VACUUMKOFF1E-VICTORIE BEGON IN ZWEDEN
Gewone .koffie
werd te oud
AH-GLOEILAMPEN
LEGE KOFFIEBLIKKEN
- voor alles bruikbaar -
R j
Plattelanders baanden
weg voor stedelingen
Wijnen in feestelijke dozen
ZWAARGEWICHT
LETTERS
Albert Heijn
™i
WtrM
Waar komt het woord
speculaas vandaan
Grote
Chocolade
Letter
2S-S-
GEUR SLOEG
OVER NAAR
DE STAD
LANGE-VINGERS
IN DE JAM!
f t i
IN ZWEDEN is de Europese vacuumkoffie-victorie be
gonnen. Het land, dat men de brug zou kunnen noemen
tussen de Amerikaanse welvaart en de stijgende Europese
levensstandaard, ontdekte de vacuum verpakte koffie acht
jaar geleden. En het begon niet zomaar uit luxe. Er Mas
wel degelijk een reden om de Zweedse huisvrouw de va-
cuumkoffie aan te bieden.
De heren C. Covers en G. Hermanides, respectie
velijk hoofd verkoop en koffiespecialist van Albert Heijn,
hebben onlangs hierover zelf hun licht opgestoken in het
land van de middernachtzon.
Veel koffiedrinken
teken van welvaart
Koffiemolen is uit
huis gebannen
Maximale lichtopbrengst
Economisch stroomverbruik
Zeer lange levensduur
LI
huj
Sherry
NOVEMBER 1960
ALLERHANDE
3
ZWEDEN is een land met enorme afstanden en vooral
in de winter zyn vele delen van Zweden moeilijk
te bereiken. In tal van afgelegen streken en dorpen wor
den daarom de winkels vaak voor vele maanden tegelijk
bevoorraad, ook met koffie. En dat betekende voor hon
derdduizenden Zweden dat ze gedurende weken of zelfs
maanden achtereen sterk in kwaliteit teruggelopen koffie
moesten drinken. Ieder uur dat de buitenlucht toegang
heeft tot gebrande koffie wordt de kwaliteit immers min
der.
„Koffie in luchtdichte blikken, dat is de uitkomst",
dachten de Zweedse koffiehranders toen. En de vacuum-
koffie deed op het Zweedse platteland zijn intrede.
HIER BEGON HET
In de zelfbedieningswinkels
op het Zweedse plnttelnnd
begon de vnennmkoffle
zijn vleiorle
OF die goed verpakte koffie na
opening van een blik zo sterk
geurde, dat de Zweedse stedeling
er ook lucht van kreeg, vermeldt
de historie niet. Wel staat vast. dat
kort daarop de vraag naar vacuum-
koffie in de steden snel toenam.
Spoedig overtrof de vraag zelfs
die van het platteland. Het verschil
in geurigheid tussen blik en pak
bleek zelfs In de stad, waar de
voorraden toch wel snel worden
aangevuld, in het voordeel van
de vacuumkoffie uit te vallen. Tal
van Zweedse koffiehranders leve
ren thans 75 procent of soms nog
meer van hun produktie af, vacuum
in blik verpakt.
procent bij voorbaat om donkere
koffie vroeg. Toen ze het te drin
ken kregen zonder te weten welke
soort het was, bleek slechts drie
procent van de proefpersonen
deze koffie het best te bevallen.
Bij de middelsoort koffie was de
preferentie vijftig procent, maar
bij de blinde smaakproef was dit
85 Voor de lichte soort had
twintig procent voorkeur en bleek
ten slotte twaalf procent en
thousiast.
Naar de mening van de heer
Hermanides is deze interessante
proef ook van groot belang voor
de Nederlandse huisvrouw. Het
bewijst dat het nuttig Is om de
verschillende smaken eerst te
proberen, alvorens een definitieve
voorkeur te bepalen.
UW artikel „Speculaas zal altijd bestaan" in AllerHande van
september 1960 heb ik als speculaasliefhcbber met zeer veel
genoegen gelezen, als neerlandicus echter ook met enige verwonde
ring, zo schrijft ons de heer A. H. Hoogland te Zaandam. Het betreft
de door u gelanceerde etymologie van het woord speculaas: „De
planken waarmee men vroeger werkte heetten „speculum", hetgeen
„spiegelbeeld" betekent".
Hiertegen rijzen al onmiddellijk twee bezwaren:
le. zouden de bakkers in vroeger tijd hun materiaal Latijnse
namen hebben gegeven?
2e. wat wjj speculaas plegen te noemen ls niet de vorm, de
„speculum", maar juist het afgietsel.
UITGESTREKT....
Zwedeneen land met
forse nfMtanden
Men drinkt in Zweden nu
geuriger koffie dan ooit. En ze
weten daar wat koffie is. Liefst
8*é kilo per inwoner wordt er
jaarlijks aan koffie verbruikt
tegen nog maar 3,2 kilo in ons
land. Het theeverbruik is er
vrijwel nihil en poederkoffie
kent men er nauwelijks.
„Typisch een teken van
grote welvaart, dat vele
koffiedrinken", zegt de heer
Hermanides. „En die kant
gaan wij nu ook op", vult
de heer Govers hem aan.
„En dan is de vacuumkof
fie de toekomst. Het wordt
hét artikel van de moderne
W esteuropeaan."
En daarom zorgde AH ervoor,
dat Nederland het tweede Euro
pese land is, waar vacuumkoffie,
vers gebrand en gemalen zo in
blik en nog net zo vers en geurig
als dat blik opengaat, binnen
het bereik van alle koffiedrin
kers is gekomen.
Grappig is in Zweden, dat de
koffiemolen in huis vrijwel heeft
afgedaan", vertelt de heer
Govers. ,,De wandblikópener
heeft de molen vervangen. Ook
de grote elektrische molens in
de zelfbedieningswinkels raken
hun betekenis kwijt. De Zweed
se huisvrouw is daar blij mee.
Het zelf malen van de bonen,
zoals ze vroeger in de Zweedse
Supermarts deed, vond ze maar
een griezelige zaak. Meestal
stond er dan ook wel een winkel'
bediende in de nabijheid van die
ingewikkeldemachinerieën."
Het was beide heren opgevallen,
dat de Zweedse branders niet met
verschillende melanges tegemoet
komen aan de smaak van de
kopers. Zij bereiken hun smaak
verschil door verschillende brand-
graden, donker, middel en
licht, waardoor een verschillend
effect wordt bereikt
aar wij prefereren toch het
viersmakensysteem, gebaseerd
op verschillende malanges, waar
mede men werkelijk een smaak-
differentiatie kan bereiken", zegt
koffiekenner Hermanides.
Overigens had hij in Zweden
ontdekt, hoe sterk de voorkeur
voor een bepaalde smaak kofne
een rol speelt bij het kopen en hoe
sterk bevooroordeeld men eigen
lijk staat tegenover andere smaken.
Een uitgebreid onderzoek met een
groot aantal proefpersonen toonde
aan, dat van deze mensen dertig
IPIF
VONDER WAARSCHUWING floept de lamp uit. „Doorgebrand.
Dan maar even ergens anders een bol uitdraaien. Morgen
haal ik wel een nieuwe." Hoe vaak wordt dat niet gezegd.
Maar dat goede voornemen wordt meestal niet uitgevoerd, om
dat men er te ver voor n.oet lopen, of eenvoudigweg omdat men
er niet aan denkt.
Nu Albert Heijn in vele winkels echter gloeilampen verkoopt,
is het veel gemakkelijker om eraan te denken. Want in die
winkel komt men vaak genoeg en ze liggen maar voor het
grijpen. Kwaliteitslampen voor een ongekend lage prijs.
Proefondervindelijk is bewezen
dat zich aan de spiraal van een
gloeilamp tijdens het branden een
verandering voltrekt. We zouden
het een langzaam oxydatieproces
kunnen noemen, waardoor de spi
raal op den duur dikker wordt.
Niet voor niets verwisselen grote
bedrijven en gemeentelijke licht-
bedrijven, waar vele honderden
lampen tegelijk branden, deze
lampen vaak al vóórdat ze er
/elf de brui aan hebben gegeven.
Meestal geeft de lamp die in vak
termen gezegd aan het „ouderen"
is, zélf al een seintje in die rich
ting, door langzamerhand zwart
te worden.
Laag stroomverbruik
Met de AH-gloeilampen werd
het juiste compromis bereikt.
Behoorlijke lichtsterkte, laag
stroomverbruik, een lange le
vensduur en toch een gunstige
prijs.
Gelijk met de boodschappen
neemt u er nu een paar van ver
schillende sterkte mee. Ze zitten
in een stootvrije verpakking. Lam
pen die niet worden gebruikt, be
houden onbeperkt hun kwaliteit.
Slechts één advies. Legt u ze
niet in een ruimte, waar het erg
vochtig is. Dan zou de lijm. waar
mede de fitting aan de boi is be
vestigd, kunnen loslaten. In alle
andere gevallen is loslaten van
deze fitting een onmogelijkheid.
Iedere lamp die de fabriek ver
laat, is namelijk ook nog aan een
zg. wringproef onderworpen ge
weest.
Ik vraag mij af. waaraan u
deze dubieuze etymologie hebt
ontleend, temeer daar d r. J. de
Vries, Etymologisch Woorden
boek (1958) meent, dat speculaas
een verkorting is van „specula
tie". dat namelijk ook „zin, wel
behagen" heeft betekend. Mis
schien, zegt hy verder, is er zijde
lingse invloed van een Vlaams
„spek" suikergoed?
In De Tijd/Maasbode van 7
december 1959 meent Bern. J.
Kuyper: „Dat dc oorsprong
uan het woord gezocht moet wor
den in speculum (Lat. spiegel),
als zou deze koek een weerspie
geling zijn van de werkelijkheid,
is een reeds enige tientallen jaren
geleden gecorrigeerde onjuist
heid. In de late middeleeuwen
en tijdens de Gouden Eeuw toch
vindt men reeds „Claeskoek":
het was een sint-nicolaaskoek en
de Goedheiligman was specu
lator (Lat. bisschop)".
U ziet, de geleerden zijn het nog
niet met elkaar eens. maar wel in
't negatieve: de speculum-afleiding
van Albert Heijn deugt niet, hoe
heerlijk zijn speculaas ook moge
zijn.
]F5r Zweden begon de vacuumkoffie zijn successen
L op het platteland, maar nu zyn het de stedelingen
die met de hcerlyke verse koffie gaan strijken, wel
ke door de branders aanvankelijk voor de platte
landers was bedoeld.
Hoe enthousiast de mensen
buiten de steden ook voor de
koffie waren, toch kampten
ze met één probleem.
Waar moesten ze al die
lege blikken laten(Voor
een gezin van vier personen
ongeveer 130 blikken per
jaar.) Een vuilnisman kent
men op de afgelegen plaatsen
niet, een blik wil niet bran
den, de grond is te rotsachtig
om ze in te begraven. En in
het water gooien doet een
Zweed zijn afval nimmer.
Vanzelfsprekend kennen wij
die problemen niet, maar
eerlijk gezegd begrijpen toy
ze ook niet. De vuilnisman
krijgt onze lege koffieblik
ken nooit. De ledige blikken
zijn voor duizend en één
doeleinden bruikbaar. Van
alles kan de huisvrouw in
deze bussen bewaren. Manlief
bergt er z'n spijkers, schroe
ven, e.d. keurig gesorteerd
in op, zoonlief bouwt er
torens mee of speelt ballen-
werper op de kermis en In-
grtd heeft prachtige waren
voor hgar winkeltje. Het is
maar een weet
ken en zijn waarschijnlijk afgeleid
van het Gotische woord „gund".
dat etter of wondvocht betekent.
Men legde vanouds in Duitsland
blaadjes van de hondsdraf op
wonden. Aldus d r. H. U i 11 i e n
in „De volksnamen van onze
platen". (Thieme, 1946).
Latijn
redelijke en aardige verklaringen
zouden zyn. Vele dier verklaringen
trouwens zyn een gevolg van het
feit dat er, wellicht meer dan op
welk ander gebied der weten
schappen, in de etymologie de ge
legenheid is voor ongeremd ge
fantaseer. Wellicht is het interes
sant daarvan enkele voorbeelden
te geven.
Medemblih
Er is een tijd geweest dat geleer
den verkondigden dat de naam
van de stad Med emblik ont
staan was uit „Medea's blik";
Medea was de schikgodin die met
haar gruwelijke blik mensen kon
doden. De waarheid is wel heel
anders: in 985 heet een rivier ter
plaatse Medemelacha en de plaats
die er lag Medemolaca. Letterlijk
betekende dit: „rivier in het mid
den van twee andere rivieren".
Maarseveen, aldus zeiden
dezelfde schijn-geleerdcn, is af
geleid van het godenpaar Mars en
Venus. De oorsprong is minder
romantisch: mars komt van
„maar" meer, groot water en
soms kleine waterloop en dat
weer is afgeleid van het Latijnse
„mare". Van „mars" komt „moe
ras". Het woorddeel „veen" stamt
van „feni". dat een soortgelijke
betekenis heeft als „mars". Kort
om: Maarseveen werd genoemd
naar de ter plaatse voorkomende
combinatie van drassig land en
meren etc.
Wel willen wij dit aan de ge
achte briefschrijver vragen: waar
óm zouden bakkers, in vroeger
tijd, hun materiaal geen Latijnse
naam hebben gegeven? Dat ge
beurde vaak genoeg en men deed
het toch ook met allerhande
andere zaken zoals „tafel" (van
het Latijnse tabula), met „peer"
(pirum), met „vork" (furca) met
„pruim" (prunum), met „mond"
(mentum). met „kers" (ceresia),
met „kool" (caulis), met muur,
mortel, zolder, kelder, venster en
tegel die respectievelijk heetten
murus. moratrium, solarium, cel-
larium, fenestra en tegula. De
door u aangehaalde dr. J. de Vries
meldt dit ook.
Maar niettemin: bedankt voor
uw interessante brief. Wellicht
hebt u wel gelijk. Of weet
iemand soms nóg een andere op
lossing?
ZWAARD
AANGEZIEN hjj soms houten
schepen aanviel, vreesde men
vroeger de zwaardvis op zee.
Storm, Ijsbergen en zwaardvis
sen waren de grote gevaren van
de zee.
Een der duidelijkste bewijzen
voor deze angst was de aanval
die, nog niet eens lang geleden,
een zwaardvis op een houten
vrachtschip uitvoerde. Het
zwaard van het dier brak tijdens
de aanval af en bleef zitten. Toen
bleek, dat de vis er twee koper-
lagen en een plank van 7^ cm
dikte mee had doorboord.
Vervolgens was het dier om-
hooggcschoten, was door het dik
ke eikehouten dek gegaan en
door de bodem van een zware
houten ton. Men berekende (lat
het dier, dat buitengewoon woe
dend moet zijn geweest, ongeveer
800 pond had gewogen, en het
schip moet hebben getroffen met
een snelheid van tegen de 100
km per uur.
Antwoord van de redactie:
Elsevlers Culinaire En
cyclopedie. een gezaghebbend Deze godenmode In de etymolo-
werkstuk <ta .ede, er he.
gebied der culinaire aangelegen- studeert kwam vooral uit Duits
heden) zegt: „De naam speculaas land waar men bijv. ^jover ging,
is afgeleid van speculum spie
gelbeeld)" en dat leek ons een
redelijke verklaring. Wat niet wil
zeggen, dat er niet nog veel meer
NIET de snoepzuchtige vingertjes
van uw jongste, foei toch!
Maar wel lange-vingerbiscuits
die u met een of andere jam
soort besmeert en daarna een
ietsje in wat melk zacht laat
worden.
U legt ze op de bodem van een
vlaschaal, giet er een laag cus
tard over, legt daarop de rest
van de lange-vingers en bedekt
deze op hun beurt met de cus
tard, die u versiert met de jam
die u voor de biscuits gebruikte.
Wissel voor de versiering de jam-
kloddertjes af met chocolade
oublies. Verrukkelijk!
teneinde de woorden O s t e r n en
Eastern (Pasen) te verklaren,
dat men zelfs een geheel niet be
staande godin, Ostara, uit de grond
stampte.
Balder
En het woord „v a 1 e r i a a n"?
Waarschijnlijk afgeleid van het
potjeslatijn van middeleeuwse
kruidenzoekers wie het Latijnse
woord „valer gezond-zijn" door
het hoofd speelde. In Duitsland
echter verhaspelde men het tot
„baldrian". En meteen haalden de
„geleerden" er de godheid Balder
bij. Die er (dus) niets mee te ma
ken had.
Kijk eens naar het woord
„hondsdra f". Daarin zagen de
godengeleerden het woord „Don-
nerrebe" (een wingerd, „rebe", die
aan god Donar gewijd was). Dat
leek zo'n aardige verklaring. Het
was echter een foutieve. „Honds
draf" is nl. een vérgaande verbas
tering van het hoogduitse „Gunde-
rebe" evenals de naam „onder-
hage" (Vlaanderen) of „hoender-
darm" (Goeree). Die woorden heb
ben met hond noch hoen. noch
CISKA VERHEUL met donder of onder iets te ma-
Drie hoofdfactoren kenmer
ken de kwaliteit, namelijk
lichtopbrengst, le
vensduur en s tr o o m-
v e rb ruik. Wanneer u die
lamp koopt, in z'n eigen
blauwe AH-verpakking met
witte en gele opdruk, garan
deert Albert Heijn u die lamp.
Laboratoriumproeven en uit
gebreide produktiecontrole
gaan aan de distributie over
de winkels vooraf. De lampen,
die daar liggen, zijn alle ge
test.
Dubbel-spiraatlampen
De AH-gloeilampen zijn dubbel-
splraallampen, hetgeen een maxi
male lichtopbrengst en een econo
misch gebruik verzekert. Dit in te
genstelling tot de veel goedkopere
enkel-spiraallampen, die AH dan
ook niet verkoopt, omdat óf de
lichtopbrengst óf de levensduur
daarvan niet aan de verwachtin
gen beantwoordt.
Bovendien ontbreekt dan de «g.
smeltdraad, die bij de kwaliteits
lampen als zekering dienst doet,
zodat bij weigering van de lamp
niet direct uw stop doorslaat en
het gehele huls in het donker zit.
De volautomatische produktie
van de AH-gloeilampen heeft een
constante kwaliteit tot gevolg. Zij
worden verkocht met een gega
randeerd gemiddelde levensduur
van duizend branduren.
Kan het niet méér?, wordt vaak
genoeg gevraagd. Natuurlijk kan
het méér. Men is in staat gloei
lampen te maken, die twee- of
vierduizend uur branden. Alleen
moet u dan niet naar uw lichtre-
kening en naar de licht-kwaliteit
kijken. Hoe langer de levensduur,
des te dikker de gloeidraad. En
hoe dikker die gloeidraad, des te
meer stroom er nodig is om een
behoorlijke lichtbron te krijgen.
Kijk maar naar uw elektrische
kacheltje. Die gloeidraad is zo
dik. dat hij bijna geen licht meer
geeft. Dat is ook niet nodig,
maar het stroomverbruik van zo'n
kacheltje is ook niet gering.
En mocht uw lamp het lan
ger dan duizend uur uithou
den. zegt u op een gegeven
ogenblik toch: „Het lijkt wel
of ie minder licht geeft", dan
heeft u het bij het rechte eind.
Uw lamp van honderd Watt
heeft dan nog maar een licht
sterkte van een 75 Watt-lamp,
maar gebruikt stroom voor 100
Watt.
rVWEE in één en u hebt een
geslaagd Sint-N icolaasge-
schenk. „Origineel" zal de
reactie zijn, wanneer de Sint de
fris bedrukte draagdoos mei
twee flessen geestrijk vocht op
tafel zet.
Een selecte fles Sherry-
pale 88 7 en een fles F i-
dalgo-Port, samen voor
6.95, (een speciale geschenk
prijs"), vormen de aantrekkelij
ke inhoud van deze doos mei
handgreep, die speciaal voor dc
feestdagen werd ontworpen.
Voor extra lage prijs staat deze
doos te uwer beschikking ei.
uw geschenkenkeus is daardooi
weer groter geworden. Binnen
kort in de AH-winkels.
TIETZELFDE geldt voor de
geheel gesloten langwerpige
doos, die een fles witte Lama L
Vermouth aan het oog ont
trekt. 4.25 kost deze aperitief
inclusief de fraai bedrukte
doos.
En nu we het toch over in
dozen verpakte wijnen hebben
kan een ieder, die z'n keus op
een dergelijk geschenk laat val
len ook nog gebruik maken van
de drie Tervigny tafelwijnen.,
Tervigny B l a nc Sou-
riant, Tervigny Rosé
T end re of Ter vigny
suipyB
Rouge Vieux in fraai ge
vormde flacons (d 3.95) en ver
pakt in een aantrekkelijke Fran
se doos, rechtstreeks afkomstig
uit de bekende wijnkelders van
Henri Maire onder het Chateau
Montfort in d« Juraplaats
Arbois.
Daar kunt u mee komen „aandragen", met
zo'n forse chocoladeletter van Albert Heijn. Een
fijne letter ook, van heerlijk zacht-smeltende
chocolade Delicata-kwaliteit! Voor een echte
„cadeau"-prijs! Eén ding: er is nu nog volop
keuze uit alle letters. Wacht niet tot het laatste
moment!
Uit fijne
Delicata chocolade,
per stuk
100 GRAM
Alle letters, ook de M en de W!
Een greep uil ons assortiment
voor de schoen
stuk 20 en 3 5
3 vonr25
Gevulde kikkers
2 voor 2 5
C hocolademenagerle
Netje met munten
25
Zakje snoep met verrassing
35
Plak nougat met verrassing
55
maakt u het geven goedkoper
