Zonder kunstmest zou de
wijn over brood
mens van honger sterven
Nederlandse huisvrouw doet
aardappelen
AH: Klare
nu meer met
li
vers bier
KUNSTMEST: EEN VLOEK OF EEN ZEGEN?
Bij AH-aardappelen verliest men alléén de schil
r BETZeSTIEWOMERD>s.
ALLERHANDE JUNI
OER6EEET/G BOOR\
LAAAR VOORM/J
BLUF JE BEN DRUKTE-
V AOAKER.
(ZE6,ALSJUN6U\
EERST EENS FAT- I
SO EN LUK JE BAAR
ÜETKNJPPEN J
door Louis Sinner
7V7ATUURLIJK op het ech-
I 1 teonvervalste platteland
heerst er een voldragen harmo
nie tussen flora en fauna: de
hond bewaakt hof en erfde
kat houdt de muizen uit de ko
renschuur en niemand loopt el
kaar in de weg. Maar op ons
platteland dat meer dient om
ons leven wat levende franje te
geven dan om te buigen voor
de ijzeren wetten der natuur,
dreigt er een doorlopende bot
sing tussen het dier en de flora
in de achtertuintjes die met
veel zorg wordt gekoesterd
In onze landelijke gemeen
schap zijn er twee streng ge
scheiden partijen. De ene groep
mint de flora ten zeerste. De
lange winteravonden worden
bekort met het bestuderen van
kleurrijke gidsen en andere in
formatiebronnen, waaruit valt
te leren hoe de mooiste bloem
perken, de gladste gazons, ja
zelfs hoe verbluffende rots
tuintjes al dan niet met water
partijen, binnen het bereik van
ieder achtertuintje liggen als
men er maar wat moeite voor
wil doen. De vorst is de grond
dan ook nog niet uit, of de tuin
wordt het nijvere arbeïd&ëld
van gravende, zaaiende en
snoeiende natuurminnaressen,
want het zijn meestal de vrou
wen die hun koesterende han
den over de tuin laten weiden.
DE ANDERE groep heeft
in de levende natuur voor
Het Dier gekozen. De trouwe
hondde speelse poes, het par
mantige konijn en zelfs het
edele paard vormen bronnen
van diepbevredigende relaties
tussen Mens en Dier. En uiter-
raard: wie het voorrecht heeft
om plattelander te zijn, gaat
natuurlijk niet met zijn hond
aan een lijntje de dijk op. Kan
een beest in een dergelijke ge
bondenheid zichzelf ontplooien?
Welaan dan! Maar even begrij
pelijk is ook de smart van de
tuinierende partij als de hond
zijn noodzakelijke boodschap
uitgerekend bezorgt in een pas
met veel zweet en fantasie ge
ordend perk, waar de verse
turfmolm nog de stille getuige
is ban de toewijding die aan
het karwei ten grondslag heeft
gelegen. Met katten is het nog
erger want die hebben de on
bedwingbare gewoonte om na
gedane arbeid het resultaat
krachtdadig onder te graven,
waarbij de stomme dieren zich
niet in het minst laten .remmen
door pas-geplante viooltjes of
een nog wankel sierboompje
dat eerst na voldoende rust tot
stevige wasdom kan geraken,.
Nu bestaat er een geheimzin
nige, wetenschappelijk nog
weinig onderzochte natuurwet:
huisdieren tonen altijd een zeer
grote voorliefde voor terreinen
waar hun aanwezigheid het
minst op prijs wordt gesteld. In
een huizenblokje zullen zeven
tuinbezitters zeggen: „Ach,
laat dat beest toch", maar Het
Beest rent hardnekkig telkens
naar die ene tuin waarvan de
eigenaresse bij zijn komst in
het diepst van haar natuurmih-
nende ziel wordt getroffen. Als
redelijk wezen dat aansprake
lijk wordt gesteld voor de ge
dragingen van het redeloze
dier, sta je dan volkomen
machteloos, als de bedroefde
tuinversierster voortdurend en
met stijgend verwijt in haar
stem komt informeren, waarom
die hond het nu steeds uitgere
kend in haar rozentuintje moet
doen.
ER was bij ons over dit jaar
lijks terugkerende pro
bleem al meer dan eens diep
gaand gesproken, zelfs met de
Volksvertegenwoordigers die
geprest werden het vraagstuk
in de raadzaal ter sprake te
brengen. Maar het kwam er
niet van, want zelfs onze radi
cale politici zeiden: „Ik ga in
de raad niet over hondehopen
praten als ik niet met een dui
delijk plan kan komen" en
dat plan ontbrak, althans tot
voor kort.
Toen de lokkende lentezon
tot grootse daden ging inspire
ren kwam iemand op de ver
lossende gedachte om een afge
past stukje dijk aan te wijzen.
Aan de lijn zouden de honden
daarheen worden geleid en
hadden de stomme dieren hun
plicht gedaan dan kon men
verder de teugels laten vieren.
Iedereen geestdriftig en na
korte tijd was het duidelijk aan
het stukje dijk te merken: ner
gens tierde het gras weliger.
Maar nu enkele dagen geleden!
Een jeugdige buurgenoot leidde
een zware boxer naar het stuk
je dijk en zijn hoeder bond
hem vol gemeenschapszin op
het hart: „Je houdt hem aan de
lijn tot hij wat heeft gedaan".
Nu, dat dééd het knaapje,
ook toen de boxer op het veldje
onverwacht een relatie ont
waarde en zich pijlsnel voor
een hernieuwde kennismaking
naar de soortgenoot begaf. Het
knaapje verloor door de ru.k
aan de lijn het evenwicht,
maar gedachte het moederlijk
vermaan, hield hij de lijn ste
nig vast, zodat hij enkele me
ters door het malse en overma
tig bemeste gras werd gesleurd.
Zijn eigen moeder herkende
hem niet, toen hij zich kort
daarop bij haar meldde en de
buren moeten de gemeentelijke
dienst van openbarewerken
hebben gebeld omdat men
dacht dat een rioolbuis het had
begeven.
Neenmaakt u zich nou niet
ongerust: we komen er best uit.
Er wordt nu aan een schema
gewerkt om regelmatig te ver
weiden en aan dat jongetje is
al bijna niets meer te bespeu
ren.
Broodverkoop geschiedt in
Nederland steeds meer via het
zg. "derde kanaal", wat zeggen
wil dat het door anderen dan
de bakker aan de man gebracht
wordt. In totaal neemt die wij
ze van verkoop al 15 procent
voor z'n rekening.
De AH-bakkerij in Zwanen
burg is een continubedrijf, vol
ledig' ingericht op de vraag
naar tvers brood door het ko
pend publiek. Men heeft de be
schikking over een eigen
„versdienst"die dagelijks alle
filialen bedient. In totaal 24
route-auto's rijden iedere
werkdag langs 168 vestigingen
die voor negen uur 's morgens
met vers brood bevoorraad zijn.
Want. er wordt iedere nacht ge
bakken in Zwanenburg
De huisvrouw die bij ontbijt
of lunch knappende kadetjes op
taf el brengt uit de AH-Super-
Mart zal er niet bij stil staan.
Toch komen die broodjes uit
een exclusieve „broodstraat"
van bijna 100 meter lengte, een
volautomatische kleinbroodlijn
met een capaciteit van 24000
mini-broodjes of 12000 puntjes
of kadetten per uur.
Het hele bakproces, vanaf
het deegstadium tot op het mo
ment dat het eindprodukt over-
vers in de verpakking glijdt,
geschiedt zonder dat ook maar
een bakker die artikelen met
de handen heeft aangeraakt. 33e
machine heeft al die taken
overgenomen.
Voor die imposante produktie
van tienduizenden kleine
broodjes per dag zijn slechts
een half dozijn bakkers nodig
die toezicht houden óp die zelf
denkende machine. Nergens in
Europa vindt men een derge
lijke apparatuur met een oven
die alleen al 35 meter lang is.
Advertentie
want aïïe waar
is naar zijn geld!
KUNSTMEST
In de baaierd van we
reldproblemen die soms het
voortbestaan van de mens
heid bedreigen, richt de
kritiek tegen de bestaande
samenleving zich sinds en
kele jaren bijzonder sterk
op de voeding van de mens.
Allereerst is er het afzich
telijke vraagstuk van de
wereldhonger: tweederde
deel van de mensheid
krijgt verkeerd of te wei
nig voedsel.
In de gebieden waar
voedsel in overvloed aan
wezig is, worden weer an
dere problemen gemeld:
het voedsel wordt zodanig
gekweekt en verwerkt dat
in de gebieden van over
vloed de mens bezig is zich
langzaam maar zeker te
vergiftigen. Bovendien kan
de manier waarop het
voedsel wordt verspreid
de verpakking de aarde
dusdanig vervuilen dat
over enige tijd menswaar
dig leven niet meer moge
lijk zal zijn.
Een reden voor de redak-
tie van AlierHande de kri
tiek op knnstbemesting,
moderne bestrijdingsmid
delen en conserveringsmid
delen aan deskundigen op
dit gebied voor te leggen,
In dit eerste artikel een ge
sprek met Prof. Dr. A. C.
Schuifelen over kunstmest.
nu niet alleen in
beugelflessen
maat ook in pijpjes
(nog niet in alle
filialen vetkrijgbaar).
Beugelfles 63
Pijpje 48
Eet Nederland werkelijk ke van zegt men bij Meijer in
minder aardappels? Geen spra- Swifterbant.
DAT WETEN VELEN: ieder jaar neemt in dit land de
totale broodconsumptie af, jaarlijks eten alle Nederlanders
twee procent minder brood dan in de voorafgaande
twaalf maanden-
Maar dat weten weinigen: in ons land behoort Albert
Heijn tot de grootste tien broodfabrieken. En in het
Noordhollandse Zwanenburg heeft AH de beschikking
over een volautomatische kleinbroodlijn die enig in 't
land en de grootste van heel Europa is.
In AH's eigen warme bak
kerij zegt men dan ook: „Wij
willen klare w ij n over brood
schenken. Er bestaan toch nog
bij het kopend publiek te veel
misverstanden over. Neem nu
de broodsoorten die in onze
vestigingen verkocht worden.
Hoe langer hoe meer gaan we
er toe over dat verpakte brood
te voorzien van voor de klant
begrijpelijke aanduidingen.
Vermeld wordt hoe lang zo'n
bakkerijprodukt vers blijft.
Dat is een extra bescherming
voor de huisvrouw. Zij zelf kan
aflezen of ze inderdaad vers
brood in handen heeft. De
praktijk bewijst dat de consu
ment die garantie bijzonder op
prijs stelt. Overigens: niet de
bakkerij, maar het laborato
rium maakt uit welk brood
vers is. Voortdurend worden
zorgvuldige proeven genomen.
Juist nu "het grote publiek min
der brood eet, is de kwaliteit
van het grootste belang. Men
wil beter brood op tafel
brengen en denkt dan in de
eerste plaats aan de versheid.
Een belangrijke rol speelt
ook de prijs. AH-brood uit
eigen bakkerij is voordeliger.
.{Voorbeelden: verpakt gesne
den brood dat een weekend
lang vers blijft (USA-wit
noemt AH dat) kost maar 100
cent, zes kadetten kosten 75
cent en dat betaalt men ook
voor zes krentenbollen. Van
grote invloed op de prijsbe
paling: het feit dat de klant
die bakkerij-artikelen zelf
komt halen. Bezorgkosten
hoeven er dus niet in verre
kend te worden.
Is brood niet het belang
rijkste artikel uit het totale as
sortiment in SuperMarts en
ZB's, die eerste levensbehoefte
neemt toch een vooraanstaande
plaats in.
Alleen al in de „wit-sector"
komen de volgende typen voor:
„normaal" witbrood, veredeld
wit, lang vers blijvend wit.
Krentebrood is ook voorhan
den in allerlei soorten. Het
„standaard" krentebrood, kren
tebrood met spijs, rozijnen ca
kebrood, gemberbrood, kren-
tensloffen, vruchten stoeten en
vergeet ook de handgevormde
krentenstoet in diverse uitvoe
ringen niet. Of de populaire
Duivenkaters. Voor hoogtijda
gen is er in deze sektor het
feestbrood: Weihnachtstollen en
Paasbroden.
Voor liefhebbers van klein
brood zijn er de bekende punt
jes en kadetjes, maar ook d.e
mini-kadetten voor klanten
met een bescheiden eetlust.
Daarvan gaan er twaalf in een
(plastic)zak.
Een rijstebrijberg aan brood
komt uit de fabriek in Zwanen
burg: als een veredelde krente-
bol is er het vruchtenbroodje,
dan is er nog Tijgerbrood en
een compleet assortiment aan
bruin brood en luxe wit als
Frans stokbrood. Bij die bijzon
dere broodsoorten vallen op de
witte en bruine stoeten, de wit
te en bruine Amsterdamse snij
ders, Frans "water" en casino.
In bruin is er het standaard
bruin, het Tarvo en het grove
Boerenbruin.
DE roep om het menselijk leefmilieu te beschermen
heeft in de rijke landen de overheid al zichtbaar be
reikt. In de laatste verkiezingscampagnes is opnieuw
gebleken dat milieuhygiëne een begrip is geworden, dat
door geen enkele politicus en bestuurder meer ver
onachtzaamd kan worden.
Vlak naast de strijd om het milieu
te beschermen, ligt het streven om
het voedsel zo goed en zo veilig mo
gelijk te produceren. Groeiende groe
pen mensen gaan zich afvragen of
men ongeremd kan doorgaan met
kunstmatige bemesting van akker en
met het gebruik van antibiotica.
Er zijn al vrij veel mensen die het
vertrouwen in deze vorm van akker
bouw hebben opgezegd en die zijn
gaan ijveren voor biologisch-dyna-
misch voedsel: voedsel dat is ge
kweekt op grond die slechts met na
tuurlijke mest wordt gemengd en dat
op geen enkele manier met antibioti
ca in aanraking is geweest.
WAARHEID
De waarschuwingen tegen milieu-
verontreining en tegen bepaalde ver-
edelingsmethoden hebben vaak een
grote kern van waarheid. Bij een
wetenschappelijke toets blijft er ech
ter van de waarschuwing tegen het
gebruik van kunstmest niet zo erg
veel over.
Prof. dr. A, C. Schuffelen, die sinds
1949 in Wageningen Bodemkunde en
Bemestingsleer doceert, zegt: „Als er
geen kunstmest was geweest, zou de
mensheid van honger, zijn omgeko
men en er is geen enkel redelijk ar
gument te vinden dat tegen het ge
bruik van kunstmest pleit".
HONGERSNOOD
Kunstmest is ongeveer een eeuw
oud en komt voor in verschillende
soorten zoals fosfaatmestst'offen,
stikstofmeststoffen en kalimeststof
fen. Voordat er kunstmest werd
gebruikt behoefde er slechts de
helft van het huidige aantal
mensen te worden gevoed en
zelfs voor de helft was hongers
nood een bekend verschijnsel. In de
ontwikkelingslanden komt hongers
nood ook nu nog voor maar die zou
anders dan een eeuw geleden
voorkomen kunnen worden als men
in de hongergebieden betere land
bouwmethoden zou toepassen.
Door produktveredeliiug en door
kunstmest kan thans een hectare
bouwland dertig mensen voeden
zo'n eeuw geleden bracht een hectare
amper voldoende voor één mens op.
Zou nu alle bescliikbare bouwland
maximaal bebouwd worden dan zou
de wereld voldoende voedsel geven
voor twintig miljard mensen; dat is
vijf maal meer dan er nu wonen.
Prof. Schuffelen vertelt dat er nog
nooit een wetenschappelijk bewijs is
geleverd dat voedsel uit een bodem
gemengd met kunstmest, minder goed
zou zijn dan het zogeheten biolo-
gisch-dynamische voedsel: „Gewas
heeft bijvoorbeeld stikstof nodig en
het is onbelangrijk of die stikstof uit
de grond komt, of dat door de toevoe
ging van kunstmest de plant stikstof
kan opnemen. Het enige verschil is
dat de stikstof, die direct uit de grond
komt. de plant geleidelijker bereikt
dan de stikstof via de kunstmest. De
ze snellere toevoer heeft echter geen
gevolgen voor de plant.
Er is slechts één gevaar: als men te
veel kunstmest gebruikt of als men
de kunstmest te laat aan de bodem
toevoegt. Dan kunnen er in uitzonde
ringsgevallen onharmonische gewas
sen groeien, die enig ongemak kun
nen veroorzaken bij kleine kinderen,
zonder dat dit op wat voor manier
dan ook schadelijke gevolgen kan heb
ben".
Prof. Schuffelen meent dat de
weerstand tegen het gebruik van
kunstmest voortkomt uit een soort
geloof: het verlangen naar de pure,
onbesmette natuur. Hij heeft daar
geen enkel bezwaar tegen: ffAls
men het blologiach-dynamlsoh
voedsel lekker vindt, moet men het
kweken en opeten, maar men moet
niet propageren dat het beter is.
dat is niet alleen wetenschappelijk
onjuist, het is ook gevaarlijk, want
alleen met -kunstmest zal men ooit
de wereldhonger doeltreffend kun
nen bestrijden".
MILIEU-
VERONTREINIGING
Laatste vraag aan prof. Schuffelen:
„Veroorzaakt de produktie van
kunstmest niet grote milieuverontrei
niging?"
„Berekend naar de milieuverontrei
niging van produkties, die minder be
langrijk zijn voor de mensheid, is de
milieuverontreiniging bij de produk
tie van kunstmest gering. Aandacht
verdient zeker wel dat de uit de ak
kers losgekomen kunstmest het op
pervlaktewater kan verontreinigen
waardoor het biologisch evenwicht in
sloten en plassen kan worden ver
stoord. Maar daar is wat aan te doen,
evenals aan de luchtverontreiniging,
veroorzaakt door de produktie van
luchtstikstofbinding.
Maar dat is alleen maar een kwes
tie van geld. De technische middelen
om deze verontreiniging tegen te
gaan zijn voorhanden, maar ze zijn
soms kostbaar. Het zal voor een be
langrijk deel aan de overheid liggen
of deze kostbare technische voorzie
ningen worden toegepast".
(Advertentie)
WAT'N MAFFENAAM. NOGAL}
DIKDOENERIG, WDJEZEIF
OOK NIET?
IK B5BMU EENMAAL
ZESTIENHONDERD VELLEN VAN DE
BESTE KWALITEIT TOILETPAPIER )N
MIJN PAK. DA 'S MEER DAN EEN
ANDER. ZACBTAMD/GE BV6IENE
UIT ZWEDEN. BABA BET ALTERNA
TIEVE TOILETPAPIER. WEETJE WEL
aangeven.
In het nieuwe bedrijf van
Meijer in de Flevopolder wordt
de aardappel „op handen ge
dragen"
wassen worden ze ook nog in
een zoutbad gedompeld. Dat
gebeurt niet zonder reden, door
-zo'n zoutbad ds men in- staat de
zgn. glazen aardappelen er uit
te halen. Die blijven namelijk
drijven in het bad en zijn op
die manier uiteraard gemakke
lijk te signaleren.
De eindselectie heeft plaats
nadat de aardappelen weer ge
wassen zijn, om de zoutsporen
Seizoen
De aardappel kent seizoenen^
in het najaar heeft de grote'
aanvoer plaats, maar' in deze
tijd van het jaar zijn de maga
zijnen vrijwel leeg. Het wach
ten is op de nieuwe aardappe
len. Onr de' periode tussen oud
en nieuw te overbruggen is
men op import aangewezen. In
Nederland worden vooral aard
appelen uit Malta, Italië en
Griekenland ingevoerd. Het
meest populair zijn de aardap
pels uit Malta. Wat, zegt men
bij de N.V. Meijer, niet zo ver-
wonderlijk is want die aardap
pelen komen het meest overeen
met onze graag gegeten bintjes.
De aardappels uit Malta zijn
gekweekt uit door Nederland
aan dat gebied geleverde poot-
aardappelen!
Kwaliteitsgarantie
De zeer vroege aardappelen
(Doré) vinden ook aftrek, ntaar
Albert Heijn stelt zich op het
standpunt dat de nieuwe aard
appelen in alle vestigingen in
voldoende mate verkrijgbaar
moeten zijn. Vandaar dat de
nieuwe aardappelen pas geïn
troduceerd worden ais een ge
regelde aanvoer gegarandeerd is.
Om de cliënt te informeren
worden thans bij de zakjes
aardappelen op rode „waar-
schuwings"-memo's gedrukte
aanwijzingen bijgesloten. Daar-
Vakmanschap en goede
zorg maakte volksvoedsel, de
aardappel bjj AH tot een kwa
liteitsartikel.
in deelt AH mee dat het einde
van het seizoen voor de Neder
landse aardappelen nadert en
dat medio mei de toevoer van
malta-aardappelen begint.
Hoever de AH-service in
dit opzicht gaat: meege
deeld wordt dat huisvrou
wen die menen dat het af-
valpercentage onder „oude"
Nederlandse aardappelen
bij het aflopen van dit sei
zoen te hoog is, zonder meer
gebruik kunnen maken van
de onvoorwaardelijke kwa
liteitsgarantie.
NEDERLANDSE HUISVROUWEN kopen minder aard
appelen, maar betekent doX dat de totale aardappel
consumptie in Nederland werkelijk belangrijk daalt? Geen
sprake van? zegt men bij de N.V. Meijer in Swifterbant,
Flevopolder, leverancier van kwaliteitsaardappelen aan
Albert Heijn. Direkteur Meijer: „Vroeger was het zo dat
de huisvrouw als zij aardappelen kocht rijp en groen ge
leverd kreeg. Er waren slechte exemplaren bij, er kleefden
aardkluiten aan, er moest duchtig worden weggesneden.
Maar kijk nu eens naar de klant die in een AH-SuperMart
aardappelen koopt. In zo'n praktische plastic doorkijk-zak
zitten 2,5 of 5 kilo goede aardappelen waarvan alleen
maar de schil verwijderd moet worden. Gevolg: men kan
ook bij een gelijke aardappelconsumptie met veel mm-
d er toe.
Aardappelen ondergaan in
het bedrijf van Meijer in Swif
terbant, dat negen juni officieel
geopend wordt, een uitgebreide
bewerking. Als ze van het land
komen worden ze eerst droog-
geblazen. Daarna worden ze
gekoeld tot vijf graden (boven
nul, uiteraard!) waarna Ze wor
den opgeslagen in op een con
stante temperatuur gehouden
koelruimten.
Zoutbad
Zijn de aardappels aan ver
werking toe, dan worden ze
weer opgewarmd, gesorteerd en
gewassen. Dat opwarmen ge
schiedt tot een temperatuur
van 15 a 20 graden. Na het
kwijt te raken en dan kunnen
ze als kleinverpakking naar de
A.H.-vestigingen in Nederland.
Al-bert. Heijn geeft op de plastic
verpakkingen aan de achterzij
de een aantal smakelijke aard
appelrecepten. Voorts wordt
iedere zak voorzien van een co
dering, zodat A.H.-medewer-
kers met een oogopslag kunnen
vaststellen of het nog om wer
kelijk verse aardappelen gaat.
Geschilde aardappelen
Meijer in Swifterbant het
hoofdbedrijf staat in- het
Zeeuwse Kruiningen bestu
deert ook mogelijkheden om
binnenkort geschilde aardappe
len op de markt te brengen.
Die zaak is nog in onderzoek.
Veel huisvrouwen vinden aard
appelen die al van hun schil
ontdaan zijn veel gemakkelij
ker. Maar, zegt men bij de N.V.
Meijer in dc prijs gaat dat wel
wat schelen. Nu is het ongeveer
zo dat twintig procent van
ieder kilo aardappelen aan ver
lies door het schillen weggaat.
Dat. moet gecompenseerd wor
den.
Daar komt bij dat geschilde
aardappelen dc neiging hebben
te verkleuren, ze gaan bruine
tinten vertonen. Natuurlijk is
daar wat tegen te doen, maar
dan moeten chemische midde
len gebruikt worden en de
Keuringsdienst van Waren
moet er dan de goedkeuring
