TAFELPRAESES BIJ DE BIRMA-REÜNIE: ^'rrie'
DE WASAUTOMAAT
Onmisbare
hulp in de
huishouding
Maar bega er
geen mini-
misdaden aan
man met vier loopbanen:
Grote
belang-
telling
ALLERLEI - El
Trouwe helper vraagt goede behandeling
^Schoolmanambtenaar
journalistbestuurder
[SCHIPNAAR
BIRMA
VAN
WERELD-EI
TOT
LA ROYALE
'T ZIT IN
KLEINIGHEDEN
BIRMA
THAILAND
art 1967
ALLERHANDE
«ekl ot met:
Ir. P. J. Koets
J ONTVANGT ME in zijn kamer van het Amsterdamse
stadhuis, dr. P. J. Koets, wethouder van de
Hstad en de man die op 27 mei tafelpresident zal zijn
[neer in Scheveningen de Birma-gangers bij elkaar ko-
Hij steunt het hoofd op zijn hand en piekert hardop
die afschuwelijke Birma-lijn, waaraan ook hij meer
Iric jaar heeft staan spitten. „Het minst beloonde werk
Ij ooit gedaan heb", grinnikt hij ineens; „ik kreeg later
|jro van 63 gulden en zeventien cent of zoiets. Ik weet
Idat Kronkel toen tegen me zei: Die giro moet je laten
■ten".
1 EGE
p. J. KOETS is eigen-
c een man met vier loop-
Hij somt ze zelf op:
ambtenaar, journa-
Ibestuurder"
[„schoolman" werkte hij in
als reserve eerste-luite-
fvan het KNIL werd hij als
gevangene in oktober 1942
eerste ploeg "an Java
perd, richting Birma.
schipging dat", vertelt
i we deden er vier weken
[Dat kwam niet alleen door
Aflige bvïkloopepidemie die
boord hadden en waar-
Ede eerste tien doden vielen,
tok door aanvallen van ge-
duikboten, zodat het
een haven invluchtte.
goed. toen waren we dan
\goon en ze sloten ons op
gevangenis. Daar hebben
paar weken gezeten en
icht verloren we twee tot
isen. Ten slotte kwamen
Thambuzayat. het basis-
I van de Birma-lijn. en we
|i werken van de Birmeeste
teer Koets maakt ineens een
■ïprong. „Pak weg. het zal
j 1944 geweest zijn toen de
Jar was. Enkel spoor natuur
de t zegt u? Nu? Oh, nu is er
van die Birma-lijn
'Na de oorlog afgebroken en
Jeriaal is verkocht ten bate
[.■krijgsgevangenen. Voor de
ders kwag
Ëen -guide;
jwi met z'ri
tinagaan".
Niet ziek
I kamp 30, in de buurt van
lustraliërs. later werd het
f 70 voor de heer Koets,
trof ik de eerste groep Ne
pers, zoals de heer Engel en
Koets vindt het zeil
soort wonder, maar hij
ituigen: „Ik ben zelf bijzon-
tond geweest in die tijd."
hadden de Japanners
sleept naar kamp 108, bij
mde Drie Pagoden Pas.
dag uit geen ander werk
aanslepen van aarde, het
>uwen van steenslag,
diggers en rails dragen,
waren ingedeeld in groepen
astig man. die Nederlanders,
officieren hoefden eigenlijk
nee te werken. Maar de opge-
i dagtaak diende klaar te
en met zieken werd geen re-
8 gehouden.
ik u vertel, dat onze groep
s maar uit tien of twaalf
bestond, dan begrijpt u wel,
le officieren ook meewerkten,
ts was je nooit tot een uur
gekomen. Merkwaardig",
rt de heer Koets nog eens
„maar ik ben ook toen
ziek geworden. Het was in
Ifde kamp 108 dat ik Wim
weer tegenkwam. Eerst had
Java al in hetzelfde kamp
hem gezeten, nu liepen we
f hier weer tegen het lijf."
Panklare rat
i loopbaan, die de tafelpresi-
van 27 mei aanstaande in de
dat hij steenslag aandroeg,
had durven voorspellen,
er voor hem klaar te liggen,
hij in april 1944 „over onze
ET COMITÉ-Birmalijn, dat
de bijeenkomst organiseert
zaterdag 27 mei a.s. van
krijgsgevangenen die aan
Btrmalijn werkten, welke
"ie gehouden wordt van
•8 tot 17.00 uur in her
'haus te Scheveningen,
't mede dat het niet de
oeling is dat de echtge-
k meekomen.
'e belangstelling is groot,
reacties zijn hartverwar-
ook van Nederlanders
het buitenland o.a. de V.S.
Canada.
eigeu spoorlijn" naar Thailand
werd afgevoerd. De jaren waarin,
zoals hij vertelt, een panklare rat
één roepi kostte. Maar eerst nog
zou hij kennis maken met de
Kempetar, de Japanse geheime
politie.
„In dat kamp was ik betrok
ken bij de nieuwsvoorziening, sa
men onder andere met een bui
tenlandse arts. Maar de organisa
tie werd verraden en ik kwam
in Bangkok voor een Japanse
krijgsraad te staan. Zo'n Japanse
gevangenis is het ergste dat je
bedenken kunt. Van acht uur 's
morgens tot elf uur 's avonds
moest ik op de grond zitten met
de handen om de opgetrokken
knieën geslagen en alleen maar
naar de muur voor je kijken, ter
wijl een gewapende Japanner de
hele dag op je let. Dan moet je
echt zorgen dat je niet gek
wordt."
Weer werd hij weggevoerd, nu
naar Singapore, waar de heer
Koets erg verzwakte door opgelo
pen malaria. „Enfin, u kent het
verhaal", zegt hij. „De atoombom
viel en op 19 augustus 1945 wer-
den we bij elkaar geroepen en de
Japanse commandant deelde me-
de. dat de keizer van Japan in fl
zijn grote goedheid besloten had
oni vrij te laten. Ik draaide on
middellijk het ziekenhuis in, werd
later kapitein en heb tot in februa
ri 1946 in Singapore dienst ge
daan."
BIERTONNEN vormden,
is verleden, vaak een bron
van ruzie «en erger*. Men kende1
het begrin statiegeld in het midden
van de 17e eeuw niet en dat
werd aanleiding tnt een discussie
l 1 om het racht te zegdentussen de
brouw r-s en de bic"-" rirkers: be:--
den zei.*' d-.t het brn eigen-
fom was.
rid wist niet i
'nbleem non m*
daarmee uit.
at
ken: als viskar.
wastobbe, als reg
mton.
De brouwer.--, echter b'.cv u door
drijven en de stadsbestuurderen
(van Amsterdam bijv.) stelden
stevige straffen in het vooruizicht
bij ontvreemding van vaten.
Wie betrapt werd bij stelen,
werd als volgt gestraft: een heel
groot vat werd aan de voorzijde
van het lichaam vastgebonden.
I eenzelfde enorm vat ook aan de
achterzijde en dan moest men tc
voet de staci doorlopen onder ge
leide van de rakkers van de schout.
Dat was bepaald geen feestwande-
ling en wie eenmaal zo'n tocht had
gemaakt, deed er beter aan de stad
maar meteen voorgoed te verlaten;
het leven werd hem daarna onmo
gelijk gemaakt. De mens was (en
is!) wreed.
DR. P. J. KOETS, WETHOUDER VAN AMSTERDAM
Naar HaHa
Een ingewikkelde weg zou er
voor de heer Koets nog in het
verschiet liggen voor hij in zijn
stoel |ing zitten, waar ik hem nu
in dat stadhuis van Amsterdam
tref. Hij werd gedegaobiliseetd,
ging naar JaVa, is er benoemd tor
directeur departement van onder
wijs en wat' later töt ctfrecteur ka
binet .gouverneur-generaal. „Eerst
bij Van Mook en later bij Beel",
zegt hij.
Door Van Mook werd dr. Koets
naar Van Kleffens in New York
gestuurd en vandaar vloog hij
naar Nederland, waar hij voor hef
eerst terugkwam in september
1947, na er in februari 1936 te zijn
weggegaan.
Een ingewikkelde weg, zei ik
luistert u maar. Opnieuw terug in
1948 naar Indië, na de soevereini
teitsoverdracht met het ambtena
rencorps overgegaan in dienst van
de republiek Indonesië. „In februa
ri 1950 ging ik naar Hatta", zegt
de heer Koets. „Mijn baan was
een politieke, ik had niets te
doen, wel nog twaalf maanden ver
lof te goed en zo reisde ik weer
naar het vaderland."
Hoofdredacteur
Nog even CSO-'JT) was hij le
raar aan een gymnasium in
Amsterdam en toen stond men in
eens voor de heer Koets met de
vraag: „Zou u hoofdredacteur van
Het Parool willen worden?"
„Ik zei: Ja, voor de tijd van
tien jaar en dat heb ik precies
gedaan, want in oktober 1961
hield ik met het journalistieke
werk op", aldus dr. Koets. „Ik
SWT
DE BRUG OVER DE RIVIER DE KWAL
9 De volkeren van de oudheid za
gen in het ei het symbool van het
geheim van het leven. Indiase legen
den spreken over het Wereld-
e i, waaruit zowel de wereld als alle
goden geboren werden.
Aristophanes, de toneel
dichter die 400 jaar vóór Christus
leefde, paste dit thema toe in zijn
beroemde stuk „De Vogels", waarin
uit het wereldei dat gelegd wordt,
de eigenlijke schepper van de we
reld, de god van de liefde Eros voort
komt.
Ook andere Griekse goden en go
dinnen zouden uit een ei zijn voort
gekomen (volgens de oude Mythen);
zo zouden ook de drankgod D i o n y-
sos en Aphrodite (godin van
de liefde, die echter ook vaak als
„uit schuim geboren" wordt voorge
steld) eierkindertjes zijn geweest.
O Het onheilzaamste ei van de his
torie legde l e d a nadat zij, door
oppergod Zeus, in een zwaan was
veranderd: uit dat ei namelijk kwam
de mooie Helena om wie de ver
schrikkelijke Trojaanse oorlog ont
brandde.
O Pythagoras achtte eieren-
eten afkeurenswaard omdat zich in
het ei een kiem bevond die voor de
voortplanting bestemd was.
9 Ce oude
de kip om ha.
Syr
vereerden
De Romeinen waren praktisch:
an de eieren onbekommerd t
H o r a t i u s, de dichter, zegt in zijn
vierde satire: „Vergeet niet, bij het
kiezen van eieren, de langgevormde
vanwege hun fijnere smaak en gro
tere voedingswaarde de voorkeur te
geven boven de ronde,
dikke schaal aantoont dat er ei
nelijke dooier inzit." Hetgee
Het ei geldt overal als teken
van vruchtbaarheid. Som
mige boeren leggen nog steeds een
ei in de versgeploegde voren van de
akker. Vaak ook eet de boer, alvo
rens te gaan ploegen, een ei of eier-
koek. Soms ook wordt een ei onder
de drempel van een nieuw huis in
gebouwd. Meisjes geven de jongen
harer keuze een oneven aantal ge
kleurde eieren. De bruid die op een
kindje hoopt, kleedt een ei aan in een
huwelijksgewaadje. Zo zijn er, overal
ter wereld, meer eiertradities te noe-
heb dat werk als hoofdredacteur
met zeer veel plezier gedaan. Al
le werk eigenlijk, als ik eerlijk
tïiöet Ztjrt. Klinkt gèk misschien
en je zou het natuurlijk nooit
meer willen, maar zelfs die Bir
ma-lijn.... weet u, wanneer je
wat ze noemen „beschermd"
bent groot gebracht en je wordt
dan zo ineens op het rauwe le
ven gedrukt, dan ben je blij
wanneer je er zonder te veel
geestelijke kleerscheuren af
komt".
Naar Eilemeef
Ja en toen wilden de heer i
Koets en zijn vrouw in 1961 het)
heel rustig aan gaan doen. „Ik
ben een Zeeuw en heb op Schou-
wen een huisje in Ellemeet", leg- j
de hij uit. Maar weer kwam men i
met een vraag: Meneer Koets,
wilt u raadslid en wethouder van
Amsterdam worden? Hij zei eerst
„neen". Want hij wilde het toch
rustig aan doen? Waarom was hij
DE MODERNE wasautomaten zijn trouwe hul-
pen in de huishouding. Letterlijk elke dag §i
staan ze klaar om te wassen, te wassen en nog
eens te wassen, mitsze volgens voorschrift
goed en met verstand worden behandeld.
Met verstand? Ja. 1
Verhalen doen onder service-monteurs de ronde,
die soms alleen maar komen om een waterkraan j|
open te draaien, die toevallig was vergeten. Of
om een geknikte afvoerslang recht te draaien. Of
om de stekker dieper in het stopcontact te steken
of een kindersokje uit de afvoer te peuteren.
veelheid spoelwater in korte tijd
kan verwerken. Juist, dan loopt
het laatste restje water weer terug
in de afvoerslang.
AVERDREVEN Neen, toch nietVeel van dergelijke mankementen
SjO'^nnfeen S«vo.E van rebrek
maar, je zult het best leuk vinden
en zo werd ik in 1962 op één da/t
om half twee 's middags beëdigd
als raadslid en een half uur later
gekozen als wethouder. En daar
zit ik nu".
Maar dit is zijn laatste ambtspe
riode als bestuurder. „Dan ga ik
echt naar Ellemeet".
Maar eerst nog 27 mei, me
neer Koets, de reünie van de Bir
ma-mannen.
Met vreselijk veel genoegen."
OP DEZE KAART staat de eens zo beruchte Birma-spoorweg aangegeven. Duizenden
Nederlanders, Engelsen, Australiërs hebben er, als gevangenen van de Japanners
in de oorlogsjaren bijna ondraaglijke ontberingen geleden.
meest ingenieuze apparatuur in onze moderne huishoudingen: de was
automaat. En dan de voorschriften. Die zijn niet voor niets gegeven.
Bijvoorbeeld: een wasautomaat behoort volkomen recht op zijn poten
te staan. Waterpas, zou de timmerman zeggen. Als de machine dan gaat
centrifugeren, draait de trommel snel maar soepel rond. Daar zorgt de
machine zelf voor, want in de overgangsfase naar het centrifugeren
verdeelt hij zelf het wasgoed keurig over de trommelwand.
verplaatst? Blijft hij ook recht
staan als de vloer glad is (gladde
vloerbedekking met water) of als,
zoals in veïè douchecellen, de
vloer afloopt naar een afvoerput?
De fabriek gaf de automaat een
goede balans, maar de opstelling
op een vloer, die niet vlak is,
maakt die moeite te vergeefs.
BIJ DE INSTALLATIE staat
de wasmachine recht. Maar
staat hij dat ook, als hij even is
CHINA
BIRMA
VlETNA
ouimein
iTHAlï-ANCpÉ
BongKOK
MOULMEIN
m a LFisrr-
Thanbyuzyat
Drie Pagoden Pas
Kanchanaburi
Krijgsgevangenenkampen
Steden
Spoorweg
BANGKOK
Ongelijk
Bij het verdelen van de was
over de wand van de trommel wil
de machine niet worden gestoord.
ITet stoppen van het apparaat op
dat moment zou tot gevolg heb
ben dat de was. die door een be
trekkelijk laag toerental nog juist
aan de wand blijft „kleven", met
een plons in het water terugvalt.
Gevolg: een ongelijke verdeling,
waardoor de machine bij het cen
trifugeren op volle toeren de
vreemdste bokkesprongen kan ma
ken.
Juiste balans
Indien een wasautomaat is ge-
j bouwd op een wasinhoud van 4500
gram, dan mag er wel wat meer
in of wat minder, maar het beste
resultaat wordt toch verkregen
met de juiste hoeveelheid was.
Dat houdt niet alleen verband met
de juiste balans en of met de eco
nomie veel was kost evenveel
water en stroom als weinig was
maar ook met het wasresultaat.
Een goed gevulde trommel geeft
een juiste mechanische wassing,
zoals de technici zeggen.
Schakelklok
De „hersens" van de wasauto
maat bevinden zich in de schakel-
klok die de besturing regelt van
de wasprogramma's.
Deze klok laat de trommel zo
veel slagen rechts maken en zoveel
slagen links en regelt ook de rust
pauze hiertussen. De klok is het
mechanisme dat feilloos uitvoert
wat hem is bevolen te doen. De
schakelklok is daarom een gecom
pliceerd. technisch verbluffend
apparaat, dat vele contacten heeft
met zilveren contactpunten.
Het is duidelijk dat het instellen
rustig moet gebeuren en bij de
machines zoals de Castor Clean en
Castor Superdry altijd met inge
drukte knop. Dan worden de con
tactpunten niet onnodig geraakt.
Bij de Castor Lux wordt de klok
nog eens apart door een knop ge
dirigeerd wat een extra beveiliging
betekent. Maar toch zal het begrij
pelijk zijn dat het maar raak
draaien met de instelknoppen niet
bevorderlijk is voor een juiste
werking en een lange levensduur.
Zeepresten
Géén huisvrouw kan met de
hand ooit zo effectief spoelen als
een wasmachine dat kan. Dat bete
kent dat in de was, die met de
hand is gewassen, altijd zeep
resten achterblijven. Zou zo'n was
in de machine komen, dan zorgen
de oude zeepresten voor extra
schuim. Dat heeft twee gevolgen:
het apparaat dat de besturing van
de automaat registreert wordt van
de wijs gebracht omdat het
schuim aanziet voor water.
Dat leidt tot een verkeerd
wasproces, met alle nare gevol
gen. Washandjes met resten toi
letzeep of handdoeken Kunnen
zo'n overmatige schuimvorming
ook. teweeg brengen.
„Vetluis"
Een tweede gevolg is een niet
zo heldere was. Het oude wasmid
del verbindt zich met het nieuwe
wasmiddel en vormt haast onzicht
bare bolletjes, die „vetluis" wor
den genoemd. De bolletjes maken
het wasgoed grauw.
Onthardingsmiddelen voor het
water werken schuimvorming in
de hand. Ook daardoor wordt het
„denken" van de wasautomaat
soms belemmerd, dus geen ont
hardingsmiddelen en geen over
dosering van matig schuimend
wasmiddel.
Spoelen
Een wasautomaat garandeert goed
spoelen van de was. Maar hierbij is
de automaat natuurlijk afhankelijk
van de waterdruk. Op tijden dat
veel water in de huisgezinnen wordt
gebruikt of op hooggelegen etages
in flats kan de waterdruk wel eens
wat te wensen overlaten. De tijden
voor spoelen worden hierdoor lan
ger, terwijl bij het wasprogramma
het gevaar bestaat dat bij wasauto
maten met een wasmiddeltoevoer
dit wasmiddel niet voldoende wordt
meegenomen door een te geringe
kracht van het water.
Zo goed als de aanvoer van wa
ter goed moet zijn, moet ook de
afvoer juist zijn. Voorwaarde is
dat de afvoerslang op de hoogte
ligt, die in de gebruiksaanwijzin
gen staat aangegeven.
Maar dan nog kan er iets mis
gaan: stel dat een wasbak, waarin
de slang ligt, niet die enorme hoe-
Conclusie
In de gebruiksaanwijzingen
voor wasautomaten staat het alle
maal: een loodrechte opstelling,
gegarandeerde aan- en afvoer
van water, voldoende netspan
ning (qéén andere apparaten op
dezelfde groep gebruiken als de
wasautomaat is ingeschakeld!),
het regelmatig reinigen van fil
ters en het controleren of ei
voor het wassen niets in de trom
mel is geraakt.
Het open deurtje verleidt kleu
ters nog wel eens tot het ge
bruik van de automaat als berg
plaats voor knikkers en wasknij
pers, om maar eens wat te noe
men. En zorg, dat er geen zeep
resten in het bewassen goed zit
ten.
FIL-AU-F1L
Een VADERLANDS pakje
(Witmond uit Venlo
is de maker ervan) van Terlen-
ka fil-au-fil. Het deux-pièces
bestaat uit een rokje dat met
galgjes gedragen wordt en dat
ook afzonderlijk te dragen is
met een ander bovenstuk. De
blouse (mooi gegarneerd) kan
natuurlijk ook in de rok wor
den gedragen. De toegepaste
stof is gemakkelijk te wassen,
te drogen en te strijken; het is
voor kinders een ideale stof.
De persoon op de achtergrond
is een Oom van Pipo de Clown.
EXTRA FEESTELIJK ziet met
Pasen uw ontbijttafel eruit, als u
de gekleurde eieren laat uitkomen
tegen een vrolijk getint laken.
Het stijlvolle servies op deze foto
draagt de naam Arsberg 2200 en
is ook in effen wit verkrijgbaar.
Sinds de reformatie ontwikkelde
zich in Europa het gebruik P a
eieren en met bloemen versierde
eieren aan vrienden en bedienden te
geven. De overheid echter zag ook
hierin alweer misbruik en verbood
(1612) hot eierfeest.
Keizer Maximiliaan schonk zijr
vrouw, Maria van Bourgon
d i elk jaar een heel groot met
goud en edelstenen versierd paasei,
De markiezin de Pompa
dour kreeg, na de bevalling
de eerste zoon van lodewijk XV, een
zuiver gouden ei.
Het paasfeest was voor Lode
wijk XIV aanleiding een grote pi
ramide van eieren te laten oprichten
die hij dan aan zijn hovelingen
schonk. Deze eieren waren zeer
kunstig beschilderd en zelfs beroemd
heden aan het hof van de Zonne
koning zoals Watteau, Boucher en
Lancret schilderden fijne landschap
pen en miniaturen op de schalen.
9 De Franse keizer Napoleon
I I I gaf, In 1862, zijn vrouw een
kunstig versierd paasei, waarin zij
ean halscollier vond met een waarde
van 500.000 franken.
De vreemdste en k o s t b a a
ste eieren waren de gouden
met diamant, robijn, smaragd en pa
rel bezette paaseieren van de Roma
nows die de hofjuwelier van de laat
ste czaar, Charles Faborge, maakte.
Deze wonderwerkjes (50 in totaal)
gingen open als men aan een hen-
doltje trok en lieten dan een pauw
zien die de staart opende of een
sierlijke ballerina die de „Stervende
zwaan" danste of een dirigentje, dat
de lievelingsaria van de czaar diri
geerde etc.
Het ei speelt een rol in meer dar
duizend gerechten. Zonder ei zou eer
kok machteloos staan. Keizer K a r e
de Grote at reeds hardgekookte
eieren. Vorst Bismarck, de vo-
rige-eeuwse stichter van het tweede
Duitse keizerrijk en de aanstichter
van veel kwaads (de oorlog van 1870
onder andere) at, aldus zijn lijfarts,
rustig zestien eieren bij zijn ontbijt.
Kampioen schijnt de geleerde M a
I i a b e c c h i, bibliothecaris van
Florentijnse vorst Cosimo III te zijn
geweest: hij «f, in de loop van 60
jaar, 220.000 eieren. En werd (des
ondanks?) 80 jaar oud. Trouwens;
Bismarck werd ook 83 jaar!
De omelette werd door een
kapucijner monnik uitgevonden;
heette Chabot. De opzienbarendste
omelette was „La Royale" die, door
de maarschalk de Soubise werd
mengesteld voor Lodewijk XV. Deze
bestond uit fazanteëieren, had
vulling van patrijs, hanennieren, ha-
nekammen, lijster- en snippeborst
champignons en kostte liefst 50 goud
dukaten.
Het grootste ei is dat
de struisvogel. Het kan 9 tot 11
lang zijn en 6 tot 9 cm breed; het
vraagt 40 minuten kooktijd (voor wie
er toevallig een heeft liggen).
9 Het kleinste e i is dat van
de groengrijzig-witte Vervain kolibrie
(Mellisuga minima) die op Jamaica
leeft en „Kleine doktersvogel" wordt
genoemd; de eitjes lijken op een grote
parel; ze zijn nog geen centimeter
lang.
9 Het ei van de leeuwe
wordt het snelst uitgebroed: bii
elf tot twaalf dagen. Het langst doet
de albatros erover: tot tachtig dagen
toe. Bij de kolibries broedt alli
het vrouwtje; de vrouwelijke kiwi
(Apteryxmantelli) laat dat werk g e-
h e eI over aan de man.
9 Bismarck kon ermee weg: zestien
bij het ontbijt. Het record rauwe
eieren staat op naam van de Engels
man Barham die, in 1962, toen
hij vijftig jaar was, 48 rauwe eieren
verzwolg in 1 minuut en 48 secon
den. Wat gekookte eieren aangaat
zegeviert de heer G e o r
G r o g n i e t uit België; hij at (en
overleefde het, want daar gaat
oml) in een half uur precies 44 eie
ren. In 1956. Op 31 mei.
