Uitleengaleries, een veilige
weg om kunst te kopen
Lenen van kunst:
wat het kost -
hoe het gaat
Van Leger- tot
Martelmuseum
Schilder Paul Rollmann
maakt royaal vijfduizend
schilderijen per jaar
het betere Franse wijngebeuren)
Artotheek
K unst-van-nu
Vraag
Behoefte
Zonder winst
Kwaliteit
met veel,héél vee!
golden wonder kroepoek
„Wat koop ik ervoor?"
Vereenvoudigd
Mossel met sneeuw
Weelde van armoe
Exclusief"
vers bier
Vakmanschap is
Meesterschap
Voor de mazzel
MAART
ALLERHANDE
3,
fJUNKERT U soms ook zo
naar een echt schilderij
aan de muur? Naar zo'n
lekker modern kunstwerk,
stevig van kleur en liefst
vervaardigd door een mees
ter van klasse?
Behoort u dan ook tot
die groep van mensen die
allang de hoop hebben op
gegeven dat zo'n kunst
werk er ooit zal komen,
omdat u toevallig te kam
pen heeft met een c.a.o. die
veel toelaat behalve het
aanschaffen van kunst?
Zo ja, dan kan dit verhaal u
soulaas bieden, want hieruit zal
blijken dat het niet per se no
dig is om kunst te kopen als u
per se kunst in huis wilt heb
ben. Echte kunst, kunst van
klasse kunt u huren, lenen. Te
gen een luttel maandelijks be
drag.
En nu plotseling komt er iets
treurigs in uw blik. Huren... of
we niets dekadenters kunnen
verzinnen. Pronken met een
ding aan de muur dat niet van
ons is.
Inderdaad, een veel gehoord
argument. Het stoelt alleen
nergens op. Het is toch ook niet
dekadent om een boek te le
nen?
Ja maar, wordt er dan weer
geroepen, boeken zijn nodig.
Met boeken verrijk je je geest.
Dat is geen luxe. Alsof kunst
dat wel is. Kunst is net zo
menselijk als de mensheid zelf
en nog eens een keer net zo
oud ook. De meest primitieve
homo sapiens heeft kunst ge
maakt. Gewoon, omdat kunst
een uitnemende methode blijkt
om er gedachten mee uit te
drukken. Daarom is goeie kunst
ook zo boeiend. Omdat het iets
te zeggen heeft.
En vraag niet wat, want
daarin schuilt nu precies dat
vreemde van kunst; laat hon
derd mensen een schilderij zien
en ze reageren er alle honderd
verschillend op. De één wordt
lyrisch, de ander wordt onge
duldig omdat hij er niets in
ontdekt, weer een ander begint
honderd uit te praten over al
lerlei onverwerkte jeugdtrau-
"\7"OOR het uitlenen van
kunst bestaan twee syste
men. Dat van de SBK in Am
sterdam en het Artotheek-sys
teem in Den Haag. Zo biedt de
Artotheek de mogelijkheid om
een geleend schilderij net zo
lang te houden als u zelf wilt.
Bij de SBK en al haar lande
lijke depots (Haarlem, Tiel,
Den Bosch, Middelburg, Zwol
le) kan de abonnee een schil
derij niet langer dan zes
maanden houden.
Een ander belangrijk ver
schil. De SBK past selektie toe
op de haar aangeboden kunst
werken; de Artotheek doet dat
niet. Zij accepteert werk van
elke kunstenaar mits aange
sloten bij een zogenaamde be
roepsvereniging, en vakorga
nisatie. Beide typen uitleenga
leries werken met abonne
menten: 15 gulden per maand,
minimale deelname een jaar.
Wat krijgt u voor zo'n jaar
abonnement?
Bij de SBK één schilderij
naar vrije keuze en onbeperk
te waarde dat om de drie
maanden omgeruild kan wor
den. Een andere mogelijkheid:
twee werken tot een gezamen
lijke waarde van 850 gulden.
Bij de Artotheek één werk
per abonnement. Gelegenheid
om elke drie maanden om te
ruilen.
Bij beide galeries spaart de
abonnee een bepaald bedrag.
Dit bedrag is bij de SBK hoger
dan bij de Artotheek. De reden
hiervan is dat de SBK voor
elke deelnemende kunstenaar
een CRM-subsidie ontvangt.
U kunt ook kopen. U betaalt
het door de kunstenaar vast
gestelde bedrag minus uw
spaartegoed en.... 20 pet.
Rijkssubsidie. Het Rijk betaalt
dus 20 procent van uw kunst
aankoop. Het kan voorko
men dat u op deze manier
zonder bijbetaling in het bezit
van een kunstwerk kan ko
men.
De kunstenaar ontvangt
voor zijn deelname een be
paalde vergoeding. Bij de Ar
totheek bedraagt deze vergoe
ding 6 gulden per uitgeleend
kunstwerk per jaar. De SBK-
kunstenaar ontvangt huurbe
taling in de vorm van 10 pro
cent per jaar over de bruto
prijs van het werkstuk gebon
den aan een maximum van 75
gulden. Bij verkoop van het
schilderij ontvangt de kun
stenaar van Artotheek het volle
bedrag. Bij de SBK wordt bij
afrekening een bepaald per
centage ingehouden.
Dit zijn de adressen: Den
Haag, Artotheek: Denneweg
14a. Tel: 070 - 180245; Amster
dam, SBK: Amstel 34 Tel: 020
- 239215. Haarlem, SBK: Ged
Oudegracht 121 Tel: 023 -
327895; Gelderland, SBK-Tiel:
St. Agnietenstraat 2 Tel: 03440
- 2441; Zeeland, SBK-Middel-
burg: Schuitvlotstraat 30 Tel:
01180 - 2688; Den Bosch, SBK:
Kruithuis, Citadellaan Tel:
04100 - 40988; Zwolle. SBK:
Marie Koe-nenstraat 36 Tel:
geen.
ma's en dan zijn er gelukkig
ook een heleboel die niets zeg
gen doordat ze geboeid zijn.
En dan is er nog iets merk
waardigs, iets dat we lang niet
altijd van alles wat we aan
huisraad om ons heen verza
meld hebben, kunnen zeggen.
Een goed schilderij verveelt
nooit. Telkens opnieuw trekt
het je aandacht. Soms maar
even, maar het is altijd weer
lang genoeg om het je net even
iets te laten doen. En wat is er
nou tegen, om als het geld voor
kopen ontbreekt, een dergelijk
boeiend ding te lenen?
Tot voor kort was er in Ne
derland maar één instelling
waar kunst werd uitgeleend.
De SBK, Stichting Beeldende
Kunst te Amsterdam. De be
langstelling voor het verschijn
sel van de kunstuitleengalerie,
dat je nergens anders dan in
ons land aantreft, is de laatste
jaren zo toegenomen dat ook in
andere gemeenten dergelijke
artotheken zijn opgericht.
Zo is er nu één in Haarlem
en sinds kort ook in Den Haag,
Den Bosch, Zwolle, Tiel en
Middelburg Dan zijn er onder
meer in Delft, Tilburg, Rotter
dam. Breda, Eindhoven, Deven
ter, Leeuwarden en Groningen
initiatieven aan het groeien tot
oprichting van uitleengaleries.
De uitleenmethode is simpel.
U abonneert zich tegen een be
drag van 15 gulden per maand
voor minimaal een jaar. In de
ze periode kunt u viermaal van
kunstwerk wisselen. Het ple
zierige is bovendien dat u van
die maandelijkse 15 gulden een
bepaald bedrag spaart, waar-
meè u later een kunstwerk
kunt kopen. Meer over het uit
leensysteem leest u elders op
deze pagina.
Kunst uitkiezen bij zo'n uit
leengalerie is een plezierige be
zigheid. Er is niemaa.id zoals in.
een museum die u op de vin
gers tikt als u alleen al de
hand in de richting van de lijst
uitsteekt. In de artotheek mag
u overal aanzitten, omkeren,
van de spijker halen, beklop
pen en beloeren. En dat net zo
lang tot u iets gevonden heeft
waar u helemaal tevreden mee
bent.
Of het kunstenaars van naam
zijn die hun werk via zo'n ar
totheek in roulatie brengen?
Welzeker, er zijn meesters on
der die in de kunstwereld hoog
staan aangeschreven, schilders
en beeldhouwers ook van wie
nu al bekend dat ze het straks
helemaal, zullen gaan maken.
Het zijn echter wel kunste
naars van nu, van het moderne
werk. De makers van heide
landschappen kompleet met
wollige schapen en vriendelijke
herders treft u in de uitleenga
lerie niet aan. Evenmin als het
werk van de klassieke mees
ters.
U vindt er bijvoorbeeld werk
van Eugène Brands, van Latas-
ter, Blans, Sjoerd Bakker, Bal,
Vlag, Verkaik, van honderden
anderen. Zo beschikt de SBK
over werk van circa 260 beel
dende kunstenaars. De Arto
theek in Den Haag over zo'n 150
kunstenaars, maar deze laatste
instelling bestaat dan ook nog
maar kort.
De belangstelling voor de
kunstuitleengalerie neemt jaar
lijks toe. Zowel in Den Haag
als in Amsterdam komen er
ruim 200 abonnementen bij.
Scholen maken er gebruik van.
maar ook bedrijven. De SBK
heeft op dit moment 3000
kunstwerken in omloop.
Het is een opvallend ver
schijnsel dat met het jachtiger
worden van onze wereld, met
de steeds groter wordende toe
vloed aan indrukken die we
dagelijks te verwerken hebben,
de konsumptie van kunst ge
staag toeneemt. Er wordt steeds
meer kunst gekocht, door
steeds meer mensen en niet al
leen door hen die het beste bij
kas zitten.
Het kopen van kunst is bezig
uit te groeien tot een algemeen
verschijnsel. Zo blijken plotse
ling grote warenhuizen kunst
te verkopen. Een experiment?
Die fase zijn ze allang voorbij.
Er is domweg vraag naar, en
dan vooral vraag naar betaal
bare kunst. Dat zijn dan geen
schilderijen maar etsen, litho's,
zeefdrukken. Dingen waarvan
de kunstenaar er via een be
paalde afdruktechniek meerde
re van kan maken. De verkla
ring van de groeiende
kunst-honger? Voor een deel
speelt geldbelegging een rol.
Daarbij is het steeds meer mo
de aan het worden moderne
kunst in huis te hebben. Toch
(Advertentie)
is er nog een andere verkla
ring.
We schijnen steeds meer be
hoefte te hebben aan een kon-
frontalic met onszelf. Bij dat
verlangen onszelf te ontdekken
blijkt kunst een akticve rol te
kunnen spelen. Het funklio-
neert als het ware als een spie
gel. Via de afgebeelde emoties
van de kunstenaar ontdekken
we plotseling verborgen emo
ties van onszelf.
Een goed kunstwerk behoudt
zijn waarde. Het is zelfs zo, dat
de waarde van bepaalde schil
derijen na verloop van jaren
aanzienlijk kan toenemen.
Voorbeelden genoeg. Neem Ka-
rel Appel. Werk van hem dat
10 jaar geleden voor 500 gulden
verkocht werd brengt nu vaak
het tienvoudige op. Een uitzon
dering? Allesbehalve. Met het
werk van honderden andere
kunstenaars is hetzelfde ge
beurd.
Al met al is een uitleengale
rie er niet om het publiek te
helpen een waardevolle kollek-
tie kunstwerken aan te leggen.
Uitleengalerieën zijn stichtin
gen, die zonder winst na te
streven, proberefi een beter
kontakt tussen publiek en
kunstenaar tot stand te bren
gen. Dat is dan ook de reden
dat het Rijk in het bestaan van
deze instellingen geinteresseerd
Met moderne kunst moet je
leren leven en de artotheek wil
daarbij helpen. Het opvallende
is, dat als dat gewenningspro
ces eenmaal op gang gekomen
is, onze smaak snel verandert.
Zij die voorheen nooit voor
abstrakte kunst zouden kiezen,
zie je na verloop van jaren
zelfs abstrakte kunst kopen.
Een belangrijk voordeel van
een artotheek is dat men in be
trekkelijk korte tijd met het
werk van veel kunstenaars in
aanraking kan komen. Daar
door kun je verschillen gaan
ontdekken tussen het werk van
de ene kunstenaar en dat van
een ander. Ook kwaliteitsver
schillen. Zo merk je plotseling
dat een bepaald schilderij
stierlijk gaat vervelen, terwijl
het andere blijft boeien, zelfs
na jaren. Waarschijnlijk komt
dat doordat het ene schilderij
wel kwaliteit heeft en het an
dere niet. Ware kunst verveelt
nooit en is tijdloos bovendien.
Kunstwerken die hieraan vol
doen zijn het waard om te ko
pen.
Met het systeem van de arto
theken kunt u nu zelf ontdek
ken of een schilderij de moeite
van het aanschaffen waard is.
U kunt net zo lang lenen, zon
der het minste risico, tot u een
een ding gevonden heeft dat u
voor geen geld meer wilt af
staan. Als u zo koopt, koopt u
iets waaraan u een lang leven
lang plezier zult beleven.
rpENEINDE een goed in-
zicht te krijgen waarheen
eeuwenlang voor een belang
rijk deel ons belastinggeld is
gevloeid, doet men er goed aan
een bezoek te brengen aan het
Legermuseum in Leiden.
Hier treft u een indrukwek
kende Verzameling vechtge-
reedschap-door-de-eeuwen-
heen aan. Er ligt een bronzen
bijl van 1200 v. Chr., er hangen
voet- en handbogen, hellebaar
den, sabels, oude voorladers en
alles waarmee wij mensen el
kaar steeds maar weer het le
ven zuur trachten te maken.
Dan plotseling staat u voor
de goud-betreste dolman, ofte
wel liuzarenjas van de Prins
van Oranje, kompleet met gat
veroorzaakt door de kogel die
de prins bij Waterloo verwond
de.
Het Leids Legermuseum-
heeft in Delft een dépendance
Het Armentarium. Hier treft u
(Advertentie)
een uiterst mistroostige edoch
unieke verzameling oorlogstuig
uit de jaren 40-45 aan. Ook de
V I en V2. En dan ligt er ook
nog een onschuldig uitziend
vulpennetje dat bij nadere be
schouwing een smerig gemeen
pistooltje blijkt te zijn.
Nu we toch op oorlogspad
zijn ligt een bezoek aan de
Haagse Gevangenpoort voor de
hand. Hier leert u hoe onze
Voorvaderen bekentenissen af
dwongen, hoe onze voorvaderen
hoofden van rompen deden
scheiden, hoe handen werden
afgehakt en leden uitgerekt.
Dit alles gebeurde in de Pijn-
kelder, zo'n honderd jaar gele
den eens aardig beschreven
door ene heer Ising, een be
faamd Haags auteur. een
houten, ruw naar het menselijk
lichaam gevormde bank verheft
zich een paar voet hoog op
houten staken. Ronde gaten
zijn er voor de touwen waar
mee de patiënt er op vastge
bonden werd. Ter hoogte van
het hoofd een holte met vier
gaten en pennen er nevens
Even weinig zorg is besteed
aan de zware bijl, die tot
onthoofding diende. Het ijzer
waarvan de vorm aan een
reusachtig kaasmes doet den
ken, is in het midden bevestigd
aan een houten steel. Daarnaast
staat de geselpaal, met den
ijzeren beugel, die den patiënt
om het middel vatte, en het
windas waarmee de koord, die
om de polsen wrong, opgewon
den werd om het naakte lijf te
strekken...
Aldus een aardige verpozing
voor druilerige woensdagmid-
(Advertentie)
DENK toch asjeblieft niet,
dat in deze daverende
dagen alleen een Ne
derlander als Karei Appel
met zijn artistieke klodders
een dik belegde boterham
kan verdienen, want dat
zou niet eerlijk zijn tegen
over Paultje Rollmann uit
de Noordhollandse Beem-
ster. Vanmorgen tussen ne
gen en twaalf heeft hij nog
vijftig nieuwe schilderijen
gemaakt, die nu, dicht
naast elkaar en krom van
de hitte, in de droogtrom-
mel hangen.
Hij vist er één uit, strijkt
met de achterkant van zijn
mouw de kreukels glad en zegt:
„Sorry hoor, maar ik kan moei
lijk wachten, totdat ze uit zich
zelf droog zijn geworden.
Dit is tientjeswerk, snelheid
Is mijn grootste kracht, Drie,
vier minuten hooguit, dan heb
ik het wel bekeken met zo'n
schilderij. Ik zou natuurlijk
zo'n clownskoppie heel precies
kunnen afwerken. Sterker nog:
ik denk wel eens: „als ik de
tijd had, zou ik die ogen nog
verdrietiger maken". Maar als
de klant er niet om vraagt,
vertik ik het toch mooi.
Ik ben persoonlijk gek op
Rubens, maar die man leefde in
een andere tijd. Die stond op
zijn dooie gemak aan een romi
ge dame te werken en het geld
interesseerde hem geen fluit.
Misschien zou ik op den duur
ook zo kunnen schilderen als
hij, maar wat koop ik er voor?
Zal ik een week op een clowns-
kop zitten, me volledig uit de
naad werken om er een door
leefd smoeltje van te maken.
Wie garandeert me na afloop
dat er een vent opdaagt, die er
twee rooien voor neertelt?
Kijk, nu maak ik er twintig
in een uur en die verkoop ik
als broodjes van de warme
bakker. Vier, vijf tientjes, dat
heeft de gemiddelde burger
over voor de kunst en voor dat
bedrag krijgen ze van mij een
clownskop op origineel linnen.
Of twee abstracte paardjes of
een stilleven met molen. Ik heb
een breed oeuvre met voor elk
wat wils.
Als ik vroeger een stilleven
maakte, stonden er tien bomen
op. Dat had je bij andere schil
ders gezien en je wilde niet
achterblijven. Maar als je op
tempo werkt kun je dat niet
volhouden. Dan moet je op een
gegeven moment vereenvoudi
gen. Ik heb eerst één boom
minder geschilderd en toen er
geen protest kwam uit de klan
tenkring, ben ik stap voor stap
verder gegaan. Nu staat er nog
één boom op mijn stillevens en
de mensen blijven het prachtig
vinden.
Echt, het is geen kunst om
een paneeltje te verven, waar
de duivel en z'n ouwe moer op
staan, maar waar is de piepel,
die al die moeite naar waarde
wil belonen?
Ik ga er liever hard te
genaan, ik maak zo'n 5000 ori
ginele Rollmannen per jaar en
de zaak marcheert. Ik heb een
fijn huis, een zwembad in de
tuin, een boomgaard met nacht
uilen en een stal met acht
hengsten. En als het straks len
te wordt bloeien er hier dui
zenden rozen. Het zal me echt
een zorg zijn, dat ik over twin
tig jaar niet naast Rubens in
het Rijksmuseum hang.
De instant-Rembrandt uit de
Beemster is achteraf zielsge
lukkig, dat zijn vader het suc
ces van zijn zoon nog net heeft
kunnen meemaken.
„Ik moest vroeger met hem
mee, als hij mosselen verkocht
in de Jordaan. Alleen kon hij
die zware kar niet tegen de
bruggen opdouwen. En als het
begon te sneeuwen, liep ie ge
lijk te fluiten, want dan gingen
er minder mosselen in een kilo.
Achter me hoorde ik hem
schreeuwen: „Veel sneeuw d'r
in Paultje. Denk om de han
del".
Vader is altijd een sappelaar
geweest en daarom was hij zo
blij, dat het mij wel lukte. Ik
ben een rare doordrammer, ik
kan ook met geen mogelijkheid
voor een baas werken. Net als
vader. Toen mij het water tot
de lippen was gestegen heb ik
eens tegen mijn vrouw gezegd:
„Cor, ik geloof toch, dat ik maar
een baantje zoek". Ze was wit
heet. „Heb ik daarvoor twintig
jaar armoe geleden", riep ze.
Een type als ik moet nu een
maal een vrouw hebben, die
mee wil doen.
Cor en ik hebben gelukkig de
weelde van de armoe gekend.
Dat blijft de kop voor je ver
haal.
We kochten na Sinterklaas
de overgebleven chocoladelet
ters voor een krats op en die
braken we dan in stukken,
want gebroken letters kun je
tot Kerstmis verkopen. Ik
kocht ook afgedankte boterton
nen op en maakte van de roes
tige hoepels Adventskransen.
De sparretakken kreeg ik op de
pof. De vaste prijs was éénvijf
tig, maar de laatste tien heb ik
voor twintig gulden verkocht
aan een pastoor, die zijn kerk
wilde versieren.
Ik heb in mijn leven alles
aangepakt om aan mijn bikken
te komen. Ik kocht balen twee
dehands kleren die in de Am
sterdamse haven lagen te ver
rotten. Het was een schenking
van de Amerikaanse vrouwen
beweging aan het noodlijdende
Europa. Ik spreek nou van vlak
na de oorlog. Maar hier waren
ze er vies van. Cor stond de
hele dag te wassen, te strijken
en nieuwe knopies aan te
naaien.
ambachtelijk gebrouwen,
met een eigen karakter en
een bijzondere smaak en
frisheid, bereikt door een
volkomen natuurlijk brouw
en rijpingsproces, dat bijna
vier maanden duurt.
beugelfles 66 cent,
pijpje 50 cent,
want alle waar
is naar zijn geld.
Ik liet ondertussen pamflet
ten drukken, waarin stond, dat
we via een Amerikaanse za
kenrelatie de hand hadden we
ten te leggen op een partij ex
clusieve kleding, 's Avonds was
mijn hele trappehuis zwart van
de mensen, die voor vijf piek
een knap jurkje of een net pak
wilden hebben.
Tegen elven heb ik ook nog
alle kleren van Cor verkocht.
Ik had trouwens ook mijn
eigen colbertje verpatst. Ze
noemden me de Sjaak Fath van
de Jacob van Le.nnepstraat.
Soms denk ik: misschien ben
ik wel voor de mazzel geboren.
Ik werd op school de klas uit
gestuurd, als we zangles had
den. En terecht, want ik zong
zo vals als een kraai. Maar
evenzogoed maakte ik vorig
jaar wel een camavalshit met
een koortje van goddelijke so
pranen. „Daar staat Paultje
van de mosselenkar", denk ik
op zo'n moment. Ik schrijf drie
boeken, die als treinen lopen.
Mijn schilderijen gaan met
koffers tegelijk naai* mijn
oudste zoon in Amerika. „Pa,
stuur per omgaande nog wat
clownskoppies", telegrafeert ie,
„ik ben er finaal doorheen".
Een moordknul.
..Waar heb ik het allemaal
aan verdiend?", denk je op zo'n
ogenblik. Ik zit één avond bij
Willem Duys in de vuist en de
volgende dag zie ik hier op de
dijk een vrouw in een invalide
wagentje naar me wuiven. Ze
was helemaal uit het dorp ge
komen om me te zeggen, dat ze
van mijn verhalen genoten had.
Ik begin langzamerhand te
geloven, dat mijn grootmoeder
wel degelijk helderziend was.
Ze riep altijd: „Paultje haalt de
reis wel. Die rijdt nog eens in
zijn eigen auto uaar zijn eigen
huis. Het heeft wel tot 1965 ge
duurd, voordat haar voorspel
lingen uitkwamen.
Gelukkig heb ik ook het ge
duld van haar geërfd".
