Feest van rust
oprechtheid en vrede
De kleurige historie
van de kerstkaart
BOODSCHAPPEN - MEMO
BEKENDE NEDERLANDERS
BELEVEN KERSTMIS
Krans op de deur
Blij moment
De tijd was rijp
De onsterfelijke
roodborst
Het hele jaar
Heel erg blij
ln de roos
pECtMBEK 1968
ALLERHANDE
A
3
I? - .''".Li'M
Wx* "^£»'a v
?6S> tshtA -v- 5a« *v.*V
Pakt U maar vast de schaar en knipt U de onderstaande bood
schappenlijst uit. U zult 'm straks zonder twijfel nodig hebben als
U alle ingrediënten in huis wilt halen voor onze feest-lekkernijen,
die U op pagina 6, 7 en 9 kunt vinden. De getallen voor de arti- 5
kelen verwijzen naar de ingrediënten in de receptuur.
1 Heinz Clear Oxtail Soup blik 400 gram 2.05
2 Makreelfilets in olie blik 125 gram 1.18
3 Paling in gelei pot 180 gram 3.00
4 Sardines in olijfolie blik 56 gram 45
blik 125 gram 69
5 Gerookte gesn. witte tonijn blik 185 gram 1.25
6 Mosselen in azijn pot 240 gram 1.15
Spaanse mosselen In fijn
gekruide saus blik 120 gram 1.45
7 Paté blik 100 gram 98
per 100 gram 55
8 Achterham per 100 gram 98
9 Ossetong per 100 gram 1,09
10 Varkensfrikandeau per 100 gram 1.29
11 Kipfilets in gelei blik 425 gram 2 35
12 AH Franse biscottes 2 pak 16 stuk 80
13 AH Cream crackers pak 170 gram
23 stuks) 55
14 Ryvita Knëckebrod pak 227 gram
26 Stuks) 62
15 Stokbrood 400 gram 52
16 AH Toost klein: pak -± 28 st. 39
groot: pak =b 13 st. 39
17 Kerstboterstaaf - 180 gram 1.85
18 Cötes du Rhóne, rosé fles 0.75 Itr. 2.75
19 Madeira (keukenflesje) 0 10 Itr. 1.00
20 Webster Tomato Chutney pot 325 gram 2.75
21 Webster Rich Tartar Relish pot 315 gram 2.25
22 Webster Richcumber Relish pot 336 gram 2.25
23 Webster Hot Bombay Sauce fles 200 gram 1.50
24 Webster Old Fashioned
Steake Sauce flea 200 gram 1.50
25 Webster Devil in a Bottle
Sauce flea 200 gram 1.85
26 H.P. Sauce flea 255 gram 1.50
27 Sharwood Chutney Sauce
(Indian Mango) flea 255 gram 1.50
28 Sharwood Curry Sauce fles 255 gram 1.50 -
29 D+L Cocktail saus met
Whisky fles 165 gram 1.30
30 Escoffier Cumberland Sauce fles 160 gram 3.10
31 Heinz Hot Tomato Ketchup flea 340 gram 1 49
32 Niertjes in madeirasaus blik 425 gram 1 29
33 Kant-en-klaar aerdappelen-
puree pak 99
34 Kerststol met spijs - 1000 gram 3.25
35 Vegetable Juice Gó blik 12 oz. 65
36 Goudfazant Tomatensap blik 0.42 Itr. 59
37 AH Tomatensap flea 0.72 Itr. 89
38 Baxter Royal Game Soup blik 0 5 Itr 1.50
39 Conqueror Red Douro Port flea 0.75 Itr. 5.25
40 Fldalgo Ruby Port, rood fles 0.75 Itr. 4.75
41 Taartbodems 1.65
42 Dr. Oetker Taartina 25
43 Gó Napolltaine saus blik 185 gram 85
44 Gó Bolognaise saus blik 185 gram 98
45 Parmeaaanse kaas (geraspt) zakje 40 gram 48
46 Osem vruchtensoep zak 140 gram 1.48
47 Heinz Potage bisque de
Homard blik 400 gram 2,85
48 Pasteibakjes pak 4 stuks 1.50 -
49 Kipragout blik 420 gram 2.95
50 Austral Two Fruits op zware
siroop stukjes peren en per
ziken blik 822 gram 1,49
51 AH Instant IJsmix zak 2 x 200 gr. 1.48
52 AH Sinaasappelaap fles 0.68 Itr. 1.19
53 Dr. Oetker Klopvast pak 5 zak 1.00
54 Kalfsragoöt m champïgnone blik 425 gram 1.49
55 AH Ananas blik 850 gram 1.29
56 Crosse Blackwell Plum
pudding blik 454 gram 3.45
57 Volrode zalm „Princess" i/2 blik 1.98
58 Grey Poupon Moutarde pot 140 gram 1 10
59 Mazola fles 390 gram 2.25
60 Van Rijn'e citroen-melisse
azijn karaf 0,3 liter 98
61 Heinz Real Turtle Soup blik 400 gram 2.95
62 Piment doux rouge „Moll-
nera" blik 89
63 Chateau de Roquea
stoere volle Bordeaux 0.75 liter 3.50
64 AH Feestpudding krt 2 x 120 gram 72
65 John Lusty Kangoeroestaart-
soep blik 440 gram 3.95
66 John Luaty Vogelnestjes
soep blik 440 gram 3.95
67 Crème de marrons
Puree de marrons blik 1.10
'/2 blik 1.45
68 Appelmoes, rood extra
kwaliteit Vi blik 92
69 Prelselbeeren op eiroop
Hero pot 400 gram 2.25
70 Haricots verte e.f. '/2 blik 1.45
71 ChSteau Montluc,
demi-sec, bröt fles 0.75 Itr. 7.50
72 Kwart Bartlett peren
op zware eiroop (8-11 et.) blik 425 gram 95
Hele Bartlett peren
op zware siroop (9-12 st.) blik 822 gram 1.49
73 Shrimps (garnalen) blik 127 gram 1 98
74 Van Rijn's rozemarijn azijn karaf 0.3 Itr. 98
75 Sultana rozijnen zak 250 gram 56
76 Doperwten z.f. blik 69
Vi blik 99
77 AH Chips, naturel zak 200 gram 95
78 Macon Blanc fles 0.72 Itr. 2.75
79 Kernhemse kaas 100 gram 92
80 Petit Port Salut 250 gram 2.45
81 Bleufort 100 gram 86
82 Limburgse emeerkaas per stuk 100 gram 65
83 Camembert doosje 270 gram 1.69
84 Brie 100 gram 1.05
85 Roquefort 100 gram 1.70
86 Tomme au Raisins 100 gram 62
87 Reblochon st dr 230 gram 3.15
88 Cantal 100 gram 88
89 Münster 100 gram 1.15
90 Banon a la Sariette ds. 100 gram 1.30
91 Boursin met knoflook st. 75 gram 1.20
92 Primula-soorten
celery-curry-ham-tomato-
gember ds. 70 gram 70
93 AH Up-drink |tr. 59
94 Zoute sticks ds. 110 gram 49
95 Kaassticks ds. 110 gram 55
96 Uiensticks ds. 110 gram 55
97 Dlp-snek zakje 100 gram 65
98 Kaas-snek zakje 100 gram 65
99 AH Chips, paprika zak 200 gram 98
100 Agnlez, Béarnaise saus blik 125 gram 1.15
101 Agniez, Bordolaise saus blik 125 gram 1.50
102 Agnlez, Madeira sau9 blik 125 gram 1.15
103 Good Seasons slasausen
keuze uit: Italian zakje 0.6 oz. 85
Creamy French zakje 2.1 oz. 85
Creamy Russian zakje 2.3 oz. 85
104 AH Cognac-advocaat fles 0.75 Itr. 5.95
105 Varkensrollade 100 gram 1.29
106 Tongeworst 100 gram 69
107 Runderrookvlees 100 gram 1.35
108 Asperges, Rio del Mar blik 411 gram 1.95
109 Salami 100 gram 89
110 Mon Chou pak 100 gram 1.05
111 Gourmandise met noten 100 gram 1.02
ds. 170 gram 2.10
112 Karperton pt. 100 gram 67
113 Brie „As de trèfle" ds. 115 gram 1,19
114 Dana blu 100 gram 1.08
ds. dr 110 gram 1.50
115 Le Hippe de France ds. 100 gram 1.45
116 AH Kokosbrood pak. 200 gram 59
117 AH Champignons, hele '/8 blik 79
118 Kwark mager bk. 250 gram 55
room bk. 250 gram 95
119 Worcestershire sauce fl. 29 gram 59
120 AH Tomatenketchup fl. 340 gram 88
121 Oesters gerookt In olie
Three Diamonds bl. 105 gram 1.25
122 Kaviaar, Pearl pt. 50 gram 2.25
123 Kreeft Princess bl. 85 gram 4.75
124 Karaf Sherry Oloroso 0.5 Itr. 4.95
125 Lamati Vermouth rood/wit fl. 1 Itr. 4.50
Enkele van deze artikelen zijn niet in alle AH-zaken verkrijgbaar.
SIGRID KOETSE:
!mis, het enige echte feest.
ROB DE VRIES:
vrede en oprechtheid.
ANSJE VAN BRANDENBERG:
in de kamer voorlezen.
IN A VAN FAASSEN: CEES DE LANGE:
ce,nig eten als ie moet spelen, blij dat we het mochten beleven. Kt
JELLE DE VRIES:
hele jaar Kerstmis vieren.
ïM
Een geschiedenis vol engelenroodborstjeskerstmannen
lieve meisjesbrave binders, mistletoehulst, sparregroen, kerst
rozen, kaarsenklokken, postkoetsen en ook schone vrouwen.
HOE VIEREN Nederlanders, die bekend zijn bij miljoenen landgenoten, Kerst
mis? Zoals ze willen of moeten ze „anders" doen, juist omdat iedereen zegt:
„Kijk eens wie daar gaat"?
Wat doet een aantal van onze bekende acteurs en actrices, mannen en vrouwen
die bij de kapper en in de sigarettenzaak worden herkend, omdat hun gezicht via
het kijkscherm bij miljoenen in de kamer kwam? Of komt er helemaal niets
van vieren terecht, omdat anderen juist die avond in een schouwburg of een caba
ret willen ontspannen of genieten „van een mooi stuk" of een aantal liedjes?
Acteurs en actrices thuis treffen om iets te vragen staat bijna gelijk aan het zoe
ken van die ëpeld in de bekende hooiberg. Maar wie volhoudt heeft succes en hier
zijn de antwoorden van een aantal vaderlanders die zoals de Vlamingen zeg
gen gekend zijn in Nederlands middens.
vieren. Ik wil dat best vertel
len. Eerste kerstdag gaan we
gezellig eten bij Henri Knap
thuis, die daar altijd veel fa
milie heeft en tweede kerst
dag komen Henri Knap en zijn
vrouw naar ons en dan gaan
we het samen bij de Echoput
gezellig maken."
„En ln het kader van de kerst
viering probeer ik ook in de
rest van het jaar niemand
kwaad te doen of mezelf te
verrijken ten koste van een an
der. Ik vind, dat de mensen het
hele jaar Kerst moesten vie
ren."
SIGRID KOETSE De
(knappe) actrice, die met haar
man Jan Retèl in Amsterdam
woont, werd in Haarlem ge
boren en heeft een Finse moe
der. Misschien ook daarom
heet haar vijfjarige dochtertje
Berith, een Scandinavische
naam.
„Kerstmis is voor mij het eni
ge, echte feest in een heel
jaar," zegt ze. „Maar ik ben er
natuurlijk mee opgevoed, want
het is ook het enige feest dat
ze in Finland kennen."
Kerstavond de avond dus
van de 24ste december dat
is de avond die Sigrid Koetse
met haar gezin viert. „Heer
lijk thuis, gezellig samen, bij
de boom," aldus de actrice,
die surprise-avond overslaat.
A. Roekoe
De miljarden en miljarden kerstkaarten, die tegen
woordig jaarlijks worden verzonden, stammen af van die
ine kaart die de eerste was. Het was de kaart, die de
brave Engelsman Henry Cole, een man met een druk
leven, in 1843 door zijn vriend, de kunstschilder John
lalcott Harsley liet ontwerpen, omdat hem het verzenden
:an zo'n kaart veel tijd en schrijfkramp zou besparen,
lijn kaart werd een succes al waren er natuurlijk wel
Men, die de afbeelding afkeurden omdat er lichtzinnige
taferelen op werden getoond: personen, die gènoegélijk
het volle glas hieven alsof zij de beschouwer van de kaart
m goede gezondheid toewensten.
De kaart, die we hier afbeel-
ien, laat namelijk een groepje
gezellig bijeenzittende perso
nen zien die ons, met het glas
de hand, een vrolijk Kerst-
leest en een Gelukkig Niéuw-
aar toewensen. Zij doen dat
:ussen twee paneeltjes in die
'links) het „spijzen der hon-
lerigen" tonen en (rechts) het
Mooie vrouwen waren eens
onderwerp van kerstkaarten,
lar ze waren altijd wel
eenzaam en (daarom?) me
lancholiek. Hier een mooi
voorbeeld dat gemaakt werd
door de kunstenaar Marcus
Stone.
foto boven: De eerste kerst
kaart, die ooit werd ontwor
pen; het is de z.g. Cole-
Horsley-kaart uit 1843. Men
tiet hierv het exemplaar, dat
de *tekenaar die zichzelf
rechtsonder afbeeldt met zijn
palet, aan zijn opdrachtgever
Mr. Cole stuurde met een
orolijk rijmpje erboven, dat
teinspireerd is op het En
tels e kinderrijmpje „Old
King Cole". To his good
friend Cole, Whos a merry
young soul. And a merry
young soul is he - and may
he be for years to come!
Hooray!" Aan zijn goede
vriend Cole. Die een vrolijke
jonge ziel is. En een vrolijke
jonge ziel is hij - én moge hij
dat blijven in de komende ja-
r®i. Hoera!" De datum
Kchtsonder is Xmasse 1843.
„kleden der naakten". Het wil
er bij ons niet in, dat een
dergelijke afbeelding ooit af
keurende woorden zou hebben
kunnen wekken. Het feit ech
ter dat de afzender, de ijverige
Mr. Cole, die zich druk bezig
hield met pionierswerk op het
terrein van opvoeding en ver
maak voor kinderen (iets heel
nieuws in het midden van de
vorige eeuw!) veel vijanden
had vanwege zijn strevingen
en de uitgeverij die zijn doel
ondersteunde, kan misschien
verklaren waarom men óók
zijn onschuldige kerstkaart zo
aanviel. „De afbeelding, spoort
aan tot dronkenschap" zei een
criticus onverveerd. Een an
der ondersteunde dit graag
met de bijvoeging, dat het een
zekere Mr. Cole. betrof
„iemand wiens smaak, kennis
en ervaring van een opvallend
laag niveau zijn". Hoe het ook
zij: Mr. Cole's kaart werd een
enorm succes en werd spoedig
nagevolgd door vele anderen.
De geboorte van de kerstkaart
was overigens onvermijdelijk.
Men had al jarenlang eeu
wenlang in bepaalde gevallen
gebruik gemaakt van al
lerlei zaken en geschenkjes
om eikaars goede bedoelingen
en wensen te beklemtonen. Va-
lentine-kaarten en ook kaar
ten voor het Nieuwe Jaar wa
ren al bekend. Koningin Vic
toria had de, door haar man
ingevoerde Duitse gewoonte
om een versierde denneboom
tot centraal object van het
Kerstfeest te maken, overge
nomen en wat het hof deed,
deed ook het volk en zodoende
werd Engeland een land, waar
Kerstmis met bijzondere aan
dacht werd gevierd. Het werd
een feest met vakantie-achtige
elementen, het werd vrolijk
gevierd en tevens was het een
Heilig Feest. Bij dat verheffen
van het Kerstfeest tot een
soort volksfeest, had Charles
Dickens een grote rol gespeeld;
hij immers had, met zijn ver
halen, de oude „Yuletide", de
kersttijd dus, een krachtig, ro
mantisch accent gegeven, dat
duidelijk voorzag in een be
hoefte. Er was al briefpapier
verschenen met kerstvignetten
in het briefhoofd; er waren al
kerstenveloppen uitgekomen
en hoewel deze geen tekst
droegen, waren zij toch duide-
Ook mooie kleine meisjes
kregen eens de aandacht van
de ontwerper van kerstkaar
ten. Beroemd waren de ba- I
dende meisjes van schilder
W.S. Coleman (1882).
lijk de voorganger van de
kerstkaart. Logisch was, in een
dergelijk klimaat, dat hieruit
de kerstkaart noodzakelijk
móest voortkomen. Dat ge
beurde in 1843. Even is er nog
sprake van geweest dat een
kaart, die in 1848 is uitgeko
men, de eerste zou zijn ge
weest, maar de geleerden heb
ben vastgesteld dat de laatste
met de hand geschreven 3, die
aanvankelijk werd aangezien
voor een 8, werkelijk een echte j
3 is en dat heeft een einde ge- i
maakt aan de strijd in de uit
gebreide kringen van verza
melaars van kerstkaarten.
Want die zijn er: al in 1890
omvatte de verzameling van
Jonathan King 163.000 ver
schillende kaarten die te za-
men zo'n 6 tot 7 ton wogen
en die uitgekomen waren tus
sen 1862 en 1895, maar voor
namelijk na 1880! Hoeveel
zouden het er nu al niet zijn!
Engelen speelden een belang- I
rijke rol op de vroege kerst- f
kaarten; zij zweefden klaroen-
blazend rond en brachten zo
de Beste Wensen over. Maar
zij verveelden al gauw en toen
verschenen andere afbeeldin- I
gen. al werden de engelen toch
nooit helemaal verdrongen; ze
handhaven zich tot in onze tijd
toe. Wie nu een verzameling
bekijkt, kan daardoor een goed I
inzicht krijgen in de vorige
eeuw; geen onderwerp of het
heeft de kaarten wel gesierd.
Behalve de echte Kerstthema's 1
zoals de Geboorte, hulsttak- 1
ken, mistletoe, Father Christ-
mas, de voorganger van Santa
Claus en de huidige Kerstman,
en natuurlijk de kerstboom,
wintertafreeltjes, familiefees
ten, bloemen, planten en rui
kers, kregen ook allerlei an
dere onderwerpen de aandacht:
b.v. beroemde tijdgenoten, po
pulaire figuren, nieuwigheden
op technisch gebied zoals de
elektriciteit, de fiets, de trein,
de telefoon later, en het lucht
schip en ten slotte „die nieu
we monstruositeit uit Frank
rijk", de „automobile". Er zijn
weinig onderwerpen, die leef
den in de vorige eeuw (en la
ter), of ze komen voor op
kerstkaarten. Beroemde na
men hebben meegewerkt aan
de ontwikkeling van de kerst
kaart; een van die namen is die
van Kate Greenaway, beroemd
om haar merkwaardige fijne
kindertekeningen; haar stijl
vormde een hele school: overal
doken haar aanvallige jonge
tjes en meisjes op; zij is on
sterfelijk geworden en te
recht voor haar illustraties
ook in kinderboeken (o.a. „Un
der the Window" uit 1879, toen
zij 33 jaar oud was).
En toen kwam Roodborst. Of
wel Robin Redbreast, zoals de
Engelsman zegt. Eerst trad het
diertje op als mooi lief vogel
tje, toen verwerd het tot een
komisch aangekleed mensje en
tenslotte lag het pierdood op
de rug, met de pootjes
gekromd. In 1860 kwam hij
voor het eerst op het toneel.
„De Jacksons (lezen we in me
moires uit die tijd) hebben me
een kaart gestuurd met een
vogeltje erop. Denk je dat ze
me voor kinds aanzien?", was
de vraag bij diegenen die Rood
borst voor het eerst ontvingen.
Roodborst is nimmer geheel
verdwenen, maar heeft wél
veertig jaar lang op bij zonder-
opvallende wijze het kerstta-
freel beheerst.
ROB DE VRIES, acteur en di-
recteur van Nieuw Rotterdams
Toneel, zegt: „Kerstmis is voor
mij een familiebijeenkomst;
dat is natuurlijk wel een an
der aspect dan de essentie van
Kerstmis, maar de huiselijke
atmosfeer voel ik zo duidelijk
en hoe verder je komt in het
leven, hoe belangrijker dat is."
Rob de Vries een paar
maanden geleden ln een zieken
huis opgenomen tintelt
weer van werklust. „Ik heb
een vrij uitgebreid gezin en
zelfs al fichoonkinderen," ver
telt hij, „en als iedereen dan
bij elkaar is, dan vind ik dat
een blij moment dat ik met
beide handen aangrijp."
Sint Nicolaas vindt Rob de
Vries „pakjes en fijn met el
kaar omgaan" maar Kerst
mis „is een moment dat je doet
verlangen naar rust, oprechtheid
en vrede. Voor mij geen eet-
1 feest, want ik sta op dieet.
Neen, Kerstmis is voor mij de
vierde mei van het oude jaar.
Die sfeer bevangt je en ik kijk
die avond tv en bezie dan zo'n
beetje de sfeer van dat kerst-
feest over heel de wereld."
JELLE DE VRIES schrijver
j van ontelbare liedjes en com
ponist woont in zijn huis
tussen de bossen van Ermelo,
waar hij zegt: „Er is geen ver
schil tussen de manier waarop j
mijn vrouw en ik Kerstmis vie
ren en hoe ik het zou willen
I Koningin Wilhelmina out-
wierp soms haar eigen kerst-
j kaarten; het waren meestal
reproducties van haar mooie
landschapschilderingen. De
I hier-getoonde reproductie
werd gemaakt voor Kerstmis
1943, naar een schets uit 1932.
Erboven staat „Queen of
Holland": eronder „ipsa fe-
cit" - zelf gemaakt. De kaart
meet 13 bij 8 cm.
ANSJE VAN BRANDEN
BERG met haar werkter
rein in Rotterdam en haar huis
in Barendrecht vindt: „Als
ik Kerstmis zou kunnen vie
ren zoals ik wilde, dan zou het
elk jaar anders zijn. Veel ke
ren thuis misschien, soms vrien
den vragen, maar ook wel
eens naar de huisjes met de
sneeuw."
De 24-ste december zit Ansje
van Brandenberg met haar
man, acteur Steye van Bran
denberg, en hun drie kinderen
thuis. „Met een boom natuur
lijk," zegt ze. „En ik vier het
zoals ik denk dat iedereen het
viert: ik lees een verhaal voor,
we hebben een open vuur, een
kerstkrans op de deur en we
eten wat."
Eerste en tweede kerstdag moet
Ansje van Brandenberg wer
ken in haar Winkeltje in Rot
terdam: liedjes en conferences.
Gaat ze daarna thuis uitvoe
rig aan tafel?
„Ik ben geen mens dat van
's morgens acht tot 's middags
vier in de keuken staat en
dan verhit in de zitkamer komt
om de kerstgedachte uit te dra
gen," zegt ze. „Maar wat lek
ker eten, ja zeker wel. Ik kan
bovendien iedereen koude
kreeft met mayonaise aan
raden. En ik maak natuurlijk
wel een mooie kersttafel, dat
vergeet ik nooit."
CEES DE LANGE zit dit jaar
Kerstmis „lekker thuis bij mijn
vrouw en dochters". Die doch
ters zijn zestien en elf jaar.
„We zijn ook met Kerst wel
eens naar ons boerderijtje in
Blankenham (bij Blokzijl) ge
weest," aldus Cees de Lange.
„Maar deze keer thuis. Een
boom, lekker eten en dan zijn
we heel erg blij, dat we het
allemaal samen weer mochten
beleven."
INA VAN FAASSEN ln Am
sterdam echtgenote van Ton
van Duinhoven moet even
het gas lager zetten en zegt
dan: „Op 23 en 24 december
zijn we vrij en de twee kerst
dagen moeten we spelen, in Den
Haag. Maar Kerstmis betekent
heel weinig voor mij. We heb
ben wel een boom en we eten
lekker, omdat het gezellig is,
maar ik vind op een vrije zon
dag lekker eten óók gezellig.
Veel bijzonders doen we niet
met Kerstmis, wèl op surpri
se-avond."
Rob de Vries heeft wel heb
ben wij alle antwoordgevers
goed beluisterd in de roos
geschoten. „Kerstmis is een mo
ment dat doet verlangen naar
rust, oprechtheid en vrede". En
voor acteurs en actrices geldt
wat Ina van Faassen zegt: „Niet
te veel eten, als je de kerstda
gen moet 6pelen."
V
