Het Noorden
van activiteit...
Eeuwenoud en
up-to-date
Experimenteren' met
hemellichamen
Modernste schouwburg
in Nederland
Em men: model
voor (goede)
stedebouw
Assei zei er vaart achter
I
Cd a bert; heijn
AH's grootste SuperMarts staan en komen in
Drachten, Stadskanaal en Winschoten
STERRENWACHT RODEN:
f De vooruitgang van de week
Ch Halvarine
Modeshows
Op stap
Viersteri'enliotel Lauswolt:
VW-hulp
Solidair
Vakmanschap
is
meesterschap
Bierkenners
vragen
Geert Teiscentrum een unicumExperimenïeerstation
ANS-project
Satelliet
Opleiding
NASA
Zeiler
Schwarze
Katze
Mosel-
blümchen
Liebfrau-
milch
Macrogemeente
250 gram
ter
kennis
making
Ijltempo
Wooncentra
Voorbeeld
SEPTEMBER 1970
ALLERHANDE
(Advertentie)
De grootste SuperMarts
van Albert Heijn staan of
komen in Noord-Nederland:
Drachten, Stadskanaal en
Winschotenalle drie met
2400 vierkante meter.
Waarmee dan meteen twee
misverstanden opgeheven
zijn:
Er zijn mensen die in
West-Nederland wonen en
als ze de naam Stadskanaal
horen denken ze aan een
langgerekt dorp m.et een
strokartonfabriek;
En er zijn ook nog steedss
mensenin Noord-Neder-
land, die bij het horen van
de naam, „Albert Heijn"
denken aan „het winkeltje
op de hoek".
„Er zijn nog altijd mensen
dje denken, dat ze in Noord-
Nederland turf steken", zegt
de heer H. van Petten, van
AH's Afdeling Manifestaties.
„Maar ga eens kijken in Drach
ten. Laat de mensen maar eens
grote ogen opzetten als ze
werkelijk Stadskanaal of Em-
men zien".
De Afdeling Manifestaties
komt op de proppen, een half
jaar voor AH ergens in het
land „een nieuwe winkel"
open maakt.
We hebben intussen al zo'n
honderd en vijftig SuperMarts
geopend, dus je krijgt wel
enige ervaring", aldus de heer
Van Petten. „En wat wij doen?
Ja, wat doen we eigenlijk
niet?".
Dan komt er een bonte op
somming: in Drachten en
Stadskanaal werden bijvoor
beeld ae schouwburgen afge
huurd om er modeshows te ge
ven, waar iedereen gratis toe
gang had. Kinderen worden in
de geplande aktiviteiten nooit
vergeten.
Het landgoed „Lauswolt" te Beetsterzwaag bestaat
al enkele eeuwen, maar de naam van dit landgoed
heep zijn grootste bekendheid waarschijnlijk de afge
lopen vijftien jaar verworven. In 1955 werd „Laus
wolt" een hotel, waarvan de naam tot in het buiten
land bekend is geworden.
Het is dan ook het emge vier sterrenhotel boven
Arnhem, en niet ieder hotel kan zoals Lauswolt
bogen op een eigen golfbaan. In Nederland is geen
enkel ander hotel dat een dergelijke baan heeft.
,JVIaar om hélemaal eerlijk te zijn, de golfbaan is
eigendom van de golfclub Lauswolt zegt de direc
teur G. A. Matirer.
Vast staat In ieder geval
wel dat „Lauswolt" één van
de visitekaartjes van Fries
land is geworden. De ge
schiedenis van het landgoed
gaat terug tot 1868, toen de
gelijknamige huizinge
waarin nu het hotel is ge
vestigd werd gebouwd,
maar men kan nog een paar
eeuwen verder teruggaan.
GRAFSTEEN
Dat blijkt uit de grafsteen
op het kerkhof van Beet
sterzwaag, die de naam
draagt van Jan Jansen
Lauswolt, levende omstreeks
1625 en indertijd lakenkoper
en vrederechter te Beetster
zwaag. Het was echter niet
een Lauswolt-telg die de
„huizinge" liet bouwen.
Augustinus Lycklama a
Nijeholt van één van de
bekendste oude Friese ge
slachten liet de huizinge
neerzetten, waarschijnlijk op
grond van de Lauswolts.
HOTEL
In 1869 een jaar later
al verkocht Jhr. Lyck
lama k Nijeholt de „huizin
ge" aan zijn neef, Rijn van
Harinxma thoe Slooten, een
ook al zeer bekende naam
in Friesland. Mevrouw
Bieruma Oosting-van Ha
rinxma thoe Slooten be
woonde het huis de laatste
dertig jaar tot het in 1955
werd verkocht aan de Alge
mene Friese Levensverzeke
ringmaatschappij, die er een
hotel opende.
BOSSEN
De totale oppervlakte be
slaat meer dan duizend hec
tare grond, waarvan de helft
uit bossen en heide bestaat
en de rest wordt ingenomen
door twintig boerderijen.
Het hotel „Lauswolt" werd
een exclusieve zaak, maar
vorig jaar is het roer toch
omgegooid omdat de „toe
stand in de hotellerie"
aldus de heer Maurer
Maar om precies te weten,
waar de mensen in een plaats
belangstelling voor hebben, of
er speciale wensen leven, gaat
de heer Van Petten eerst uit
voerig op stap.
„We praten dan letterlijk
met iedereen", vertelt hij, „en
we beginnen natuurlijk met
degenen die een plaats van
haver tot gort kennen".
Net zo goed wordt er o.m.
een uitvoerig bezoek gebracht
aan het kantoor van de plaat
selijke VVV, om meer te we
ten over het culturele leven
ter plaatse.
Hij bekijkt ergens de bus
haltes, onderzoekt hoeveel keer
de bus komt, of de mensen met
die bus gemakkelijk naar de
nieuwe SuperMart van Albert
Heijn kunnen komen. Hij let
op het aantal auto's en gara
ges, om dezelfde reden.
„Je moet tenslotte zover
komen dat je je net voelt of
je in die plaats woont",
zegt de heer Van Petten.
Dan pas ken je de wensen,
dan pas kun je goed bekij
ken hoe de klanten snel,
gemakkelijk en naar hun
58ct
want alle waar
is naar zijn geld!
zin kunnen winkelen en
welke activiteiten gewenst
zijn.
DE provincie Drente is
een dorado voor ster
renkundigen. Er zijn niet
minder dan drie sterren
wachten gevestigd, waar
van de jongste de
enorme radiosterren
wacht te Westerbork
de grootste ter wereld is.
Dan is er nog een kleine
re radio-telescoop te
Dwingeloo en sinds een
zestal jaren kent men in
Roden de „Kapteyn-ster-
renwacht" waar de he
mellichamen langs opti
sche weg worden waar
genomen.
Het verschil tussen de
verschillende soorten tele
scopen is. dat de radio-ster
renwachten de gassen in het
heelal waarnemen, terwijl
een optische telescoop de
hemellichamen zelf obser
veert. Dit laatste doet dus
ook de „Kapteyn-stcrren-
wacht" in Roden.
„een doorgaan op de oude
voet niet langer toestond".
DOORBRAAK
„Het is tegenwoordig niet
meer mogelijk om voor een
klein select publiek een ho
tel te runnen". Vorig jaar
ging de heer Maurer daarom
meer aan de weg timmeren
met onder meer een adver
tentiecampagne, met een
dusdanig resultaat dat het
een zakelijk succes werd.
„Het noordelijke publiek
reageert enthousiast. We
hebben hier nu veel recep
ties en partijen en Lauswolt
is vooral ook een trefpunt
voor het zakenleven gewor
den".
VOGELS
„Ze komen uit Amerika,
zakenmensen en toeristen,
en uit eigenlijk alle landen.
Veel Fransen zijn afgeko
men op Lauswolt als een
uniek vogelgebied, waar
door middel van folders en
een boekje bekendheid aan
was gegeven. ^Noord-Ne
derland wordt ontdekt",
meent de heer Maurer.
„In plaatsen als Appel
scha en Bakkevéen heb je
de kampeerders, bij de me
ren de boot-enthousiasten.
Ik geloof dat hier mensen
komen die van de natuur
houden en die voldoende
mobiel zijn om van hieruit
te recreëren in het hele
noorden.
9 SYNTHESE
Je hebt hier de meren-
routes, de terpenroute
en ze gaan ook veel
Drente in. Je kunt van
hieruit ook gemakkelijk
de diverse stgden berei
ken. Verschil in sociale
status met andere groe
pen is er eigenlijk niet
meer. In alle categorieën
heeft zich een vermen
ging voorgedaan".
DRIE jaar geleden kwam
Stadskanaal op een
wat onverwachte ma
nier in het nieuws
door het bericht dat
„Anatevka" er zou worden
opgevoerd. Grote produk-
ties als dit Broadway-suc-
ces door producer Paul
Keizer naar Nederland ge
haald, waren tot die dag
altijd het privilege geweest
van het westen.
Ultramodern
Hoe dat kwam? Wel, Stads
kanaal had een nieuw cultu
reel centrum gekregen ge
noemd naar de Groningse dich
ter en schrijver Geert Teis
en inmiddels om zijn opzet
wel de modernste schouwburg
van ons land genoemd.
De man achter de idee om
deze noordelijke première te
versieren, was Tim Kuik, op
dat moment nog maar een
blauwe maandag directeur van
het „Geert Teiscentrum", Hij
buitte de mogelijkheden die
het centrum bood onmiddel
lijk uit en vestigde er dusdanig
de aandacht op dat de naam
„Geert Teiscentrum" een be
grip werd in heel Noord-Ne
derland.
Toneeltoren
„Anatevka" raakte tien keer
uitverkocht aan mensen uit het
gehele noorden van het land.
Eén van de grote pré's van
„Geert Teis" is een toneelto
ren van vijftien meter. Maar in
een gesprek met de heer Kuik,
is dat het toch niet waar hij
nu direct de nadruk op legt.
„Het centrum is zo gebouwd
dat de menselijke communica
tie er elke seconde plaats
heeft", is het eerste wat hij
zegt. Daarmee typeert Kuik
het centrum, maar het op de
voorgrond brengen van dit ele
ment typeert ook de heer Kuik
zelf.
Sociale functie
Met een kwajongensachtig
air door een krant is Kuik
al eens het „enfant-terrible"
onder de schouwburg-directeu
ren genoemd springt hij in
de eerste plaats in de bres voor
de sociale functie die „Geert
Teis" moet vervullen. „Je
hoeft er niet naar toe te gaan
met de gedachte: nu wil ik
eens lekker gaan praten, want
dat gebeurt vanzelf."
Dat komt door de manier
waarop de schepping van ar
chitect Koldewey uit Voorburg
is opgezet, maar ook door de
combinatie van activiteiten.
„Die combinatie is uniek. Be
halve de schouwburg, telt het
gebouw een muziekschool, een
bibliotheek.een balletschool en
een restaurant.
Levende dialoog
In zo'n gebouw is een le
vende dialoog mogelijk en dat
moet ook. Je moet niet kunnen
zeggen, „wat is het hier een
dooie boel". Dat is ook de ré
den waarom Tim Kuik jaar
lijks met zorg het programma
samenstelt op een manier dat
iedereen er aan zijn trekken
kan komen. Iedereen van de
225.000 tot 250.000 bezoekers
die er jaarlijks komen. „We
hebben een bezetting van tach
tig procent", zegt Tim Kuik
trots. „De sociale opzet is ge
lukt".
Hoogtepunten
Enkele hoogtepunten uit het
programma voor het komende
seizoen: de Snip en Snaprevue
(„daar ben ik drie jaar ach
teraan geweest"), Black Co
medy, La Bohème, Seth Gaai-
kema, Wim Kan en Corrie
Vonk, diverse plaatselijke
groepen enzovoort.
Het programma telt ook wel
stukken die wellicht niet direct
met een grote K. worden ge
schreven. Maar één van de
uitspraken van Kuik is: „Als
ik niet commercieel ben, kan
ik ook niet cultureel zijn".
Internationaal
Dat neemt niet weg dat vol
gens hem het programma, kan
wedijveren met de betere thea
ters in een stad als Berlijn.
„We brengen een internatio
naal programma, met gezel
schappen uit Brazilië, Japan,
Duitsland.nou ja, lees het
programma er maar op na".
Heeft het centrum beant
woord aan de sociale functie
voor de streek die men er van
verwachtte, ook is het reclame
voor de „Kanaalstreek" in de
andere delen van het land.
„Vroeger wist niemand wat
de Kanaalstreek was. Dat be
gint sterk te veranderen".
Image
En Kuik en zijn medewerkers
geven die „image" graag nog
even een zetje omhoog door
activiteiten te ondernemen, die
ook aan ■politici niet vreemd
zijn: het opbellen van mensen
in alle delen van het land om
hen uit te nodigen eens te
komen rondneuzen en het
„kwart-voor-achtbakkie" mee
te drinken dat wordt geschon
ken vóór de aanvang van de
zg. Forensenabonnementen.
Is de radiotelescoop van
Westerbork de grootste ter
wereld, het Roder project
behoort, tot de kleinere soor
ten. „Deze sterrenwacht is
eigenlijk meer een experi
menteerstation", zegt profes
sor dr. J. Borgman, hoog
leraar-directeur van de Ro
der sterrenwacht.
Dat experimenteren slaat
dan op het maken van spe
cifieke apparatuur, die men
elders in de wereld inzet
voor het doen van waar
nemingen.
De apparatuur vaak: niet
groter dan een schrijfbureau
wordt dan in de Kap-
teyn-sterrenwacht gemaakt,
en daar tevens getest en
uitgeprobeerd tot ze vol
doende is geperfectioneerd
om elders aan een telescoop
te worden gekoppeld. Het
apparaat vangt dan de ge
gevens op van een bepaald
hemellichaam en legt deze
vast.
Op het ogenblik doen de y
Groninger sterrenkundigen
mee aan een belangwekkend
experiment, namelijk het
zogenaamde ANS-project
(afkorting van Astronomi
sche Nederlandse Satelliet)
Deze ANS-sateüiet moet in
september 1974 een baan om
de aarde gaan beschrijven
en waarnemingen verrichten.
lips en de universiteiten van
Groningen en Utrecht.
De subsidie is vooral te
danken aan de doelstelling
om de Nederlandse industrie
de kans te geven ervaring
op te doen in deze sector,
omdat opdrachten van deze
soort tot nu toe steeds aan
onze neus voorbij zijn ge
gaan. De wetenschap profi
teert hiervan.
De Utrechtse sterrenkun
digen gaan vooral de zon
onderzoeken en de Gronin
gers willen verafgelegen
„hete" sterren gaan waar
nemen. Dit ligt in het ver
lengde van het werk dat ze
in de Kapteyn-sterrenwacht
doen, namelijk het bestude
ren van de structuur van
ons melkwegstelseL
in de wijk Paddepoel, waar
de Groningse sterrenkundi
gen nu goed uit de voeten
kunnen in één van de nieu
we gebouwen.
Dat men de waarnemin
gen vanuit een satelliet wil
doen houdt verband met het
feit dat de gegevens van
de sterren dan niet door de
atmosfeer van de aardse
dampkring worden „verwa-
zigd". Vijfhonderd kilome
ter hoog de hoogte van
ANS heeft men van die
dampkring bepaald geen last
meer.
Het werk aan het ANS-
project wordt in Groningen
op het ogenblik overigens
met name verricht in het
nieuwe "universiteitscomplex
Naast het ANS-project
houdt de Kapteyn-sterren
wacht zich overigens ook
nog bezig met een ander
belangwekkend en specta
culair project; Een werk
groep ruimte-onderzoek
heeft een ballongondel ont
wikkeld met het doel de
infrarode straling van het
galactisch centrum te be
studeren.
Hiertoe worden in het
Zuid-Franse Aire-sur-
l'Adour bij Bordeaux gere
geld apparaten gelanceerd
aan een ballon die vijftig
kilometer de lucht ingaat.
De laatste proeven zijn in
juni genomen, waarvan de
resultaten echter nog niet
door de computer verwerkt
zijn.
Door zich intensief bezig
te houden met de diverse
experimenten, kan de „klei
ne". Roder sterrenwacht een
bijdrage leveren aan het
ruimte-onderzoek. Daar
naast is de sterrenwacht
uiteraard ook opleidingscen
trum voor studenten.
Daartoe worden er drie
pakketten ingebouwd, één
van de Utrechtse en één
van de Groningse universi
teit, alsmede een Ameri
kaans pakket. Dit laatste
pakket is eigenlijk een con
cessie teneinde de satelliet
door de NASA te kunnen
laten lanceren.
Die lancering is dan gratis,
maar dat neemt niet weg
dat het project Nederland
een slordige dertig miljoen
gulden kost (gesubsidieerd
door de Nederlandse rege
ring) en waaraan wordt ge
werkt door Fokker en Phi-
Stedelijke dynamiek in natuurlijk decor van hossen!
ASSEN heeft binnenkort
40.000 inwoners. Dat is
tweemaal zoveel als in 1940.
In het jaar 2000 hoopt de
hoofdstad van Drente het
aantal inwoners opnieuw
verdubbeld te hebben. Dat
betekent dat er over dertig
••hÈsj#
Drie uitgelezen wijnen voor gezellige
na-zomeravonden. Frisse, dorstlessende
wijnsoorten die u koel moet serveren.
fles 0.70 liter
fles
0.70 liter
fles
0.70 liter
jaar 80.000 monden open
worden gehouden en dat er
voldoende bestaansmoge
lijkheden moeten zijn om ze
te vullen.
In 1940 zag niemand dat er
in. Assen was een stadje van
ambtenaren en hoewel er ook
nog al wat militairen woon
den zat er niet de minste
dynamiek in. Na de oorlog
waren het niet alleen de mo
toren op de TT-races die er
leven brachten. De industriële
ontwikkeling kwam er van de
grond, zij het in langzamer
tempo dan dat van de TT-ra-
cers.
Wie vandaag de dag over de
Brink loopt een naam die
doet denken aan rustige, lom
merrijke pleinen van oude
Drentse dorpen heeft er nog
moeite mee te geloven dat hij
in een zich snel ontwikkelende
stad is. Daarvoor zal hij naar
de buitenkant moeten trekken
om er de nieuwe bedrijven en
de sinds de oorlog gebouwde
moderne woonwijken te zien.
De ontwikkeling sinds de
oorlog heeft het eens zo voor
zichtige en rustige Assen op
timistisch en springlevend ge
maakt. Er wordt zo snel als de
omstandigheden dat toelaten
gebouwd en daarbij profiteert
men, wat de woningbouw be
treft, zoveel mogelijk van het
natuurlijk decor van de bos
sen, die de stad omringen. Er
is ook voor gezorgd dat het in
dustrieterrein tot 400 ha kan
worden uitgebreid.
Bovendien ontwikkelt
Assen zich ook steeds ver
der tot een belangrijke cen
trumplaats voor de groot
handel. Voor de binnen
stad zijn plannen die Assen
als koopcentrum ten goede
zullen komen, de wegver
bindingen worden in de ko
mende jaren aanmerkelijk
beter, het nabije vliegveld
Eelde is opgenomen in het
binnenlandse luchtnet, het
culturele centrum De Kolk
wordt verder uitgebouwd...
Ja, Assen zet er niet alleen
wat de „TT" betreft de
laatste jaren flink de vaart
A LS er in deze tijd nog
stadsrechten werden
verleend dan zou Emmen
er direct voor in aanmer
king komen. Een Drents
veendorp, dat vooral na de
oorlog de wind in de zeilen
heeft gekregen zal over een
jaar of tien zo'n 60.000 in
woners hebben.
Daar moet iets aan gedaan
worden. En er wordt iets
aan gedaan: Emmen ontwik
kelt zich snel naar een stad,
opgebouwd uit onderdelen, die
zo op het eerste gezicht stuk
voor stuk op zichzelf bestaan
maar met elkaar de mogelijk
heden scheppen voor een
grootsteedse accommodatie.
Voor alle duidelijkheid: er is
een plaats (zeg alsjeblieft niet
meer „dorp") Emmen en een
gemeente Emmen. Menigeen
zal er vreemd van opkijken,
maar de gemeente is zo groot
dat Amsterdam, Rotterdam en
Den Haag er qua oppervlakte
met elkaar best plaats in zou
den kunnen vinden.
Maar de bewoners van die
grote oppervlakte (285 vier
kante kilometer) hebben heel
wat meer ruimte dan die van
de drie genoemde steden; ze
zijn namelijk „maar" met z'n
tachtigduizenden. Daarvan wo
nen zo'n 36.000 in de plaats
Emmen, maar, zoals gezegd,
over tien jaar zal dat aantal al
heel wat hoger zijn.
Albert Heijn Introduceert weer een nieuw, modern artikel
onder eigen merk: AH-Halvarine. Bevat 40% vet, dus half zoveel
calorieën. AH-Halvarine is geheel plantaardig en smaakt ais de
fijnste margarine. Voor slank- en fitblijvers.
HALVARINE
49
Aanbieding geldt van 17 tjm 13 september
Emmen heeft z'n groei voor
al aan de naoorlogse industrie
vestiging te danken. AKU
„Draad" en AKU Tapijtgaren-
fabriek hebben samen al zo'n
5000 mensen in dienst. Daar
profiteert overigens heel Zuid-
oost-Drente van mee.
Niet alleen de plaats Emmen
maar ook tot dezelfde gemeen
te behorende dorpen als Kla-
zienaveen en Emmer Compas-
cum tellen, wat de werkgele
genheid betreft, behoorlijk
mee. In de hele gemeente wer
ken nu ongeveer 12.000 men
sen in de industrie en als men
weet dat het er in 1945 nog
maar 760 waren dan heeft men
enige indruk van de ontwikke
ling.
De voorzieningen moeten
soms in ijltempo worden aan
gepast maar Emmen heeft het
er ook wat dat betreft goed
afgebracht. Wegen, scholen,
sportaccommodatie en niet te
vergeten de waterzuiverings
installaties (7 gereed, 2 in aan
bouw, 1 op de tekentafel) be
wijzen dat.
Maar het meest indrukwek
kend blijft toch de wijze waar
op Emmen aan stedebouw doet.
Men heeft het experiment aan
gedurfd met de bouw van wij
ken, die stuk voor stuk iets
van een dorp (met eigen
naam) hebben.
Zo ontstonden reeds Emmer
meer en Angelslo, in aanbouw
is Emmerhout, Barger Es
wordt ontworpen en dan vol
gen nog vier van deze woon
centra, die het grote voordeel
hebben dat men er rustig kan
wonen in niet al te grote ge
meenschappen met op de ach
tergrond de accommodatie van
een grote stad.
Het verkeer wordt er afge
remd en in dit gebied waarin
nog zoveel ruimte is kunnen in
en om de wijken grote groene
vlakten worden uitgespaard.
Nee, stadsrechten worden
er niet meer verleend. Maar
als het zo was dan zou
Emmen, dat bij een zo forse
ontwikkeling en zoveel le
vendigheid een voorbeel
dige en leefbare woonge
meenschap weet te schep
pen ze volkomen verdienen.
