DE ZOEKER HEEFT 'T GEVONDEN Albert Heijn /r Sans pareil Notenkraker en Muizenkoning Er ging ons een licht op... AH-GLOEILAMPEN r GEBRADEN KIP LOUIS DUSÉE Dubbele-spiraal-gloeilamp geeft méér licht Guldens Zaanse industrieën laten de wieken weer [ustig gaan Top-kwaliteit V!W// 9 95 Albert Heijn Olieslagerscontract Zingend in de wind PRAAIEN altijd maar draalen I ALBERT HEIJN 40 en 60 Watt 59 75 Watt 69 100 Watt 75 150 Watt 98 50 (met een idee voor liefhebbers van zoet) Begonnen hij een comb ootje Ragfijne wolfraam spiraaltjes vormen hart van de lamp 1 V 1 V V'W i MAART 1961 ALLERHANDE 'JpiEN Zaanse industrieën hebben gezamenlijk een con tract gesloten dat inhoudt, dat zij zich verbinden de oer-oude Zaanse molen „De Zoeker" malende te houden door hem van oliepers- en maalwerk te voorzien. Wanneer soms een der contractanten eens geen werk zou hebben dan kan de exploitant-administrateur, de Zaanlandse Stoomdrukkerij en dat speciaal bij monde van de directeur daarvan, de molen-deskundige en „verzamelaar" Evert Smit, een beroep doen op een ander. Dit alles is zo vastgelegd in het Olieslagers-contract 1958", een document vol notariële termen, dat overigens de ondertekenaars in velerlei opzicht siertHet bewijst ten eerste, dat zij, alle Zaanse bedrijven, begrip hebben voor de waarde van het voortbestaan van de weinige molens die nog in de Zaanstreek overeind staan. Ten slotte is de ganse welvaart van de Zaanstreek eens ont sproten aan de wiekende activiteit van de elfhonderd en meer molens die er eens, zingend in de wind, de basis vormden van de primitieve industrie van het verleden. Verder heeft dit initiatief de mogelijkheid geschapen het oude ambacht in leven te houden en tevens wordt, als men de molens van de Zaan ,,in leven houdt", de opmerkelijkste karakteristiek van het lage landschap behoed voor nageslacht en traditie. den de molenaar en zijn gezin; ln andere molens was dat nooit het geval. Ten hoogste woonden zij in een huis naast de molen. Het kwam er dus, voor een mo lenaarsgezin in een watermolen, op neer dat zij, als er eens dag en nacht gedraaid moest worden, sliepen en leefden rondom de draaiende as van de molen die im mers van helemaal boven, waar een tandrad van enorme afmetin gen (en geheel van hout) de over brenging van de kracht der wie- Ken verzorgde, tot helemaal bene den doorloopt waar het werk werd gedaan: het uitslaan van het wa ter. OLIEMOLEN Toen „De Zoeker" in 1676 in de Zaanstreek werd opgericht, ver bouwde men hem tot oliemolen. Mij is dat dus nu nog. En volop in bedrijf als de wind een beetje wil. De molenaar is de heer Kaal en hij is uit het juiste hout gesneden. Aanvankelijk was hij buschauffeur. Maar de molen van zijn Zaanstreek trok hem en zijn gezin. Hij meldde zich zodra hij vernam dat de gemeente Zaandijk wel genegen was de restauratiekosten (zoiets TNDERDAAD: elfhonderd mo- 1 lens stonden er eens aan de Zaan en Napoleon die ze, in 1811, zag, keek er zijn ogen naar uit: „Sans pareil'", riep hij, onvergelijkelijk! De Zaanstreek was letterlijk be zaaid rret molens van allerlei types: er waren er die hout zaag den. die olie sloegen, granen pel den en maalden, verf maalden, specerijen, mosterd, snuif en papiergrondstoffen en dat alles bezorgde de streek benoorden Amsterdam in de loop der tijden het „volkslied": Wij gaan met z'n allen naar de Zaan, waar.de wieken -van de molens lustig gaa n". GERED Het komt er eigenlijk wel op neer dat de heer EvertSmit, een jonge man die directeur is van een fikse drukkerij, degene is die de molen „De Zoeker" gered heeft van een treurig lot. Hij wist zich daarbij gesteund door de gemeente die haar molens een bijzonder goed hart toedraagt maar wier beurs nu eenmaal niet alle restaureren toelaat. In Zaandijk staat „De Zoeker", een forse, wat bolle molen met een ferme schuur erbij en een ijl wilgenbosje eronder en hij weer spiegelt zich in hetzelfde water waaraan hij honderden jaren ge leden werd opgebouwd. De molen „De Zoeker" staat in het landschap zoals dat was toen nij, uit de Beemster, in stukken overgebracht, hier juist, op een wat drassig eilandje, opgericht werd en zijn lange historie als Zaanse molen begon. 350 JAAR ln 1610, aldus meent men. heeft Leegwater, toen hij de Beemster leegpompte, deze molen gebouwd én hij deed keurig zijn plicht: de Beemster kwam droog en hij is dat nog en de watermolen werd overbodig. Aangezien men in de Zaan streek niet genoeg molens kón hebben, werd hij aangekocht en, in 1676, overgebracht en, dus, opgebouwd op het eilandje waar hij nu staat. En, mede dank zij de heer Evert Smit, zal blijven staan. En blijven draaien dus, wegens de garantie voor werk die de tien industrieën hebben gegeven. Een dier industrieën is Albert Heijn. De polder is de oeroude polder. Wie, uit de open gaten in de kap, neerkijkt op het heldergroene grasland dat, bijna moerassig, om de molen ligt en de roeibootjes ziet glijden in de diepte, in de ver te de vage, nevelige omtrekken ziet van huizen, dorpen en weer andere molens, weet dat hier in eeuwen niets veranderd is. ROOK Om zich heen, in de kap, be weegt de adem van eeuwen. De enorme as draait gelijkmatig met de zwakke wind en één voor één komen de wieken voorbij. Er is een zacht ruisen, een soort zingen, een zoeven dat zo genoeglijk is als het spinnen van een poes en langs ons trekken de blauwe ne vels van de rook naar boven. Rook? Ja, want beneden, ver diepingen lagerwerkt de mole naar aan zijn dagelijkse taak: het slaan van olie. En het slaan-zelf wordt voorafgegaan door het verwarmen van de te persen grondstof in bakken op oude ovens, vuisters gehe ten. Dat veroorzaakt een blau we rook die door gans het mo lenlichaam optrekt en weg wordt gezogen door de kap, waarin men gaten heeft openge laten. „De Zoeker" heeft het duidelijk gevonden als men hem hoort en ziet werken: de rode en blanke zeilen op de wieken tintelen in het licht van de zon; het water spiegelt alles in een veelvoud van kleur en heel het molenlijf trilt van werklust en vreugde. LEVEND Een molen is een levend wezen en wie de heer Evert Smit er over hoort spreken zal dat nog duidelijker ervaren. Geen onder deel of hij kent het, begrijpt de werking en weet de typische naam. Zo legt hij uit dat de vele ruimte, die deze molen in zijn bo venbouw biedt, een bewijs is dat het vroeger een watermolen was. In de watermolens namelijk woon- AT7ET algemeen bekend is, dat de muziek voor het beroem de ballet „De Notenkra ker" van T s j ai kow ski ontstaan is naar aanleiding van het sprookje „De Notenkraker en de Muizenkoning" van H o ff m an n wiens grieze lig-romantische vertellingen en romans (o.a. Het Duivels elixer) onsterfelijk zijn geworden. Niet minder onsterfelijk ech ter is de muziek van Tsjaikows- ki; zijn melodieuze werken blij ven op het concertrepertoire voorkomen en ook de grammo- foonplatenliefhebber wordt niet vergeten. Dat blijkt uit de nieuwe plaal R R Nr G1001/2. waarop het befaamde Symfonieorkest van Berlijn o.l.v. Alfred von Wetta uit deze „Notenkraker- suite" speelt de B 1 o e - men wals" en de „Dans van de Fée Dragée". Op tournee In 1891 ging Tsjaikowski op tournée met enkele delen van de Notenkraker; hij ging naar Pa rijs, Amerika en Berlijn. In Pa rijs ontmoette hij de uitvinder van de celesta, Victor Mustel, en vol bewondering voor dit „mid dending tussen een kleine piano en een klokkenspel" componeerde hij de „Dans van de Fee Dra- gée". Fraai van klankkleur en boel end van instrumentatie en Inter pretatie is deze zijde van de ge noemde E.P. (verkrijgbaar in winkels van Albert Heijn voor veel lager prijs dan normaal in verband met speciale inkoop prijs) De achterzijde van dezelfde E.P. biedt de fameuze „Sere nade voor Strijkor kest". Wals ^n Finale. In 1880 schreef Tsjaikoswki aan zijn uitgever Jürgensen de volgen de brief: „Ik heb per vergissing een se renade voor strijkorkest in vier beliep in dit geval tien- en tien duizenden guldens) op zich te nemen als, als de molen in be drijf zou blijven. Eerst aarzelde het gemeentebe stuur nog. Want wie zou de mo lenaar een economische garantie geven als de zaak niet zo voor spoedig liep als men hoopte? Zo dat dus de gemeente met de so ciale lasten van een werkloos mo lenaar zou blijven zitten? Hier dan trad de vereniging .,De Zaansche Molen" in de per soon van de heer Smit op. Hij be zocht een aantal grote industrieën en deze verklaarden zich tot „vaste klant" van „De Zoeker". ENIGE Zo werd molenaar Kaal mole naar van zijn machtige wonder- Er ging ons een licht op, toen wij het idee om ook gloeilampen te gaan verkopen, in studie namen. Toen bleek hoeveel goedkoper het kon 1 Nu vindt u de AH-gloeilampen in hun eigen blauwe AH-ver- pakking in een reeks AH-winkels. Vergeten doet u ze zo gauw niet meer. Ze liggen voor het grijpen. U neemt ze gelijk met de boodschappen mee. Kwaliteitslampen voor ongekend-lage prijs zijn, in tegenstelling tot de meeste andere merken DUBBEL-SPIRAAL-LAMPEN maximale lichtsterkte laag stroomverbruik lange levensduur Elke lamp uit de vol-auto- matische produktie is nauw lettend gecontroleerd en ge keurd. Zij wordt verkocht met een gegarandeerde gemiddelde levensduur van 1000 brand- uren. 1 STOPPEN (6 of 10 Amp.) I doos 5 stuks 'werk, een Zaanse molen die olie slaat; de enige die ons land nog rijk is. En wat nóg mooier voor hem was: het eerste jaar. dat hij aan de slag ging, maakte hij winst. Soms geholpen door zijn zoon staat hij de hele dag in de geheimzinnig-gezellige werkruimte van „De Zoeker" en volgt de een voudige fasen van het olieslaan. Hoe dat gaat? Eerst wordt de te malen mate rie afval van pinda's, afval van cacao enz. op de geweldige ver- noging waarover de molenstenen rollen (als walsen dus en niet als wrijfvlakken) tot pulver gerold. Deze pulver wordt verwarmd op de vuisters, de ovens dus, waarop het poeder voorverwarmd wordt voor het persen. Dit verwarmde poeder gaat in builtjes van spe ciale stof en deze worsten, twee tegelijk, worden in de pers gelegd. HOUTEN PERS De pers bestaat uit twee hout blokken die, gevat in een eeuwenoude boomstronk, door een wig, naar twee kanten wor den geperst. Daar bevinden zich de builtjes met inhoud en zo groot is de druk dat de olie, die erin aanwezig is, wegdruppelt. Waar komt nu het „slaan" van de olie precies kijken? Bij het neervallen van de heipalen die de molen automatisch op haalt en weer laat neervallen; hoe sneller de wieken draaien, hoe meer wind er is, hoe snel ler het hele arbeidsproces ver loopt. Een molenaar moet wind hebben! De nu tot stijve plank jes geperste inhoud van de buil tjes wordt veekoeken. Tenzij zij, nog eenmaal gebroken door stampers die ook alweer door de molen worden opgetild en neer- smakken, nogmaals eenzelfde behandeling ondergaan op eën fijner afgestelde pers. Doodeen voudig. DEUGDELIJK gedaan. In „De Zoeker" doet mo- Eeuwenlang heeft men het zo ienaar Kaal het nóg zo. Hoe deug delijk werkt zo'n ouderwetse pers?, vraagt men. Ongeveer even deug delijk als de moderne. Dat men, zoals spreekt, over móest gaan op machinaal persen is een gevolg van het feit dat men, in een mo len, afhankelijk is van wind en hoe winderig de faam van ons land ook is: het blijkt maar al te vaak dat een derde van het jaar niet geschikt is voor de molenaar. Voorts kunnen de moderne olie industrieën. door middel van het chemische breken van reeds en- Kele malen uitgeperste grondstof, nóg meer olie uit grondstoffen pu ien. MACHTIG Zo is wel duidelijk dat „De Zoeker" en zijn molenaar het beide hebben gevonden: zij wer ken in vol bedrijf. Het is een lust om de geweldige molenwielen te zien rollen en de heipalen te zien omhoogschieten en reerbonken op Molenaar Kaal achter het voorslag-vuister. T ontdooit de braadkip en gaat daarna precies eender te werk als met zo maar „een kip". Datzelfde geldt ook voor. de kippe-poulet. U zout en pepert uw kip en braadt ze in wat boter mooi de wig terwijl de stampers de Koeken uit de builtjes weer fijn stampen en de rook, de blauwe rook van de oliemolen, omhoog trekt door de geheimzinnige geu rige hoogten van het molen- 'ichaam. De droom van jongensjaren wordt werkelijkheid in de oeroude, inge nieuze apparatuur van een Oud hollandse molen. Geweldige bal ken stutten het lichaamde eeuwen hebben er hun merkteken in gedrukt. Door de kleine ven stertjes valt schuin het licht van de ondergaande zon: toverachtig bewegen zich de werkende man nen in de van gerucht en dreunen trillende molen. „De Zoeker" heeft het gevon den. De Zaanse Industrieën heb ben, door dit mogelijk te maken, een buitengewoon lofwaardige daad verricht. En de gemeente Zaandijk mag zich ook een veer op de hoed steken met haar goe de en culturele daad! Nog gezwe gen van Evert Smit. Maar die vindt het heel gewoon: die houdt nu eenmaal van molens. Hij gaat over een half jaar zelf ln een ge restaureerde wonen. Daarover Ia- ter. goud bruin, blust de saus met een weinig water en laat de kip zo gaar worden als u zelf ver kiest. Ik moet u bekennen dat ik het kippevlees graag van de botjes zien rollen, maar dat is een kwestie van persoonlijke smaak. Nu kunt u die kip, gewoon ge ven met compote, sla of verschil lende andere groenten (at u er wel eens van die heerlijke klei ne tuinboontjes uit de diepvries bij? Een malse delicatesse!) en eventueel wat aardappel-puree, vooral wanneer de aardappelen niet meer zo heel mooi zijn. Die compote kunt u nemen uit blik (verschillende vruchten door elkaar), maar u kunt ze natuur lijk ook maken van gedroogde zuidvruchten als tutti-frutti, abri kozen of gedroogde appeltjes. Erg lekker Weet u dat het trouwens erg lekker smaakt om uw braadkip te vullen met een paar gewelde prui- medanten en een paar gewelde abrikozen plus wat geraspte schil van citroen? Het vlees van de kip neemt deze goede geuren en sma ken op en u brengt een bijzon der smakelijk gevogelte ter tafel. Nog een ander idee: serveer uw braadkip eens in gezelschap van gebakken schijven ananas, gebakken banaanhelften en wat klein gesneden gember. Dit alles voor de liefhebbers van het zoete. delen gecomponeerd en zend u overmorgen de partituur en het piano-arrangement voor quatre- mains. Is het stuk werkelijk zo mooi of bevalt het mij zo goed omdat het mijn jongste schep ping is? Kortom ik ben zeer op het werk gesteld." Enveloppe-hoezen De meeslepende wals en de briljante finale uit deze zoge naamde „Strijkersserenade" wor den met grootse rijkdom van toon gespeeld door het Berlijnse Sym fonieorkest en de fraaie uitvoe ring maakt deze E.P. tot een waardevol bezit. Evenals de andere grammo foonplaten welke verkrijgbaar zijn in verscheidene A.H.-winkels, is ook deze plaat prettig verpakt. Zijn de „singles" gekleed in een kleurig, glanzend hoesje, de E.P.'s komen in prettige envelop pe-hoezen, Alle even kleurig en fleurig als deze van Tsjaikowski. OIJZONDER-prettige plaatjes zijn die weike bij de grammo foonplaten-ma atachapplj R R zijn uitgekomen van de zanger Louis Dusée. Begeleid door een uitstekend orkest onder leiding van Enrico Neck- helm, zingt deze jonge, te As sen woonachtige cabaretier, die een met zorg geschoolde en aan- genaam-getimbreerde stem bezit, een aantal liedjes van Nederland se stam. Op een E.P. zijn vier liedjes van Peter Goemans sa mengebracht; het is een aantrek kelijke plaat geworden met goe de lichte muziek: een genoeglijk draaiertje voor ontspannen ogen blikken. De vier liedjes zijn „Marl- got", „Aan de Am sterdamse grachten", „Wiegelied voor Mar jolein" en „Die zomer dag". Ook op „singles" zijn deze vier hits opgenomen. Uit Tilburg Wat de zanger aangaat„Ik werd geboren", zo vertelt hij, „in de schoonste stad van 't iaand", Tilburg, alwaar hij de eerste zangschreden plaatste op het podium van het orkest van Dick Doorenbosch. Hij ging van daar naar Eindhoven en werkte in de dierentuin, waar hij te vens vogeltjes verkocht en des avonds zijn stembanden spande in het restaurant bij een com- bootje van de gebroeders Vos. Op een dag kwam het orkest van Piet van Dijk een gastconcert geven; Louis Dusée vroeg of hij een nummer mocht zingen en dit bezorgde hem een contract en een tournee door Duitsland. Daarna ging hij zang studeren aan jiet Amsterdams Muziekly- ceum en kwam toen, vreemd ge noeg eigenlijk, bij Wim Sonne- veld's cabaret, waar hij twee jaar bleef en veel leerde. Na activitei ten bij radio, als zanger maar ook als schrijver (kinderhoorspe len en ziekenprogramma's) kwam hij weer op het cabaretpodium te recht en trad op in een VPRO- tournee. Voor de t.v.? Louis Dusée, van wie men bin nenkort veel meer zal horen en zien (o.a. in een televisieshow), houdt van het zingen van liedjes die tussen het „lied" liggen en het „cabaret-chanson". De nummers op de R R pla ten (verkrijgbaar bij Albert Heijn) geven duidelijk blijk van deze voorliefde; hot zijn uiterst aangename werkstukjes gewor den. En gekleed in fleurige hoes- CISKA VERHEUL jes. U hebt er een microscoop voor nodig om de gloeidraad in uw gloeilamp te kunnen zien. Wolfraamdraad, zo dun als garen wordt op speciale precisiemachines veranderd in ragfijne spiraaltjes, die de lichtbron voor uw lamp vormen. En het zijn juist die spiraaltjes, die bepalen of uw lamp een voldoende lichtopbrengst heeft. De lampen, die in verscheide ne AH-winkels worden verkocht, hebben gegarandeerd een hoge lichtopbrengst. Is die dan van al le lampen niet hetzelfde, kan men zich afvragen? Zeer zeker niet. De lichtopbrengst van lampen van gelijke waarde, maar van ver schillend fabrikaat kan wel dege lijk een belangrijke afwijking ver tonen. En dat verschil zit in de spiraaltjes. Een enkele spiraallamp heeft beslist een mindere lichtopbrengst dan een dubbele spiraallamp en het is juist deze laatste lamp, die het merk AH draagt. Langere gloeidraad Heel populair gezegd komt het er op neer, dat er in een dub bele spiraallamp veel meer gloeidraad wordt verwerkt dan in een. enkele spiraallamp. Wordt in deze laatste bv. 75 cm draad verwerkt, dan zit er in een dubbele spiraallamp één meter draad. Op speciale machines wordt het dunne wolfraamdraad eerst tot een enkele spiraal gedraaid, die overigens met het blote oog niet als spiraal is waar te nemen. Het lijkt net een iets dikker draadje. Is de eerste spiraal klaar, dan i wordt van deze spiraal nog een tweede gemaakt, door als het wa re de draad om zich zelf heen te draaien. Door die langere draad en de extra spiraal ontstaat een sterk geconcentreerd en helder licht. Lumenwaarde De lichtopbrengst van een gloei lamp wordt door de vaklieden uitgedrukt in ..lumen". Bij een dubbele spiraallamp van bijvoor beeld 40 Watt is de lumenwaarde 430. Van een enkele spiraallamp is de lumenwaarde slechts 358. Voor een lamp van 60 Watt zijn de verhoudingen 730 lumen voor de dubbele spiraal en 635 voor de enkele spiraal. Het lijkt een erg technisch ver haal, maar voor u is het belang rijkste te weten, dat de AH-huis- houdgloeilampen voldoen aan de hoogste eisen, n een hoge licht opbrengst en een laag stroomver bruik garanderen. Ook stoppen Overigens is het gemakkelijk niet alleen een' paar lampen thuis in voorraad te hebben. Een stop slaat op z'n tijd óók wel eens door. In de winkels liggen ze vlak naast de gloeilampen. voorkomt lenen bij de buren of gevaarlijk geëxperimenteer met kaarsen e.'d. Thuis kunt u zelf op de in ge bruik zijnde stoppen aflezen welk soort u nodig hebt. De nieuwe serie is uit ftBOÜT '>rsW"K Muziek voor Allen Succesnummers en toch kosten ze maar ««rit O 50 SINGLE 45 toeren jf met 2 liedjes n t.K, büna een kwartier .muziek Singles: G 3012/13 Walk don't run en Kommotion Twee instru mentale vondsten met een ge weldig „rock appeal". Nieuw voor Nederiand! G 3014/15 Dreamin' Let's think about living Twee grote hits met een heerlijk „re laxed beat". Let vooral op het tweede verse van het laatste nummer en op de ge raffineerde violen in Dreamin'. G 3016/17 O-Sole-mio-america- no, ofwel It's now or never! Ty pisch voorbeeld van een oude schlager als nieuwe hit. Ook „Save the last dance for me" staat hoog genoteerd in de in ternationale hitparade! E.P.'s: G 3018/21 Please help me I'm falling Nine times out of ten Never on Sunday I want to be wanted Waar krijgt u vier van dergelijke tophits voor 3.95? Persing en hoes zijn trouwens tophits BINNENKORT VERWACHT: G 4001/2 Tsjaikowski Uit de Notekrakersuite: Dans van de Fée Dragée en Bloemen- wals: Uit de Serenade voor Strijkorkest: Wals en Finale. Symphonie-orkest van Berlijn o.l.v. Alfred von Weth. Met deze charmante bloem lezing uit Tsjaikowski's mees terwerken opent R R binnen kort zijn serie „Populaire Klas sieken". Onberispelijke opname, vlekkeloze persing. Een juweel voor uw discotheek. Een ge schenk voor uw allerbeste vrienden, niet in de laatste plaats dank zij de gedistingeer de vierkleuren-enveloppe-hoes! Singles: G 3004/5 Aan de Amsterdamse grachten Die Zomerdag. De succesliedjes van dichter-com- ponist Pieter Goemans. G 3006/7 Marigot Wiegelied voor Marjolein. E.P.: G 3004/7 Aan de Amsterdamse grachten Die Zomerdag Marigot Wiegelied voor Mar jolein, Vier topsongs op één plaat 1 maakt u het leren goedkoper en gezelliger i

Allerhande | 1961 | | pagina 5