Mijn leven een uitda
„De vrouw, die zulke
mooie dingen maakt"
Piel Maree: 50 jaar
creatief knutselen
49 ct
Een paradijs op
aarde zal het
nooit worden
Dorpsbeivoner Hans Bergman schreef Wil Radder
een eerlijk en succesvol boek
Ch albert heijn
Spaanse
vakantie
sfeer in AH-
restaurants
W
ens
Stumper ds
Vertaler
Ideeën
Adverteren
in
Aller H an dc
Si
Ch Tomatenpuree
vanzongerijpte
Italiaanse tomaten.
blikje 170 gram
Mevrouw J. H. Kouivènaar-Bloksma
vers bier
Pijpje 48
want alle waar
is naar zijn geld
[W. l AAli
ALLERHANDE
2
door Louis Sinner
'jTOEJV wij zo'n zes jaar gele-
den met tweehonderd gezin
nen vanuit de grote stad
naar het platteland trokken,
bleek al spoedig dat onze ivijk
een graag gezochte thuishaven
was voor stoere zeelieden die
op de woelige baren de erfenis
der vaderen bewaren en die
nog steeds aan het beivijzen
zijn dat een klein land best
groot kan zijn.
Als zij na soms maanden
rondzwalken op de wereldzeeën
weer voor een paar weken
thuis komenverbazen zij de
wijde buurt met hun verhalen
over Tokio, Brisbane en Hono-
loeloe en als zij dan weer ver
trekken houden alle buren in
de krant de scheepsberichten
bij om te zien waar zij nu weer
zitten.
Voor hun gezinnen- brengt dit
zwervende leven soms grote
spanningen: weemoed wanneer
het uur van scheiden slaat;
stralende vreugde wanneer de
krant meldt dat het schip naar
de thuishaven koerst.
T*iE vader van mijn buur-
U jongetje René-Michèle over
wie ik u al meer heb be
richt in deze kolom, behoort
ook tot- het grote leger van
Hollands Glorie en telkens als
hij de vaderlandse kust nadert,
gaat René-Michèle in diep ge
peins om uit te vinden waar
mee hij zijn thuisvarende va
der zal verblijden.
„Ik ga een cake bakken",
meldde hij zijn moeder, toen
het onlangs weer zover was, en
zijn moeder is een wijze vrouw
die niet onmiddellijk gaat den
ken aan een met deeg be
smeurde keuken of aan_ and-ere
ongemakken die jeugdige ini
tiatieven nu eenmaal kunnen
meebrengen.
René-Michèle had zich eerst
terdege theoretisch voorbereid.
In drie kookboeken had hij na
gezocht hoe het allemaal pre
cies moest en nadat hij zich
een duidelijk inzicht had ver
worven, toog hij naar leveran
ciers om zich het benodigde
materiaal te verschaffen. On
danks de wetenschappelijke
aanpak werd de cake geen suc
ces. Nadat het baksel hoopvol
was gaan rijzen, ontsteeg het
vervolgens de vorm om op het
allerlaatste moment vermoeid
ineen te storten. „Daar begrijp
ik nu niets van", meldde een
ontgoochelde René-Michèle zijn
moeder. „Ik heb alles precies
gedaan zoals in het boek stond
en toch is de cake in elkaar
gezakt" .-
UTiV nauwkeurig onderzoek
bracht aan het licht dat er
eieren waren gebruikt die
zwaarder waren dan het ge
middelde gewicht dat in kook
boeken voor normaal wordt ge
houden. Een aardige bijdrage
aan de wetenschappelijke
kookkunst, maar dat baatte
René-Michèle weinig want de
boot van zijn vader was al aan
het afmeren.
Nu heeft het knaapje een
zee ondernemend zusje met de
sierlijke naam Hjay-Britt. De
mislukking van haar broer
ziende, toog het meisje naar de
vrouw van de wethouder die in
ons dorp een grote vermaard
heid geniet vanwege haar culi
naire vaardigheden. „Ik zou zo
graag voor mijn vader een cake
willen bakken, zoudt u mij
daarbij willen helpen?", vroeg
May-Britt vroom en des wet
houders vrouw aarzelde niet en
toog aan de arbeid.
Toen de auto met haar vader
de straat in reed, torste May-
Britt de nog dampende cake
huiswaarts en plaatste het zeer
sierlijke produkt naast het ver
vallen baksel van haar broer,
die had pogen te redden vjat er
te redden viel door zijn cake in
plakjes te snijden om de ergste
ravage te maskeren.
J[/[UN buurman wiens dage-
lTJ- lijkse werk het is de stor
men des levens te doorstaan,
ontwaarde onmiddellijk de ge
vaarlijke klippen die in zijn ge
zinsleven verborgen lagen. Na
de uitbundige begroeting, gaf
hij uiting aan zijn xoens naar een
lekker kopje koffie. Zijn kroost
geraakte in zeer slopende span
ning toen hij tevens het ver
langen naar een stukje cake te
kennen gaf. „Laten we eerst
die aangesneden cake maar ne
men", zei hij losjes-weg, waar
op René-Michèle omstandig
ging uitleggen hoe een te ijve
rige kip hem parten had ge
speeld: „In het kookboek stond
zeven eieren", aldus
René-Michèle. maar dan den
ken ze aan eieren van 50 gram.
Maar ik had eieren van 70
gram en toen ging het niet".
„Waar is dan die mislukte
cake?", informeerde zijn vader
terwijl hij zeer duidelijk genoot
van het lapje gebak dat hij op
zijn bordje had geschoven.
En 's avonds prees hij ook
luide het baksel van zijn doch
ter, zodat hij als een vakbe
kwaam zeeman tussen alle rif
fen doorkoersend, de veilige
haven van rust en harmonie
wist te bereiken.
llllllllllllllilllllllllllüllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllE
RECTIFICATIE
In het vorige nummer van
Allerllande vermeldden wij
ibusievelijk de verkeerde prij-
ten van de Daf 55 Combi. De
iuiste prijzen luiden: voor de
Daf 55 Combi 7.995,- en voor
Ie bestelauto van dezelfde
vorm 6.650,-.
HET is voor de gehandi
capte, die zich in zijn
rolstoel voortbeweegt, een
eigenaardige gewaarwor
ding wanneer hem door
een meewarige voorbij-
gangster een dubbeltje in
de hand wordt gestopt. Of
een snoepje. Goed bedoeld
is het natuurlijk wel, zo'n
vleug van vertedering,
maar voor de minder va
lide die zich misschien
juist verheugde in het
mooie weer of, in alle on
bevangenheid een wijsje
van het draaiorgel mee-
neuriede, een smartelijke
ervaring. Want medelijden
is, eerlijk gezegd, het
laatste waar de gehandi
capte naar verlangt.
Dat is de kern van het boek
„Mijn leven een uitdaging" van
de gehandicapte Hans Berg
man. een bewoner van Het
Dorp te Arnhem, dat onlangs
bij Zomer en Keunig te Wase-
ningen is verschenen. Na een
paar maanden is van dit boek
een tweede druk uitgekomen.
Het Dorp, waarvoor het Ne
derlandse volk op 26 november
examen. De pers is er vol van.
Wanneer een verslaggever de
puntenlijst ziet, raadt deze hem
aan verder te gaan voor verta
ler Engels. Vanaf dat moment
begint er iets te glinsteren in
het bestaan van Hans Berg
man. Voor het weekblad Libel-
Ie gaat hij vertalingen uit het
Engels maken. Door de honora
ria is hij, wanneer hij naar Het
Dorp gaat, in staat zelf zijn
woninginrichting te bekostigen.
1962 tweeëen twintig miljoen
bijeenbracht is nu bewoond, zo
schrijft Hans Bergman. Het is
geen inrichting geworden, met
een hek er omheen, er is geen
personeel in uniform maar het
is een open wijk in Arnhem.
Iedere bewoner heeft een zit-
slaapkamer met eigen douche
cel en toilet. Toen Hans Berg
man, spasticus, de fameuze
„Open het Dorp" uitzending
zag, had hij maar één wens:
daar wilde hij wonen. Hoewel
thuis met zorgen omringd en op
de Mulo door vrienden en
vriendinnen in alles bijgestaan,
bleef de gedachte: zichzelf zijn
en op eigen kracht door het le
ven gaan, voorzitten, en als be
woner van Het Dorp werd
hiervoor de gelegenheid open
gesteld.
In zijn boek „Mijn leven een
uitdaging", vertelt Hans Berg
man van zijn prille jeugd als
spastisch kind. Hoe hij eerst op
achtjarige leeftijd met veel
moeite leerde spreken, onder de
moeilijkste omstandigheden
leerde lezen en op de elec-
trische schrijfmachine begon
te schrijven. Tijdens de Mulo
jaren brengen en halen zijn
vrienden hem, bij toerbeurt,
'naar en van school. Behulpza
me meisjeshanden schrijven de
I uit te werken opgaven voor
hem op. Als het eindexamen
nadert verzoeken zijn ouders
de leraren voor Hans géén bij
zondere égards in acht te ne
men.
En nu ligt daar Hans Berg
mans boek: Mijn leven een
uitdaging. Het boek waarin hij
met enige verbittering gewaagt
van her en der opgevangen uit
latingen als: wat zijn dit eigen
lijk voor stumperds? Het boek
waarin hij tot de conclusie
komt dat de gehandicapte kan
zeggen: ik ben gehandicapt, er
rest mij niets dan met mijn
handen over elkaar te gaan zit
ten. Maar hij kan zich ook een
taak opleggen zoals Hans Berg
man deed toen hij zich tij
dens zijn studie Engels 's
morgens om negen uur aan zijn
bureau zette. Tot 's avonds zes.
Een dagtaak als van
iedereen. Met dezelfde
plichtsgetrouwheid heeft
hij stug aan zijn boek ge
werkt dat lettertje voor
lettertje tot stand is geko
men.
Hans wil aan precies dezelfde
examen-eisen voldoen als de
anderen. Met gerechtvaardigde
trots vertelt Hans in zijn boek
hoe hij slaagde voor het Mulo-
In de rubriek over crea
tieve vrijetijdsbesteding
mag de naam Piet Marée
niet ontbreken. Marée im
mers was in Nederland de
baanbreker op dit gebied
en hij houdt zich nu al 50
jaar met plezier en succes
bezig met creatief „knut
selen" in de ruimste zin
des woords. Niet alleen
voor zijn eigen plezier,
hoewel hij volgens zijn
vrouw „van zijn hobby
zijn werk heeft gemaakt",
maar vooral om de men
sen „iets rijker te laten
worden met hun bestaan",
aldus de befaamde knutse
laar, die in zijn boerderij/
studio in Harmeien elke
dag een nieuw idee uit
werkt, compleet met werk
tekening en beschrijving.
Piet Marée heeft zo'n 300
boeken en boekjes over crea
tieve vrijetijdsbesteding op zijn
naam staan. „Sinds IV2 jaar
echter verkoop ik mijn ideeën
als complete uitgewerkte pro-
duktie rechtstreeks aan waren
huizen en industrieën. De men
sen kopen in een warenhuis
zo'n idee en op deze manier
worden weer een heleboel
mensen in hun vrije tijd aan
het werk gezet.
In Australië heb ik op onge
veer dezelfde manier gewerkt:
ik heb daar een manier gevon
den óm de mensen hun lege
'lessen nuttig te laten gebrui
ken. Het mes sneed toen aan
twee kanten, want. ten eerste
werd de vrije tijd nuttig be
steed fik gaf namelijk voor
beelden van wat je allemaal
met glasscherven kunt doen;
inmetselen om afscheidingen te
maken; inleggen voor decora
ties e.d.) en ten tweede kwa
men de kapotte flessen niet op
straat terecht. Op zo'n manier
werk je niet alleen creatief,
maar ook educatief en dat Is
eigenlijk altijd mijn streven
geweest."
Actief
Dat Piet Marée op 68-jarlge
leeftijd nog steeds zo actief is
op het gebied van vrijetijdsbe
steding is grotendeels te dan
ken aan zijn enorme energie en
aan het feit dat hij slechts 4
uur slaap per nacht nodig
heeft. In zijn uit 1640 daterende
en door hem persoonlijk ver
bouwde boerderij, de „Johanna
Hoeve" wil hij nog veel ideeën
uitwerken om nog meer men
sen enthousiast te maken voor
het echte creatieve handwerk.
Zijn grootste stimulans hiertoe
is zijn vrouw (die vroeger on
der de naam Beryl «Baroni op
de planken stond); voor haar is
Piet Marée „een begenadigd
kunstenaar", die heel veel
mensen gelukkig maakt.
Gedurende de hele maand
maart staan de A. H. Restau
rants in het teken van een
Spaanse actie, waarbij de be
zoeker onmiddellijk „door de
knieën" zal gaan voor die be
paalde sfeer, die Spanje voor
ons Hollanders als vakantieland
weer oproept.
De Spanjaard staat erom be
kend, dat hij van uitgebreid en
lekker eten houdt. Vandaar dan
ook dat een keur van Spaanse
gerechten op de bezoeker staat
te wachten, van het voorge
recht tot en met het toetje.
Natuurlijk kan men bij het
eten het drinken niet wegden
ken, en ook daar is speciale
aandacht aan geschonken. De
sherry als aperitief speelt
daarbij als vanzelf een belang
rijke rol. Maar ook de Mon-
tilla-wijnen, die op de kaart
vermeld staan, zijn een voor
waarde voor het welslagen van
een echte Spaanse maaltijd.
Een actie zonder wedstrijd is
als een maaltijd zonder zout.
De wedstrijd „Costa Besta
Quiz", die deze keer hoe kan
het ook anders geheel in de
Spaanse sfeer wordt gehouden,
levert vijf maal twee tickets
voor een vliegreisje met de
Spaanse luchtvaartmaat
schappij Iberia voor een re
tourtje Madrid. Bovendien zijn
er nog 50 andere aantrekkelijke
prijzen.
De N.V. v/h Nederlandse
Stichting voor Statistiek stelde
enige tijd geleden vast, dat cir
ca. 1.740.000 vrouwen en circa
700.000 mannen maandelijks
met meer dan gewone belang
stelling de nieuwe AJlerHande
tegemoet zien. Ons blad is dan
ook, in een oplage van 2 mil
joen exemplaren, het grootste
nieuwsblad van Nederland.
De advertentiekolommen van
AllerHande staan voor elk be
drijf en elke onderneming ook
buiten de officiële levensmid
delenbranche open. Vanzelf
sprekend zijn deze advertenties
dan echter geheel voor de ver
antwoordelijkheid van de ad
verteerder.
Voor nadere inlichtingen kan
men zich wenden tot Albert
Milhado Co N.V., Plantage
Middenlaan 38, Amsterdam C.
tel. 020 - 920150.
Twee uitspraken van Wil
(W.H.) Radder-Koopman:
..Ik ben er helemaal bezeten
van" en „Je moet gewoon
een keer beginnen". Zij
doelt daarbij op één van
haar talloze liefhebberijen,
het maken van poppen, ico
nen en wandkleden. Zij
woont, werkt en liefheb
bert in het Gelderse Dui
ven. een (forensen) dorp
met enige duizenden inwo
ners tussen Arnhem en Ze
venaar. Een dorp waar
Wil Radder bekend is als
„de vrouw van de potterie"
en „de vrouw die zulke
mooie dingen kan maken".
Wil Radder, 44 jaar. moeder
van vijf kinderen (de oudste 18,
de jongste een jaar), geboren
en getogen Haeg=e. opgeleid „in
de richting van rl boekhande'"
en een jaar Engeland vanwege
praktische talenkennis; cheffin
op de boekenafdeling in een
Haags warenhuis, daarna
nauw betrokken bi i de kunst
afdeling in datzelfde waren
huis. heeft het latente talent
zelf iets in die uitgebreide sec
tor van de kunstnijverheid te
doen niet lang kunnen onder
drukken.
Artistieke insiug
Ze bakte potten („dat lag me
niet, ik ben er mee gestopt") en
begon een kleine twintig jaar
geleden aan nuttig handwerken
met een artistieke inslag. Dat
was of nooit of veel later ge
beurd als ze niet verzeild was
geraakt tussen een groepje ar
tiesten in Den Bosch. Want
daar werd haar aangeraden ge
woon te beginnen en dan maar
«f te wachten hoe het uitpakt.
Wat er van gekomen is toont
haar huiskamer, waar prach
tige poppen, iconen en wand
kleden een plaats hebben ge
vonden. En dan te bedenken
dat er vrij veel verloren is ge
gaan door een flinke brand vo
rig jaar, die een groot gedeelte
van haar huis verwoestte.
„Kortsluiting midden in de
nacht", zegt ze, ,,'t Was een he
le toestand".
Piekeren hoort erbij
Dan over die kunstnijver
heid, die ze tussen neus en lip
pen door pleegt te doen: „Het
is moeilijk te zeggen hóe je iets
maakt. Je hebt een idee en dat
werk je uit. Vaak komen er
veranderingen in, ik loop ten
minste aldoor te piekeren hoe
'ets worden moet. maar dat
hoort erbij". En ze vervolgt:
..Die iconen heb ik gemaakt
van plankjes hout. Die heb ik
goed geschuurd, toen is er
bladgoud opgelijmd. Vervolgens
ben ik krijtstrepen gaan trek
ken en gaan schilderen en met
kraaltjes gaan werken".
Deze tomatenpuree is speciaal voor
Albert Heijn bereid uit gave, volrijpe
tomaten. Bijzonder geschikt voor
tomatensoep, macaroni,
spaghetti en als basis voor
diverse sausen.
Bewonderend „oh"
Het klinkt simpel allemaal,
maar wie het bekijkt kan niet
anders dan een bewonderend
„oh" laten horen. Hetzelfde
geldt voor de lappen poppen en
de wandkleden. „Vooral die
wandlappen hebben me de
laatste tijd helemaal te pak
ken", zegt ze, en ze wijst op
twee grote kleden aan de wan
den van haar huiskamer; de
een stelt een zeemeermin vo,or,
de ander zes maskers. Lila en
oranje komen steeds sterk naar
voren. „M'n lievelingskleuren",
zegt mevrouw Radder, „maar
ik werk ook met andere tin
ten".
Hoevéél tinten toont een
enorme mand met lappen en
lapjes, die als symbool van nij
vere handenarbeid bijna mid
den in de kamer staat. „Ieder
een brengt lapjes mee, m'n
klanten uit de potterie, m'n
kennissen, de kinderen vragen
ze op school". Die lapjes katoen
en zij, fluweel en wol, kortom
alle mogelijke stoffen, worden
van tijd tot tijd op de grond
gestort, zodat ze een goed over
zicht heeft.
Gevoelskwestie
Wat ze met de wandkleden
gaat doen weet ze nog niet.
„Voor verkopen voel ik niets,
ik kan er moeilijk afstand van
doen. Liever nog zou ik ze
weggeven aan mensen die ik
graag mag. Niet omdat ik zo
nobel ben, het is meer een ge
voelskwestie. Ik voel er niets
voor een handeltje te beginnen,
waarom zou ik, ik heb de pot
terie".
Die potterie ja, onderge
bracht in de garage, die haar
man bij hun komst in Duiven,
zes jaar geleden bereidwillig
afstond omdat zijn vrouw zo.
graag een kunstnijverheidswin-
keltje wilde beginnen. Het is
een geliefdkoosd winkeltje voor
menige Duivenaar, omdat er
altijd wel iets leuks te vinden
is. Een stuk aardewerk, een
ketting, een mobile, kaarsen,
rieten manden; welkome voor
werpen allemaal. De potterie is,
gelijk alle winkels, hele dagen
geopend en mevrouw Radder
vindt soms geholpen door
haar oudste dochter vol
doende tijd om iedere klant
prettig te helpen en waar no
dig, te adviseren.
Hoe ze tijd vindt voor én
haar winkel én haar huis én
haar'gezin én haar tijdrovende
hobby mag dan voor buiten
staanders een raadsel zijn, zij
glimlacht het luchtig weg met
een „Ik doe het allemaal met
plezier, misschien lukt het
daarom zo goed".
(Advertentie)
In haar huis vol herinne
ringen, dat wonderlijk ge
noeg niet ouderwets aan
doet, gaat mevrouw J. H.
Kouwenaar-Bloksma, (moe
der van de schilder David
Kouwenaar en schrijver
Gerrit Kouwenaar) rustig
haar eigen gangetje. Een
lieve pientere vrouw van
78, maar nuchter en prak
tisch, zoals het een „Zaan-
kanter" betaamt.
„Ik ben in Zaandijk geboren,
mijn moeder was een Zaanse
en mijn vader van afkomst een
Fries. Als kind zat ik ook altijd
al met handwerkjes te prutsen,
maar ik moest van hem goed
leren naaien en breien. Ja, dat
wordt nu niet veel meer ge
daan, de mensen hebben er
geen tijd meer voor. Stoppen
doen ze niet eens meer; ik vind
het wel jammer hoor, want
daardoor kan ik mijn borduur-
wol bijna niet meer krijgen.
Alleen de harde kleuren zijn er
nog en die vind ik niet mooi
voor mijn werk; ik werk het
liefste met heel zachte kleu
ren."
Mevrouw Kouwenaar is vlak
voor de oorlog, in crisistijd, be
gonnen met het vervaardigen
van wandlappen. „De kinderen
werden toen wat groter en ik
kreeg wat meer vrije tijd. Toen
dacht ik: ik wil nu ook wel
eens wat gaan doen. Het was
toen een slechte tijd en ik
dacht: een paradijs op aarde
zal het nooit worden. Vandaar
dat ik toen ben begonnen met
„Adam en Eva in het paradijs".
Zonder voorbeeld en zonder te
kening. Het is mijn liefste werk
geworden; alles staat erop,
zelfs een olifant. Altijd als ik
bij Gerrit kom moet ik ernaar
kijken en dan denk ik: hoe is
het mogelijk dat ik dat grote
ding heb aangedurfd. Ja, Gerrit
heeft het van me gekregen. Als
schooljongetje zei hij, als ik zat
te borduren, altijd al: „moeder,
krijg ik later „Adam en Eva"
En dat heb ik hem toen be
loofd. Al mijn schilderijen gaan
later naar de kinderen (me
vrouw Kouwenaar heeft 2
zoons en een dochter): ik ver
koop niets. Daarom had ik er
ook geen belang bij om een
tentoonstelling van mijn werk
té maken. Maar kennissen en
vrienden van mijn kinderen
drongen zo aan, dat ik het heb
gedaan. En achteraf vind ik het
erg geslaagd.
De tentoonstelling werd eind
januari gehouden in een zaaltje
van het Gemeentelijk Museum
in Alkmaar. Ik was zelf bij de
opening en een heleboel vrien
den van me, hier uit Bergen,
waren ook gekomen. Jani Ro
land Holst bijvoorbeeld was
van de partij, en Gerrit heeft
het openingswoord gesproken.
Ach, voor mij hoeft die publici
teit helemaal niet. Ik heb dat
borduren altijd echt alleen voor
mezelf gedaan; Mijn man, die
journalist was, zat dan 's
avonds te lezen en ik bor
duurde.
Hoe lang duurt het voor zo'n
geborduurd schilderij klaar is?
„O, dat duurt zo lang! Jaren!
Mijn man zei eens tegen me:
„Je moet toch eens de uren= no
teren die je eraan besteedt.
Toen ik er 1000 had ben ik er
maar mee opgehouden; ik werd
er gewoon nerveus van.
Aan „Adam en Eva" heb ik
jaren gewerkt. Toen het klaar
was, zaten we midden in de
oorlog en ik dacht „Het is
eigenlijk nog net als in de tijd
van Kaïn en Abel; ze slaan el
kaar nog steeds dood. Vandaar
dat ik toen „Kaïn en Abel" ge
maakt heb. Nee. zonder bloed
erbij, daar houd ik niet van."
nu niet alleen in
beugelflessen
maat ook in pijpjes
(nog niet in alle
filialen verkrijgbaar).
Beugelfles 63
