Elke
week
Heintje
Regen en enorme droogte
Turkse keuken wint
terrein in Nederland
ZWAN
ontsnap uit het
alledaagse
met London
lemon Dry
NU
grote
fles met
22 ct
KORTING
Van Noord naar Zuid
loopt de „ramplijn"
dwars door Amerika
M ontsnap
uit het
alledaagse
met
London
Orange Dry
Gratis schaaltje bij
Lever Patéf
Ardenner Paté en
Franse Paté
Leef gemattkeUfk met Zwan
LONDON
1 liter f 0.98
Culinaire babbel
met de heer
Kamber Uludag
Voor de variatie:
7exotische
kant en klaar gerechten
van Momenta.
Tijdelijk
20 ct voordeel op elk pak
Nasi Goreng Speciaal of
Macaroni met
tomaten-vleessaus.
8
ALLERHANDE
JUNI 1969
ZWANENBERG
de nieuwste frisdrank
1 liter f 0.98
LONDON
LEMON DRV
i
AMERIKA KENT vele Ameri
ka'* en er bestaan enorme
venohillen tussen noord en zuid,
oost en west. Wat óns het meest
aanspreekt, ls het Amerika van de
machines, het Amerika met zijn
autoproduktie, met zijn computers,
zijn technisch kunnen en zijn we
tenschappelijke organisatie. Maar
van het andere Amerika horen en
zien we maar heel weinig.
Heel wat Amerikanen leven
op boerderijen, van waaruit men
twee dagen moet lopen om de
naaste buurman te bereiken.
Heel wat Amerikanen moeten
hun land een half jaar lang onder
sneeuw en ijs laten liggen en bin
nen drie maanden zaaien en
oogsten.
Heel wat Amerikanen kunnen
zaaien wanneer ze willen, in janua
ri net zo goed als in mei. Zij kun
nen desnoods vier keer per jaar
•en oogst binnenhalen.
der naar het westen ligt het moor
dende Rotsgebergte, het Colorado-
plateau, het Grote Bekken en de
bergruggen van de Sierra Nevada,
de Cascaden en daarachter weer
het kustgebergte.
Die bergen van de Sierra Neva-
da en van de Cascaden, die in het
westen der Verenigde Staten van
noord tot zuid uit het land om
hoogsteken, vormen het grootste
ongeluk der natie. Ze houden na
melijk bijna alle neerslag op, die
uit het oosten het land binnen
drijft en daarom ligt bijna de gehe
le westelijke helft der Verenigde
Staten uitgedroogd in de zon te
blakeren^ terwijl er geen land
bouw mogelijk is zonder irrigatie.
Wot weten wij
Amerika is een eindeloos land.
Van noord naar zuid 2527 kilome
ter, van oost naar west 4500 kilo
meter. Wat weten wij, in Europa,
van de „Staked Plains" af, de
-vlaktes met de palen", in het mid
den-zuiden, die zo vlak, zo eento
nig en zo eindeloos zijn, dat de
mensen, die er zich voor het eerst
in waagden, er overal palen inzet
ten om de weg weer terug te kun
nen vinden? Wat weten wij van
het Cascadengebergte af, daar ver
in het noordoosten, waar men nu
nog in de rotaen de aporen kan
zien van de touwen, waarlangs de
pioniers hun paarden en wagens
omlaag lieten zakken over de
uitspringende rotspunten om ver
der te kunnen naar het westen
toe? Wat weten we van de vijf
Grote Meren, die Amerika met Ca
nada deelt en die bijna de helft
bevatten van de zoetwatervoor-
raad der wereld? Kunt u zich een
land voorstellen, waarin de
mensen mosterdzaadjes uitstrooi
den, die uitgroeiden tot een opval
lend geel spoor, dat hun de terug
weg van him ontdekkingstochten
per huifkar later in het jaar moest
wijzen?
Barrière
In het oosten liggen achter de
kuststrook de Appalachen-bergen,
dan volgen naar het westen toe de
Ozark-bergketens, het centrale bek
ken en het gebied van de Grote
Meren. Dan volgt in het midden
van het land de Grote Vlakte,
waar men vroeger een bezoeker
bij zonsopgang kon zien aanko
men, de hele dag kon zien naderen
.tot hij eindelijk de woonstede
nog een half uur te laat voor het
avondeten bereikte". En wat ver-
Stofstorm
Dat is een ramp. En die neerslag
lijn, die het gebied met voldoende
regen in het oosten van dat zonder
regen in het westen scheidt, loopt
ongeveer van noord naar zuid
dwars door Amerika heen en heet
dan ook „de ramplijn". Men kan
honderdduizenden vierkante ki
lometers land doortrekken en er
vrijwel geen bomen zien. Oogsten
kan men er slechts eens in de
twee jaar. En heel wat faillisse
menten, zeeën van menselijk leed
zijn aan dit droge gebied te dan
ken. Op 11 mei 1934 is mis
schien voor het laatst in dit
erosiegebied bij uitstek de aarde
in opstand gekomen tegen de
mens, die er in honderd jaar tijd
ook nog verwoest had, wat de na
tuur er aan grasmat en schamele
begroeiing had neergelegd.
Die datum aal heel Amerika
nimmer meer vergeten. Over
een breedte va» 3000 kilometer
verhief rich een stofstorm, die
van de dag een nacht maakte.
De zon werd verduisterd, de he
mel kleurde vuilgeel en in een
bijeenkomst van een aantal
volksvertegenwoordigers in New
York zei een landbouwkundige:
„Kijk uit het raam, mijne heren,
dan kunt u Kansas voorbij zien
vliegen.
Langs de hele westkust zijn zo
mer en winter bijna hetzelfde.
Maar het middengedeelte kent win
ters met 40 graden vorst en hitte
golven in de zomer. Ook langs de
oostkust, waar New York en Phila
delphia, Baltimore en Washington
liggen, zijn de temperatuurverschil
len tussen zomer en winter groot.
En hi het zuidwesten, in Califor-
nië, Arizona, Nieuw-Mexico en
Texas is het 's winters best uit te
houden, maar daar zijn de zomers
boeren met maïs hebben bereikt,
daar mogen ze ook trot* op zijn.
De eerste betrouwbare statistie
ken over de maïs dateren van
1866. Toen was de opbrengst zo'n
25 hectoliter per hectare. Dat bleef
zo tot 1940. Toen begon die op
brengst ineens te stijgen, elk jaar
hoger. In 1948 bracht een hectare
al 52 hectoliter op, nu is het al 125
hectoliter en het stijgt nog steeds.
Een record tot nog toe heeft een
boer in Iowa behaald: die haalt
per ha ruim 200 hectoliter maïs
van zijn grond! En vergeet u niet,
hoe dit gebeuren moet: Al dat
werk doet één man alleen, soms
met hulp van z'n zoon, die nog een
deel van de dag naar school moet.
Verder heeft die boer dan nog alle
vee, dat gemolken moet worden en
alle kippen, die moeten worden
verzorgd.
Mesten en sproeien, oogsten en
zaaien, het stukhakken van de
stengels, kortom alles gebeurt na
tuurlijk met speciale machines,
maar het geheim van deze formida
bele voedselvermeerdering, is niet
alleen in de machine gelegen: het
ligt ook in het feit, dat het poot-
goed de „hybride-maïs" enorm
verbeterd is. Het kweken van die
hybride-maïs-soorten kost twaalf
jaar. En honderden geleerden heb
ben er hun leven aan opgeofferd
om de theorie en de praktijk van
de maïsverbetering onder de knie
te krijgen.
Miljoen combines
Maïs is maar een van de vele
produkten, die Amerika voort
brengt. Met de tarwe is het evenzo
stormachtig bergopwaarts gegaan
als met de maïs. In het zuiden van
de Grote Vlakten begint al in mei
de tarweoogst. Bijna achtduizend
combines rollen dan noordwaarts
over de eindeloze, eindeloze vel
den. Combines, waarmee één man
het werk kan doen van zestig ar
beiders, waarmee één boer twee
honderd of meer hectaren kan
1. De boeren huren deze ma
chines met hun vaste bemannin
gen. En als een onstuitbaar leger
rollen ze voort dwars door midden
Amerika om in de late zomer aan
de Canadese grens of soms ver
daaroverheen te stoppen en weer
te keren tot de volgende oogst.
Het aantal combines, dat kan maai
en, dorsen, verpakken en stroblok-
ken persen bedraagt op het ogen
blik over de gehele Verenigde Sta
ten ongeveer een miljoen.
Toch zijn het al deze verschillen
in landschap, temperatuur en re
genval, die van Amerika Amerika
hebben gemaakt. Drievijfde van 's
lands oppervlakte bestaat uit vlak
land. Ongeveer 160 miljoen hecta
ren zijn in gebruik voor de ver
bouw van oogstgewassen, 350 mil
joen hectaren bestaan uit weide
grond. Wat er verbouwd wordt is
vooral maïs, tarwe, katoen, tabak
en vruchten. De laatste dertig jaar
ia de maïsopbrengst alleen al met
400 gestegen, terwijl de platte-
Kijk maar uit het
raam dan kunt n
Kansas voorbij
zien vliegen.
landsbevolklng met meer dan een
derde is gedaald. 2,5 miljoen hecta
ren zijn door irrigatie voor land
bouw geschikt gemaakt. Er zijn
thans in totaal twaalf miljoen hec
taren die kunstmatig worden be
vloeid!
Hoorbare groei
Maize zeggen de Engelsen, maar
de Amerikanen spreken van
„com". Het is het produkt dat de
eerste pioniers van de Indianen
leerden kennen als „Indian Corn"
en sedertdien is maïs in Amerika
altijd „corn" gebleven. Ieder kind
in de States kent de „Com Belt",
de ontzaglijke streek, die midden
in het Centrale bekken ligt en
waar Amerika's boeren het land
veranderd hebben in een zee van
eindeloze deinende maïsvelden.
Wie daar op een zomernacht bui
ten staat, kan de maïs horen groei
en. Het kraakt en ritselt er en de
boeren gingen 's nachts dikwijls
luisteren naar het groeien van hun
gewas. Ze zijn er vroeger om uitge
lachen, maar wetenschappelijk on
derzoek heeft uitgewezen, dat de
geheimzinnige geluiden, die uit de
maïsvelden opstijgen, inderdaad
groeigeluiden zijn. En dat valt niet
te verwonderen. Soms groeit een
maïsplant wel vijf centimeter per
nacht.
Als de zomer ten einde loopt
staan de velde» tot 4,5 meter hoog
en men kan er gemakkelijk in ver
dwalen, omdat men er niet over
heen, noch doorheen kan kijken.
In de „Cora Belt", Amerika's
maïsgordel is alles met passer en
lineaal gedaan; huizen, wegen, be
bouwde velden, alles ligt er in
rechte hoeken. Soms moet men
wel een kilometer door een
„maïspad" lopen, eer men een
dwarspad tegenkomt, dat loodrecht
op het eerste staat. Alles wat met
maïs te maken heeft schijnt einde
loos te zijn. Honderden en honder
den kilometers strekken zich de
velden uit. Wat de ijzerproduktie
is voor Amerika's industrie is de
maïsverbouw voor Amerika's land
bouw. Van elke drie boeren ver
bouwen er twee maïs en van elke
vier hectaren cultuurgrond in de
Verenigde Staten is er één met
maïs beplant. De jaarlijkse
maïsoogst is groter dan alle tarwe,
haver, gerst, rogge, rijst en boek
weit tezamen.
Veevoeder
En al die miljarden kilo's maïs
gaan naar de kippen, de varkens
en het vee, Natuurlijk wordt er
veel „zoete maïs" gegeten, in blik
of vers van de kolf, natuurlijk
wordt er heel wat omgezet in olie,
stroop en zetmeel, maar 3/4 van
de onnoemelijk grote maïsproduk-
tie der USA verdwijnt in de maag
jes en magen van pluimvee en an
der vee. En wat die produceren;
melk, boter, kaas, eieren, osséhaas,
runderlappen of karbonade dèt
wordt door de boeren verkocht.
Dit beeld zien we niet in
de Nederlandse straten: een
Turkse verkoper van wat
zoetige en krakeling-achtige
broodjes, midden in Istan-
boel. Maar verder kunnen we
in eigen land nu bijna alles
krijgen om een Turks maal
klaar te maken.
ORANGE DRY
de nieuwste frisdrank
Er wordt steeds meer Turks
gegeten in Nederland. De
Stichting Hulp aan Buiten
landse Werknemers kan zo
vertellen, dat het aantal Neder
landse meisjes, dat hun leven
aan dat van een Turk bindt,
toeneemt. Mensen uit de toe
ristenindustrie weten erbij te
voegen, dat vakanties van Ne
derlanders in Turkije, later de
opmerking doen maken: ,.Zèg,
als we nog eens shiskebap
aten?". Hospita's, die Turkse
werknemers in huis hébben,
weten, dat ze hun gasten geen
groter plezier kunnen doen dan
eens een echte Tiwkse maaltijd
klaar te maken en zo langza
merhand ziet men in een aan
tal plaatsen Turkse eethuizen
verschijnen. Kortom: in Neder
land is een Turkse maaltijd be
paald geen uitzondering meer.
Kun je dan alle spullen krij
gen om Turks te eten, in dit
land? Sinds niet zo lang: ja. Ze
zijn er, de gevulde paprika's in
olie, de gesneden aubergines,
de rode en witte bonen, de au
bergines in olie en de gemeng
de groenten. En de rest? Wel,
die „rest" hebben we altijd in
eigen land kunnen kopen, want
rijst en schapevlees zijn ook
voor de Nederlanders geen on
bekende zaken,
Allerlei hartigs
De heer Kamber Uludag wil
graag over Turks eten praten
en je zou zeggen, dat hij zelfs
een beetje aan het proeven is,
wanneer hij er over spreekt. De
heer Uludag is sociaal werker
voor de Turken in Nederland.
Hij woont vijf jaar in ons land,
spreekt onze taal vloeiend en
we vinden hem in Rotterdam
„Ja, schapevlees en rijst,
daar heeft u wel twee belang
rijke zaken al opgesomd", zegt
hij. „Daar doen wij dan de be
kende Turkse „salata" bij: heel
fijn gesneden sla met allerlei
hartigs er door, zoals tomaat,
Spaanse peper, paprika, auber
gine, peterselie, kruiden en ui
teraard olijfolie".
Probeer eens
Al die zaken zijn nu in Ne
derland inderdaad te krijgen
constateert de heer Kamber
Uludag enthousiast. „Niet dat
wij Turken het allemaal even
goedkoop vinden, maar dat kan
ook niet. zo ver van de eigen
bodem. Wat wij ook lekker
vinden en wat ik iedereen aan
kan raden, dat is Bulgar Pila-
wi: gebroken tarwe die ge
kookt wordt, daarover heen to
maten, paprika's, aubergines en
stukken schapevlees."
..hoe-warwes...
hoe-lekkerder...
Praten met de heer Uludag
wordt een soort culinaire bab
bel, want hij zou het geweldig
vinden wanneer steeds meer
Nederlanders het eten uit zijn
vaderland eens probeerden.
„Jammer dat in Nederland
niet zo gemakkelijk een hout
vuur te maken is", constateert
hij wat spijtig. „Het kan na
tuurlijk wel, als je wilt, en een
echt houtvuur is eigenlijk no
dig om de lekkere smaak te
krijgen aan de Shiskebap:
sch ape vlees aan pennen en tus
sen de stukken vlees paprika's
en Spaanse pepers".
Van de heer Uludag leren
we, dat de Turk zowel van zoet
als van zout gebak houdt. En
graag raki drinkt, een beetje te
vergelijken met de Griekse ou
zo en de Franse ricard. En de
heer Uludag vertrouwt ons toe:
„Als je raki drinkt en je eet er
cacik bij, word je nooit dron
ken. Wat cacik is? Heerlijk.
Yoghurt met schijfjes kom
kommer er door, een beetje
zout en een tikkeltje knoflook.
„En bijna bij alle Turks eten
geldt: hoe v/armer hoe lekker
der, want warm is ook pittig",
lacht de heer Uludag.
Turkse koffie
Tenslotte: mocht er iemand
zijn die zijn of haar koffie wel
eens anders wil, dan zou u
Turkse koffie kunnen probe
ren.
Koop een kannetje dat speci
aal bestemd is om Turkse kof
fie te maken; ze zijn overal in
Nederland te koop. Ze hebben
een lange steel en zijn bestemd
voor één kopje koffie.
Maal in de koffiemolen de
bonen héél erg fijn; zo fijn als
poedersuiker. Doe dan twee
flinke theelepels in het kanne
tje. aardig wat suiker en koud
water. Op een klein pitje alles
heel even aan de kook laten
komen en meteen overgieten in
een klein koffiekopje. Even la
ten bezinken en dan drinken.
En laat uw gasten nooit in de
Turkse koffie roeren en zeg
hen: Het laatste restje moet je
niet opdrinken. O ja, er hoori
een glaasje water bij.
Wissel het weekmenu eens af met een
Momenta gerecht uit een fijne buitenlandse keuken:
Spaghetti met tomaten-vleessaus en
pikante kaa», Macaroni met tomaten-vleessaus en
pikante kaas, Bami Goreng, Kerrie-kip-saus met rijst,
Nasi-Goreng Speciaal.
Kipperagoót met rijst
of Hongaarse Goulash
met rijst U legt er nog
even de (aller)laatste
hand aan en elk
Momenta gerecht wordt
een prestatie op
internationaal niveau.
(Vindt u ook niet,
meneer?)
kanten klaar gerecht
