 exemplaren be
reikt. AllerHande is daar
mee de grootste krant van
Nederland geworden en zal
dat voortaan blijven
JANUARI '71. Albert
Heijn introduceert de Su?
per-Obligaties. AllerHande
meldt: 25Ó.OOO waardepapie
ren liggen vóór u klaar. Met
een stijgende rente, oplo
pend van 8,5 tot 13 pet. en
bovendien een aflossingspre
mie van 5 tot 10 pet.
NOVEMBER '71: Aller
Hande verhaalt uitvoerig
over het nieuwe hoofdkan
toor van Albert Heijn ih
Zaandam.
DECEMBER '71: hét
kérstnummer verschijnt ül 4
klèuren,
MEI 1972. AllerHande
constateert dat de Premie -
van-de-Maand Club in 10
jaar tijd is uitgegroeid tót
een exclusief postorderbe
drijf, met een assortiment
van zo'n 200 artikelen in
prijs variërend van ƒ19,—
voor 4 slopen tót ƒ2890,
voor een fraai leren bank
stel
DECEMBER '72. Het
kerstnummer van AllerHan
de verschijnt opnieuw in
een 4-kleurendruk. Cartoon
isten Opland en Boost teke
nen met vaardige hand een
fraaie voorpagina.
MEI 1973. De laatste Al
lerHande verschijnt om
plaats te maken voor een
nieuw, aan de eisen van de
ze tijd aangepast, magazine.
Het is tegenwoordig goed mo
gelijk bepaalde geneesmiddelen
te „volgen", ook binnen het li
chaam, en te toetsen op hun ef
fect. Dat nu is een belangrijk
deel van de taak van de klini
sche farmaceut. Eentaak die
dr. Vander Kieijn bijzonder
benadrukt, en erg ter harte gaat.
Uitvloeisel hiervan, maar even
goed voorwaarde om een ratio
neler distributie van geneesmid
delen te krijgen, is geweest het.
opstellen van een „formulari-
um", een „zakboekje" met een
opsomming van een groot aan
tal veelgebruikte geneesmidde
len, met beschrijving van aard,
werking, risico's enz.
afhetnut
In twee opzichten is een for-
mularium op 1 maart jl. In
gevoerd in het St. Radboud
Ziekenhuis van belang. In
de eerste plaats is het voor een
ziekenhuis niet efficiënt en- niet
nuttig als elke arts zijn eigen
voorkeur in geneesmiddelen
voorschrijft, waar de apotheek
dan maar op moet inspelen,
vier of meer verschillende mer
ken van hetzelfde middel in
gebruik, waarbij bijv. ook niet
werd gelet op het feit dat soms
een Nederlandse versie vele
malen goedkoper was dan een
buitenlandse, of omgekeerd.
Toch waren op ieder specialis
tische afdeling vrij gemakke
lijk een 25-tal geneesmiddelen
aan te wijzen, die het meest
werden gebruikt. Dat waren,
samengevoegd, hormoonprepa-
rateu. antibiotica, vitaminen,
pijnstillers en kalmeringsmid
delen.
Uiteraard geven èn formula-
rium èn het vermijden van de
op hét ogenblik normale voor
raden op de afdelingen duide
lijk besparingen. Het nieuwe
distributiesysteem kan dan ook
zeker gelden als een van de in
gangen voor eèn rationele kos-
tenopstelling, niet Overbodig bij
de snel stijgende geneesmidde-
lênkosten.
De artsen van het St. Rad
boud Ziekenhuis zijn met de
apothekers om de tafel gaan
zitten, en hebben zich de moei
te getroost een lijst op te stel
len van de middelen en merken,
die men uiteindelijk verkoopt.
Die lijst is het St. Radboudfor-
mularium geworden. Voortdu
rend wordt dit boekje up-to-
date gehouden.
Het bewaken en begeleiden
zjjn essentieel voor het bereiken
van een meer beperkte en ratio
nele geneesmiddelendistributie.
Er is thans regionaal overleg
gaande tussen huisartsen en
apothekers of men er in de om
trek van Nijmegen ook meer
gebruik van zou kunnen maken.
Dat zou bij opname van een
patiënt de meditatie vaak be
langrijk kunnen vergemakke
lijken.
Nu komt een patiënt het zie
kenhuis binnen, soms met een
tal vol geneesmiddelen, waar
aansluiting op gezocht moet
worden. Soms moet men zelfs
de patiënt de eigen middelen
laten doorgebruiken omdat zo
snel geen omschakeling is te
bewerkstelligen, ook al zou dat
beter zijn.
In het raam van de Kon. Ned.
Maatschappijvoor Pharmacie
bestaat al een boek met een
honderd,tal standaardrecepten,
dat steeds meer ingang vindt.
Het ziekenhuisformularium zou
hierop mooi aansluiten, in
in deze of gewijzigde vorm.
In het Radboud Ziekenhuis
is drie jaar gewerkt aan het
nieuwe distributiesysteem, waar
Albert Heijn steun voor heeft
verleend. Dankzij enthousiaste
begeleiding van directie en kli
nische staven, dankzij de hulp
van velen, dankzij proefnemin
gen binnen één een chirur
gische afdeling gedurende
een jaar, maar vooral dankzij
voortschrijdende zorg voor
de patiënt in het ziekenhuis, en
volle aandacht voor zijn belan
gen en noden, is in Nijmegen
iets nieus van de grond geko
men.
Ook in Utrecht (Diaconessen-
Ziekenhuis) en Tilburg (Maria-
ziekenhuis) en Maastricht (St.
Annadal) wordt op analoge wij
ze geexperimenteerd vanuit
iets andere gezichtshoeken of
dezelfde (om zo gevarieerd mo
gelijk de problemen te bekij
ken.
Het lijkt er soms op dat. een
ziekenhuis een verpleegfabriek
dreigt te worden. Als men in de
toekomst in het Radboud Zie
kenhuis, maar wellicht ook
elders, die nette verdeelwagen-
tjes over de afdelingen zou zien
rijden, als er straks zoals het
plan is. ook sterk geautomati
seerd en- gecomputeriseerd zal
worden m.b.t. de geneesmidde-
lendistributie, zou men dat mis
schien ook denken.
Maar, zoals op zoveel terrei
nen van het leven, betekent
hier stroomlijning alleen een
streven naar meer en betere
zorg voor iedéré individuele pa
tiënt.
Deze voorraad geneesmid
delen bracht één Duitse
patiënt onlangs het Rad
boud Ziekenhuis in Nijme
gen binnen. Daarop aan
sluiting zoeken en vinden
is een niet geringe opgave
voor medici en farmaceu
ten.
In het St. Radboud Ziekenhuis in Nijmegen krijgen
ongeveer 850 patiënten per dag rond 3000 verschillende
geneesmiddelen. Enkele jaren lang al wist men hier
zowel als overal in de wereld dat er bij de distributie
van die geneesmiddelen vele fouten werden gemaakt.
Geen ernstige weliswaar, veelal niet eens opgemerkt
maar toch fouten. Voorts dat er verbetering nodig was,
en dat er te veel tijd werd verspild met de distributie,
die beter besteed kon worden aan een goede zorg voor
de patiënten zelf.
Eén van de apothekers van het Radboud Ziekenhuis, be
giftigd met de Albert Hêijnprïjs 1971, heeft kans gezien samen
met vele andere,n deze fouten terug te dringen, en de controle
zowel op de middelen zelf, als op hun kosten, op hun toediening
en op hun effect, te vergroten. Een Nederlandse industrie
ontwierp een verpakkingsmachine voor doordrukstrips met
zogenaamde eenheid-doses van elk gewenst middel, zoals men
op bijgaande foto ziet m.b.t. tabletten en capsules (hiér in
dozen van 100 stuks).
Deze eenheid-doses, die altijd herkenbaar zijn, worden per
patiënt uitgeteld, en per dag gelegd in een bakje in één van
de laden van de verdeelwagen voor een ziekenhuisafdeling
(meestal 32 tot 36 bedden) (zie andere foto) waarin zich ook
dê op daarvoor bestemde formulieren geschreven opdracht
van de arts bevindt. Plus een kaart, waarop een plakstrookje,
dat zich aan elke eenjieiddosis bevindt, moet worden geplakt
na toediening, opdat gecontroleerd kan worden wat welke
patiënt nu ook precies heeft gehad. Desgewenstkan ook
geregistreerd worden met een aangehechte ponsband.
Als de patiënt naar huis gaat, kan aan de hand van zijn
kaart worden bekeken, of met hem worden doorgenomen, wat
hij verder nog aan geneesmiddelen nodig heeft en hoe die
toegediend moeten worden.
Op deze wjjze is een betere informatie, registratie en identifi
catie van het geneesmiddel t.o.v. de patiënt in het ziekenhuis
verkregen, terwijl door analysering en rationalisering van het
gehele geneesmiddelenpakket, ook een betere kostenbeheer
sing mogelijk werd. En dat is door de Albert Hejjn studieprjjs
onderstreept.
"yoOR 4 personen hebt
v u 2 haringen nodig
biet, 2 zure appelen, 4 ïn de
schil gekookte koude aard
appelen, 1 ui, wat mayo
naise, mosterd, zout, vera
gemalen peper, 2 hard ge
kookte eieren, zilveruitjes,
een paar augurkjes, I ci
troen. Verwijder van de
reeds schoongemaakte ha
ringen alle graatjes die u
stellig nog zult ontdekken.
Snijd ze vervolgens i»
stukjes. Pel de aardappe
len, verdeel ze in blokjes,
doe hetzelfde met de, niet
te kleine biet. Hak de ge
pelde ui fijn.
Maak de mayonaise aan
met de mosterd, wat zout
en vers gemalen peper plus
wat citroensap.
Roer de haring, de biet,
de aardappelblokjes door
de mayonaise. Schil de ap
pelen, ontdoe ze van de
klokhuizen, snijd het
vruchtvlees eveneens ln
blokjes en roer ze onmid
dellijk door de andere in
grediënteen, zodat ze niet
bruin zullen worden. Proef
of de sla naar uw zin is,
voeg er anders nog wat
zout, peper, of mosterd aan
toe. Garneer de sla met
parten of plakjes hard ge
kookt ei, met wat van de,
eventueel, achtergehouden
biet, de zilveruitjes en de
augurkjes.
Hoe aardig is het Utrechts
Nationaal Museum van
Speeldoos en Pierement.
Boordevol bellende, rinke
lende en twinkelende rau-
ziekdingetjes. In Utrecht
ook het Spoorwegmuseum
met al zijn heerlijke herin
neringen aan de tijd dat de
reis per spoor nog een groot
avontuur was.
Bent u wel eens naar
Heerenveen naar het Twee-
wieler Museum geweest?
Als u in de buurt bent en
het de moeite waard vindt
om iets over 19e-eeuwse
zadelpijn aan de weet te
komen, moet u niet aarze
len hier naar binnen te
schieten. Op hét gebied van
twee-wielers wat geeft
het dat er hier en daar een
drie-wielertje tussen staat
is er vrijwel alles te zien
wat er ooit op dit gebied
gepresteerd iss En dan die
verzameling volslagen on
begrijpelijke accessoires.
